Que escritor sería quen de publicar un libro vello que, ao revisalo despois de anos na neveira, lle parece, nalgunha das súas partes, horrendo? E ademais de editalo sen volver escribilo, como unha polaroid do que foi unha etapa creativa pasada? Non moitos. Pois Samuel Solleiro é un deles. ‘Punk’ (Corsárias), é un poemario que escribiu hai tempo. Dun xeito que hoxe non o faría nunca. Pero que adianta moitas cousas que despois desenvolveu ‘Gran tiburón branco’. Ademais, non hai nada máis punk que publicar un libro no que o autor se cuestiona a si mesmo dese xeito. Falamos con el desta obra, chea de humor.

‘Punk’ é, segundo explicas no propio texto, outro libro sobre o paso do tempo. Con algo de parodia sobre os libros sobre o paso do tempo.

"É un libro que escribín, na súa maior parte, cando tiña 25 anos. Enfocado desde hoxe, pode facerse unha lectura paródica"

É un libro que escribín, na súa maior parte, cando tiña 25 anos. Falaba sobre iso, sobre o paso do tempo, sobre a nostalxia de envellecer, visto desde a perspectiva de cando tes 25 anos. Claro que, enfocado desde hoxe, pode facerse unha lectura paródica. Pero non por iso deixa de ter, creo, algo de verdade.

A publicación foise demorando: ía publicalo Sotelo, pasaron os anos e ao final sácao Corsárias. Que pasou?

Primeiro envieillo a Sotelo e aceptárono, estiven esperando un par de anos e nada. Cando conseguía falar con eles ían adiando os prazos. Ao final nin puiden contactar con eles para dicirlles que o retiraba. Coincidín un día con Pepe, o director de Corsárias, nunha especie de recital, e a el gustáronlle os textos, entón decidín proporlle a publicación. Era agora ou nunca. Pero ao final aínda demoramos un ano máis por motivos técnicos. Así, o limiar é do 2011, as notas do 2012…, e xa podía facer unhas notas novas do 2013, pero xa me parecía ridículo. No epílogo explico a segunda vida do libro. Pero podería escribir sobre a terceira, sobre a cuarta…

A cuestión é que publicas un libro que, ao revisalo, pareceuche que tiña partes horrendas e xa imposibles de corrixir. Un poemario no que cuestionas ao escritor chamándolle poeta de merda. Non hai nada máis punk.

"É publicar algo que dubidas de se merece ser publicado. Porque, visto desde hoxe, non creo que sexa, precisamente, o meu mellor libro"

Tamén podería entenderse que punk é todo o contrario. Aínda que, ben pensado, estamos a dicir o mesmo. É publicar algo que dubidas de se merece ser publicado. Porque, visto desde hoxe, non creo que sexa, precisamente, o meu mellor libro. É anterior a ‘Gran tiburón branco’ e polo medio estiveron tamén outras cousas que non publiquei ou que non rematei nunca. Cambiei de voz, de xénero literario… Porque agora non leo tanta poesía, prefiro outros xéneros. Todo isto faime distanciarme do texto. Fíxenlle, antes de publicalo, algúns pequenos cambios. Pero case nada. Non quixen reescribir, porque tería que cambialo todo, e nin me apetecía nin tería sentido. Pero si creo que ten valor como unha sorte de polaroid dunha época concreta miña, e do mundo se cadra.

O que si parece é que ten demasiado humor para ser punk, se asociamos o punk coa raiba, con enfado, con crítica…

A verdade é que eu, co punk, como movemento musical, tiven e teño unha certa relación de amor-odio. Recoñezo as débedas que teño con el, como unha das primeiras músicas que me interesaron como adulto e que me seguen interesando. Pero se cadra foi unha cultura sobrevalorada, no sentido de que impuxo o relato de que o feito en música ata entón non valía nada. En realidade, o punk como tal foi efémero, e despois empezou a desenvolver unha serie de lugares comúns, como o da raiba. O que puido ter nos seus principios de orixinal, como o humor, foise esquecendo, ou estaba nos grupos de punk máis heterodoxos que andados os 80 xa non se lles chamaba punk porque o punk comezara a ser un asunto de crestas e botellas rotas. De todas maneiras, é verdade que o humor está moi presente en todo o que escribín. Nin é todo humor no que escribo, nin o humor deixa nunca de estar. Como está na vida, supoño.

O libro está estruturado en varias partes. A primeira fala de elefantes en Bostwana, pero xa nos advirtes de que non nos fagamos ilusións, que o do Rei veu máis tarde. Esta primeira parece anterior ás demais.

Si, o de Bostwana é moi vello. É anterior a ‘dz ou o libro do esperma’. Pero como había referencias a esta parte no resto dos textos, decidín deixalo, diferenciándoo cun título propio e unha data. O texto é moi narrativo, aínda que sexa poesía, e hai fíos que se manteñen en todo o libro. Das outras tres partes que quedan, a primeira, a de El & Ela, é algo así como a vida en parella. A segunda é fóra, no Caribe, onde se dá a casualidade de que eu vivín, pero é ficción. E despois está a terceira, que é máis lírica, máis aberta, menos narrativa. Aínda que esta última tampouco é tan diferente das anteriores.

O que si hai é temas que estarán despois en ‘Gran tiburón branco’, como o do encontro co Outro, ou que están en ‘dz ou o libro do esperma’, como a masculinidade mal entendida.

É verdade que en ‘Punk’ aparecen ideas que en ‘Gran tiburón branco’ están máis desenvolvidas, pero que naquel momento non tiña nin o tempo nin as circunstancias axeitadas para tratar con máis detalle. Por iso hai partes de ‘Punk’ que me serviron de ensaio para o que veu despois. Tamén é certo que, cando escribes baixo a etiqueta “poesía”, tes máis liberdade para experimentar e para facer cousas que, levadas á narrativa, resultarían pedantes. Por iso, hai cousas de ‘Punk’ que me serviron como campo de probas, para ben e para mal. Houbo cousas que despois retomei, e tamén fracasos que descartei, que se me presentaron xa como parodia deles mesmos.

Tamén serve, dalgunha maneira, para ver a evolución do teu xeito de escribir. A evolución formal, quero dicir. A tendencia a ir depurando…

É algo que estaba pensando agora, si. Vendo as tres partes do corpo final. As dúas primeiras son máis narrativas. E si hai encontro co Outro, como en ‘Gran tiburón branco’. O encontro primeiro é o da relación de parella, e despois o encontro no sentido xeográfico da parte do medio. E tamén se fala xa da construción da masculinidade, dalgunha maneira.

Presentas personaxes que, moitas veces, resultan ridículos, un pouco patéticos. Como en todos os teus libros. Non creo que haxa, pola túa parte, unha intención de levar ao esperpento a ridiculez humana. É que somos así. Personaxes enfrontados ao seu propio ridículo.

"O humor que nace do ridículo, aínda que sexa mediante personaxes de ficción, é moi acaído para rir dun mesmo"

Pode que o medo ao propio ridículo sexa o que se atopa detrás do ridículo dos personaxes. O humor que nace do ridículo, aínda que sexa mediante personaxes de ficción, é moi acaído para rir dun mesmo, e esa é unha vía de escape interesante á ditadura da ironía e do sarcasmo, das formas de humor da posmodernidade que consisten en aparentar que se está de volta de todo e que desembocan en posicións cínicas. Aínda que todo isto non era o que eu pensaba cando escribín ‘Punk’. Entón eu si vía ben ser irónico, que é algo do que hoxe renego.

Dicías antes que era máis ben poesía narrativa. A min paréceme narrativa, directamente. Pero quen son eu, e quen somos nós, para poñer esa fronteira.

Cando o escribín tiña, precisamente, a vontade de explorar as fronteiras entre a poesía e a narrativa. Claro que, visto desde hoxe, soa moi pretencioso. Ten unha parte máis lírica, e moita narración. Pero vista a evolución de ambas, andar falando hoxe de explorar a fronteira non ten sentido. O que si é certo é que, como dixen antes, se estás acubillado baixo a etiqueta poesía é como se se che permitisen máis experimentos, ou cousas que nunha novela resultarían pedantes, porque o son. Hai no texto moita fragmentariedade. Pero que na narrativa haxa fragmentariedade non é ningunha novidade.

"Ás veces penso que todas as referencias musicais que fago as coñece todo o mundo, pero non, e é verdade que peco diso"

Hai, tamén, no libro, moita música, alén do título. Supoño que é algo inevitable para un membro de Ataque Escampe, para alguén que fai música desde hai moito tempo.

Ás veces penso que todas as referencias musicais que fago as coñece todo o mundo, pero non, e é verdade que peco diso. É algo que hoxe tampouco faría, poñer tantas referencias e nomes propios nun libro. O título refírese ao punk, máis que no sentido musical, no sentido estético, nese espírito de mocidade no que parece que é como obrigatorio opoñerse a todo, aínda que ás veces o fagas de modo ridículo.

Nalgún sitio do libro dis que falar de incomunicación estivo de moda. Pero, queiras ou non, en ‘Punk’ hai bastante soidade, e bastante incomunicación. Vas ter que amolarte.

Lembro que nesa época se falaba de incomunicación como un dos grandes temas literarios. Hoxe esas referencias directas ao tema xa non están. Se cadra porque se asumiu como algo propio das relacións humanas e xa non sentimos a necesidade de conceptualizalo. Non é que desaparecese, é que está aí sen que o nomeemos tanto. Tamén se converteu nun estereotipo.

"Quixen tratar o tema do paso do tempo, pero sen o patético. Facelo da forma máis emotiva posible, pero o máis afastada posible do sentimental"

Falar do paso do tempo non é máis que volver a un dos grandes clixés da literatura clásica, o do “tempus fugit”. Ao final vas ser un clásico.

Non é que queira eu asumir iso de que só existen uns poucos temas universais. Sempre é todo máis complexo. Pero si creo que hai temas que interesaron sempre e que van seguir interesando. E eu quixen tratar o tema do paso do tempo, pero sen o patético. Facelo da forma máis emotiva posible, pero o máis afastada posible do sentimental. Poden parecer o mesmo termo, pero para min non o é. O problema destes temas é cando se solidifican, se converten en só estereotipos, e se pasan ao patético. É como o tema do sexo, que xerou o seu propio léxico e as súas propias expresións, de maneira que é moi difícil saír delas e hoxe en día parece que non funciona xa como tema: en realidade non poden non funcionar temas como eses, pero hai que saber desprenderse dos lugares comúns e non é nada fácil.

Hai un momento no que te pos racionalmente Kantiano e preguntas por que pasan os anos e que podemos esperar. Pero a pregunta máis importante do libro, a máis punk e se cadra tamén a máis racional, é se hai algo máis triste que tentar provocar e non conseguilo en absoluto.

Pois alégrome de que iso poida interpretarse así, porque esa era unha parte do libro do que non estaba nada convencido.

Cando presentaches ‘Gran tiburón branco’ insistiches na idea de deixar atrás o discurso da posmodernidade. En ‘Punk’ hai xa certa intuición sobre iso. Dis que falar de sangue como se non houbese dor non ten moito xeito. E ao poeta, explicas, cando lle cortan o escroto dóelle.

"Hai algo de reflexión sobre o fascista que todos levamos dentro, ou sobre o tema do aburguesamento"

Cando escribín ‘Punk’ non estaba tan familiarizado co tema da posmodernidade. E non é que agora saiba moito, pero algo máis si. A narrativa posmoderna tivo aspectos bos e malos. Entre os bos, a falta de inocencia, a maneira de tratar moitos temas. Entre os malos, esa actitude como de estar de volta de todo, que se converte en cinismo. E, si, daquela interesábame esa posmodernidade, pero xa intuía que algo fallaba. Ese pode ser un texto un pouco oracular, no sentido de adiantar o que veu despois.

Explicas no propio libro que ti nunca fuches punk. Pero algo punk saíuche. No último poema falas de rapaces encantadores, feministas e sensíbeis que adoran correrse nas tetas e na cara. Todo o libro apunta, en realidade, ás contradicións que temos…

Dalgunha maneira si. Hai algo de reflexión sobre iso, sobre o fascista que todos levamos dentro, ou sobre o tema do aburguesamento. Que se cadra non é só algo que nos veña imposto, senón que levamos dentro.

Vinte un día, hai anos, recitar ese poema. Foi na Gentalha do Pichel.

Pois foi unha das poucas veces que recitei, porque non son moito de recitar. Ese día estaba Pepe por alí, e foi un pouco a raíz de que anos despois decidise enviarlle o texto