Marcos Pérez Pena

Unha ducia de portadas da prensa galega nas datas clave da Segunda República

Esta semana celebrouse o 90 aniversario da proclamación da Segunda República, o 14 de abril de 1931, tralo triunfo nas zonas urbanas das candidaturas republicanas nas eleccións municipais celebradas dous días antes. Foi o inicio de cinco anos de importantes reformas no ensino ou na cuestión relixiosa que buscaban a modernización do Estado español e que tamén levaron á aprobacións dos Estatutos de Autonomía de Catalunya, Euskadi e Galicia. Uns procesos que foron definitivamente paralizados tralo Golpe de Estado de xullo de 1936. Repasamos aquí algunha destas datas clave a partir das portadas da prensa galega do momento.

  1. 01

    Vitoria republicana nas eleccións municipais de 1931

    O domingo 12 de abril celebráronse eleccións municipais, coa vitoria das candidaturas republicanas na maior parte das cidades e capitais de provincia. Portada de El Correo Gallego do 14 de abril de 1931

  2. 02

    Proclamación da República

    O 14 de abril proclámase a República en todo o Estado, aínda que xa na noite do 13 abril algunhas localidades anticipáranse. Portada de El Progreso do 15 de abril de 1931

  3. 03

    A Segunda República inicia o seu percorrido

    A República chega nun ambiente de entusiasmo, tomando o poder un goberno provisional presidido por Niceto Alcalá-Zamora e con representación de todos os partidos republicanos, de esquerda e dereita, entre eles do galego Santiago Casares Quiroga pola ORGA. Portada de La Zarpa do 16 de abril de 1931

  4. 04

    Vitoria das esquerdas nas eleccións constituíntes

    O 28 de xuño de 1931 teñen lugar eleccións constituíntes, que conforman unha cámara que estaba encargada de redactar e aprobar a nova Constitución. A conxunción Republicano-Socialista obtén unha clara vitoria. O PSOE foi o partido que obtivo máis deputados e a Federación Republicana Galega fíxose con 15 dos 44 escanos en xogo en Galicia. Portada de El Pueblo Gallego do 29 de xuño de 1931

  5. 05

    Aprobación en referendo do Estatuto de Autonomía de Catalunya

    A República botou a andar poñendo en marcha importantes reformas, proclamando a liberdade relixiosa, creando as misións pedagóxicas e fomentando a apertura de escolas ou iniciando a reforma do Exército. Tamén se aprobou en referendo o Estatuto de Autonomía de Catalunya, aprobado polas Cortes definitivamente un ano máis tarde. Portada de El Ideal Gallego do 4 de agosto de 1931

  6. 06

    Intento de Golpe de Estado a cargo do xeneral Sanjurjo

    A República tivo que loitar dende o inicio cos intentos de involución, fomentados dende a Igrexa, os grandes latifundistas e empresarios e sectores militares. Un dos máis importantes foi a 'Sanjurjada', un intento de Golpe de Estado que fracasa no verán de 1932. Portada de La Vanguardia Gallega do 11 de agosto de 1932

  7. 07

    Aprobación da reforma agraria

    Entre as reformas máis importantes iniciadas pola República estivo a reforma agraria, especialemente importante nas rexións latifundistas e para milleiros de xornaleiros sen terra. Páxina de El Pueblo Gallego do 10 de setembro de 1932

  8. 08

    Inicio da Asemblea Rexional de Concellos para o debate do proxecto estatutario

    Tamén se puxo en marcha o proceso autonomista galego, seguindo o ronsel aberto por Catalunya e tamén por Euskadi. Había varios proxectos (entre eles o elaborado polo Seminario de Estudos Galegos) e na primavera de 1932 iniciouse un movemento municipalista a prol da autonomía, cunha asemblea de concellos que no verán acordou constituír una comisión redactora. Portada de El Eco de Santiago do 17 de decembro de 1932

  9. 09

    Aprobación do proxecto de Estatuto de Autonomía

    En decembro de 1932 reuniuse en Compostela a asemblea de concellos, que durante tres días debateu e finalmente aprobou o proxecto de Estatuto co apoio do 77% das localidades que representaban ao 85% da poboación. Porén, a vitoria das dereitas nas eleccións de 1933 paralizou o proceso. Portada de El Pueblo Gallego do 20 de decembro de 1932

  10. 10

    As mulleres votan por primeira vez nas eleccións municipais de 1933

    Outra das reformas da República foi a aprobación do sufraxio universal, coa inclusión do voto feminino. As mulleres votaron por primeira vez nas eleccións municipais de 1933, que xa amosaron o xiro á dereita que se confirmaría meses despois. Páxina de El Pueblo Gallego do 25 de abril de 1933

  11. 11

    Vitoria das dereitas nas eleccións de 1933

    En efecto, as eleccións do 19 de novembro, nas que a esquerda se presentou dividida, outorgaron a vitoria ás dereitas, sendo a CEDA a forma con máis deputados. O Partido Republicano Galego obtivo seis escanos. O líder do Partido Radical Alejandro Lerroux recibiu o encargo de formar Goberno. Portada de El País o 20 de novembro de 1933

  12. 12

    Revolución de outubro de 1934

    Nos primeiros días de outubro de 1934 iníciase un movemento revolucionario en varios territorios, aínda que tivo máis impacto en Catalunya e Asturias. A revolta, aplastada polo Exército, acaba con máis de mil mortes e máis de 20.000 persoas detidas. Portada de El Pueblo Gallego o 10 de outubro de 1934

  13. 13

    Vitoria da Fronte Popular nas eleccións de 1936

    Despois de dous anos de grande inestabilidade, nos que o Goberno bloqueou ou deu marcha atrás a varias das reformas iniciadas no bienio 1931-33, as eleccións do 28 de febreiro de 1936 resultan nun gran triunfo para a Fronte Popular, na que se presentaron unidas as forzas de esquerda. Manuel Azaña formou goberno, relanzando o programa reformador da República e, por exemplo, liberando os presos da Revolución de Outubro de 1934 e restituíndo a Lluis Companys como presidente da Generalitat. Portada de El País do 18 de febreiro de 1936

  14. 14

    Referendo do Estatuto de Autonomía

    Tamén se relanzou o proceso estatutario galego e por fin convócase o referendo para a súa aprobación, que tivo lugar o 28 de xuño de 1936, cun amplo apoio. O texto foi entregado nas Cortes o 15 de xullo. Portada de El Pueblo Gallego do 28 de xuño de 1936

  15. 15

    Primeiros momentos do Golpe de Estado

    O 18 de xullo iníciase o Golpe de Estado. Nas primeiras horas reina a incerteza e unha certa inacción por parte das autoridades republicanas. O Golpe fracasa no seu intento de facerse co poder, pero controla amplas zonas do Estado Portada de El Pueblo Gallego do 18 de xullo de 1936

  16. 16

    A sublevación militar triunfa en Galicia

    Entre elas, Galicia, que é dominada en poucos días polas forzas golpistas. Portada de La Voz de la Verdad do 22 de xullo de 1936

  17. 17

    Vitoria franquista na Guerra Civil

    Despois de case tres anos de guerra, o bando nacional conquista todo o territorio, acabando coa Segunda República iniciada en 1931. Portada de El Pueblo Gallego do 2 de abril de 1939

  • Marcos Pérez Pena

    Marcos Pérez Pena

    Marcos Pérez Pena (Montevideo, 1980). Tras ter traballado en Vieiros.com e outros medios, en 2012 formou parte do equipo que puxo en marcha Praza. Doutor en Xornalismo pola USC, analizou na súa investigación o papel da prensa en Galicia durante a Transición.