Despece

• Como viviches o 15M (os días previos e as semanas que o seguiron)?

  Brais Fernández: Con desconcerto, como moitos dos que militabamos na esquerda política, pero con entusiasmo. Vivino en Vigo, unha cidade de tradición fordista e sindical, polo que o 15M supuxo a irrupción na vida urbana dun sector surbalterno non representado nin polos partidos nin polos sindicatos. Fundamentalmente, mocidade de clases medias con nulas posibilidades de reproducir o status dos seus pais, pero tamén mocidade traballadora que non se expresaban a través do movemento sindical. Eu participei cun grupo de de compañeiros que vimos da tradición marxista e ao principio custounos un pouco entender os códigos nos que se movía o movemento, pero despois fomos quen de integrarnos en el a tope, sen barreiras.

  Celtia Traviesas: O 15M pilloume en Barcelona, recén estreada como nai e totalmente desconectada da vida política galega e desilusionada cos partidos tradicionais. Recordo un cartonciño apoiado nunha farola da Plaça Catalunya que poñía: “¿Dónde está la izquierda? Al fondo a la derecha”. Impactoume. Eu crieime nun ambiente de esquerdas, moi politizado. Iniciei a miña militancia na puberdade; na adolescencia e durante os primeiros anos de Universidade formei parte dos movementos antiglobalización. No 15M dinme conta de que necesitábamos novas palabras para explicar o presente. Que todo estaba cambiando. Vivín a impotencia do desaloxo e como aos poucos a Praza se volveu a encher de xente. As asembleas multitudinarias e as noites de calor e conversas.

  Fabio Gándara: Lembro aquela época como unha tolemia: un momento de grande ilusión e esperanza, no que a incerteza e emoción dos meses previos ao 15M se converteu en sorpresa, alegría e enerxía positiva en vista do que un feixe de tolos lograramos. O que empezou como unha convocatoria soñadora e un pouco inxenua nas redes transformouse nunha gran bóla de neve capaz de xerar cambios profundos a todos os niveis.

  Mariajo Bóveda: Non podo dicir que o 15M supuxera un cambio radical para min, non creo que poda definilo como un fito ou pedra angular que marcase a miña vida. Por curiosidade, estes días revisei a miña actividade daquelas datas, en que proxectos estaba traballando, fotos, actividade nas redes, e a verdade semella que facía practicamente o mesmo que antes e o mesmo que seguín facendo despois. Evidentemente acudín ás mobilizacións, pero non me impliquei seriamente no proceso, non estiven acampada, nin podo considerarme como especialmente activa. Recoñezo que si apreciaba certos cambios que me resultaban moi atraentes, como ver nos actos e nas manis a persoas que habitualmente non se mobilizaban por outras causas, pero, ao tempo era consciente de que algo moi similar pasara nas mobilizacións contra a guerra de Irak ou no Nunca Mais. En definitiva que como outras persoas da miña xeración, cunha forte bagaxe de escepticismo, vivín ese momento cun expectante interese.

  Xabier Sánchez Lombradero: Pois daquela estaba traballando en Nicaragua para unha ONG na que xa levaba 5 anos e tres países, asi que xa tiña medio avisado que ese ia ser o meu derradeiro destino. Tiña pensando deixar o país e o traballo en decembro. Lembro que unhas semanas antes do 15M un colectivo descoñecido daquela “Juventud sin Futuro” fixera unha convocatoria nas claves que logo se repetiron no 15M e que xuntou a uns centos de persoas. Moita xente coñecida dos movementos sociais en Madrid estaba detrás desa convocatoria e lembro como nos queixaramos da falta de participación, “que ten que pasar para que a xente desperte?” nos preguntabamos. Afortunadamente, un mes despois a convocatoria foi un éxito e coa acampada e o seu contaxio en distintas cidades abriuse un tempo novo na sociedade e na política estatal. Ante tal resposta, eu non o dubidei nin un intre, por fin estaba a suceder o que moitos levábamos anos soñando (e que non acreditábamos que puidera suceder), que a xente, as grandes maiorías sociais, reaccionasen e reclamasen unha democracia real, que denunciasen o fraude bipartidista e a inxustiza dun sistema neoliberal. Así que falei coa miña organización xa durante os primeiros días para adiantar a miña saída de Managua e o 14 de Xuño xa estaba na Porta do Sol. Participei activamente no grupo de política a corto prazo. Pois moita xente xa tiñamos claro que había que dar unha resposta política que canalizase todo ese descontento, que paradoxalmente outorgou unha maioría esmagadora ao PP nas eleccións autonómicas e municipais de maio de 2011, e non queriamos que se producise o mesmo en novembro nas eleccións xerais. Daquela eramos minoría os que pensábamos asi, pois había un gran sentimento de rexeitamento a política institucional e polo tanto á loita electoral. Lembro ese verán en Madrid como un momento ilusionante, de mobilizacións permanentes, cargas policiais, debate e traballo colectivo, o 19X confluíron marchas chegadas de todo o estado que ateigaron Madrid, aínda me emociono cando penso nas sensacións ao atopar a columna norte (xentes chegadas de Galicia, Asturias e todo o noroeste) baixando pola Castellana cara a Porta do Sol. E lembro como moitos días eramos centos os que nos reuníamos en asembleas para seguir articulando os diferentes espazos e grupos de traballo, ata a descentralización nos barrios. Moitos días volvía á casa con bágoas de alegría nos ollos tras estar discutindo de política con xente da idade da miña nai que ata fai pouco estaban na casa ou con xente máis curtida en espazos políticos. Definitivamente algo estaba sucedendo cunha potencialidade política similar ao que se vivirá na terra co Nunca Máis. Non quero deixar de mencionar como nas primeiras semanas moita xente de esquerdas viu ese movemento con receo e mesmo con rexeitamento e non o remataba de comprender, por fin estaba pasando algo e algúns en lugar de empurrar e implicarse preferiron miralo con condescendía ou incluso con certa desconfianza porque non eran eles os abandeirados da loita. Leveime certas decepcións pero, en liñas xerais, foi un verán de aprendizaxe colectivo e de ilusión, porque criamos que todo podía mudar de vez.

  Luca Chao: Dun xeito nada épico. Estaba rematando a carreira de Ciencias Políticas, e seguía o tema con curiosidade polas redes sociais e achegándome nalgún momento á acampada no Obradoiro. Recordo que me decidín a ir por primeira vez cando vin un cartaz que anunciaba a visita de Carlos Taibo, a quen seguía como experto en política comparada.

  Rosendo González Núñez: Pois imaxina. As actas das asembleas asinábanse como día un do ano cero. Todo parecía posible, abriuse unha fenda no tempo. Pensabamos que as acampadas se reproducirían e expandirían por todas as partes creando unha nova civilización. E de feito, en parte, foi así. Os habitantes das nosas cidades traíannos todo o necesario para seguir coa protesta: motores, carpas, comida, os seus corpos. Era moi intenso. Pasabamos todo o día na praza, producindo, xuntas e expostas. Chorabamos da emoción colectiva. Xurdían unha chea de problemas que se ían solucionando ao paso. Cometemos erros e acertos. Sentiamos un enxame traballando na mesma dirección, un intelecto xeral, que se vía as caras por primeira vez. A ese verán chamámolo o verán do amor. Ese era o nivel.

• Que efectos do 15M son visibles hoxe en día? Canto do que está pasando a nivel social e político é debedor do movemento iniciado o 15 de maio do 2011?

  Xavier Sánchez Lombardero: O que está pasando a nivel social e político na actualidade non se pode explicar sen o 15M, pois foi ese movemento o que conseguiu repolitizar a amplas capas de poboación, denunciar as limitacións do réxime do 78 e a democracia de baixa intensidade na que vivimos, visibilizar as loitas de colectivos que levaban anos de traballo como a da PAH (lembremos a ILP con máis de un millón de sinaturas), e construír un sentido común no que a cidadanía reclama maior participación na toma de decisións: primarias nos partidos, participar na elaboración dos programas, códigos éticos de obrigado cumprimento para cargos públicos, referendos/consultas sobre cuestión concretas, etc. En definitiva, o 15M significou un punto de chegada e de partida. Un punto de chegada porque agromaron nas prazas de todo o Estado reivindicacións e reflexións que levaban anos desenvolvéndose nos movementos sociais e nos espazos cidadáns que non atopaban resposta nas forzas da esquerda política tradicional. Ademais, serviu de catalizador para que grandes capas sociais, de xeito transversal, se implicase e reclamasen máis e mellor democracia. Tamén significou un punto de partida porque marcou o inicio dun tempo novo, dun auténtico cambio de época, que aínda hoxe estamos tentando concretar. Unha das formas para concretalo están sendo os espazos de confluencia, que comezaron a nivel municipal e que semella van ter continuidade no nivel autonómico e estatal. Neste espazos priorízase a defensa duns obxectivos concretos, priorízase todo aquelo que nos une e que ten que ver sobre todo cunha maior defensa dos dereitos sociais e de ferramentas de participación diversas que mesturan a forma asemblearia con espazos de maior representatividade e delegación, que permiten maior implicación da xente na toma de decisións.

  Fabio Gándara: O 15M foi sen dúbida un punto de inflexión con efectos a longo prazo que se están deixando notar hoxe en día. A pesar das desilusións e enfrontamentos que logo se produciron, e aínda que moitas das reivindicacións que faciamos naquel entón seguen sen verse cumpridas, para min o resultado global é moi positivo: por unha banda, a sociedade española está máis activa, vixiante e mobilizada desde entón. A crítica á corrupción, a esixencia de apertura e de transparencia, callaron na poboación, e creo que somos moito máis esixentes cos nosos representantes. Doutra banda, o taboleiro político saltou polo aire, e o bipartidismo comezou un acusado descenso que dá comezo xustamente coa eclosión do 15M. Ademais, están a desenvolverse novas prácticas a todos os niveis da sociedade que beben dos principios e valores que impulsaban o 15M: desde novas vías de participación cidadá nos municipios españois, ao establecemento de redes de solidariedade locais ou ao desenvolvemento de novas iniciativas que apostan por unha economía alternativa e pola defensa do común.

  Brais Fernández: Eu creo que o seu gran efecto é a crise dos partidos tradicionais e a irrupción de novas formacións políticas, sobre todo no campo transformador, como Podemos. Por desgraza, os efectos do 15M solidificáronse fundamentalmente no electoral (o cal é moi positivo), pero non conseguimos tecer por abaixo contra-institucións estábeis. Por iso o 15M deixou moita potencia, unha pegada, nalgúns casos para explorar ata o final (a crise de réxime) e noutros casos para retomar (a mobilización e a auto-organización).

  Celtia Traviesas: O 15M foi o xerme de todo. Foi un estalido de indignación cidadá pero, de súpeto, pareceu que todo volvía á calma. O PP acadou a maioría absoluta aos poucos meses en España. E en Galicia, un ano despois, e a pesar de que nacera esa opción herdeira do 15M que foi AGE, o PP Feijoó sumaba 3 novos escanos á súa maioría absolutísima. Pero a semente quedou aí. É evidente. Latente, agardando a agromar. PODEMOS non fixo moito máis que canalizar aquela indignación e darlle forma de partido político para pasar das rúas ás Institucións. Era algo que se tiña que facer. AGE foi un primeiro experimento e Podemos usou os recursos axeitados para facelo ao grande, no conxunto do Estado.

  Rosendo González Núñez: Pois practicamente todo o que está a suceder a nivel político é en maior ou menor medida debedor daquel acontecemento político. O movemento primeiro retirouse das prazas e estendeuse cara ás asembleas de barrio. Logo xurdiron todas as mareas sectoriais: educación, emigrantes, saúde. Fronte ao problema dos desafiuzamentos que desolou a sociedade española xurdiran as Plataformas de Afectados Pola Hipoteca. Marchouse até Madrid pedindo pan, teito e traballo. E por último xurdiron os experimentos paralelos de asalto institucional como Podemos. Todo iso mentres que as redes creadas durante o 15M, agrandadas e mantidas informalmente ao longo dos anos respondían conxuntamente ante calquera ataque á democracia e a dignidade humana. O 15M renovara o repertorio de acción colectiva adaptándoo aos tempos modernos a través do uso de novas tecnoloxías, volveu de súpeto vello todo o réxime político do 78 español, politizou a toda unha sociedade e lembrounos que o núcleo da democracia está o pobo, demos,  sen representantes.

  Luca Chao: Na miña opinión o efecto máis visible foi a reconfiguración do sistema de partidos español. De todo o que levo lido sobre o 15M creo que non hai nada máis claro e conciso que a marabillosa frase de El Roto “os mozos saíron á rúa e subitamente todos os partidos avellentáronse”. Neste senso, creo que hai un consenso bastante amplo en que Podemos non se entendería sen o 15M, sen embargo, tamén creo que se non fóra Podemos tería sido outra ferramenta pois o verdadeiramente importante do 15M foi o cambio social, o antes e despois que marcou na repolitización da sociedade española. Non quero dicir que antes do 15M tivésemos un ermo, todo o contrario, hai mobilizacións previas moi importantes que seguramente funcionaron como caldo de cultivo: O Nunca Máis, o Non á Guerra, as protestas contra a LOU, etc.  sen embargo, o 15M funcionou como ese Non fundacional do que falou Albert Camus entre un antes no que as protestas se focalizaban contra problemas moi concretos e un despois no que se puxeron en cuestións os cementos da democracia. Sen ese momento non poderíamos entender que a axenda política virara e se centrara en temas como os desafiuzamentos, a precariedade, a emigración das mozas e mozos do noso país, a igualdade entre homes e mulleres ou a necesaria rexeneración democrática. Todos eles son os temas que deron forma e preocupan á chamada nova política. Ademais o 15M non só identificou os problemas, senón que permitiu sinalar ós culpables desa situación e poñer as palabras precisas para nomealos, palabras asumidas hoxe por unha ampla maioría social que podemos escoitar en calquera lugar onde a xente fale da política.

  Mariajo Bóveda: O 15M funcionou a modo de gran revulsivo dunha sociedade paralizada. Nin as consignas, nin as peticións, nin as formas eran algo realmente novo, pero a través deste movemento foron impulsadas con tal forza que tocaron a toda a sociedade, non só aos de sempre a eses que xa vimos concienciados da casa, a persoas que ao ver esas prazas cheas de xente que demandaba o mesmo que eles querían, foron conscientes de que non estaban soas, que non tiñan porque resignarse e calar.

• Que lección ou práctica aprendida na experiencia e nos procesos impulsados polo 15M necesita ser reivindicada e aplicada?

  Mariajo Bóveda: Protestar dende un ordenador ou insultar a unha pantalla de televisión son actividades moi desestresantes pero non cambian as cousas. En palabras de Deolinda “Sai de casa e vem comigo para a rua”. Se queres que as cousas cambien tes que cambialas, non esperes que se amañen soas, actúa, móvete, protesta, explícate, non es un caso único, hai máis, e en realidade somos multitude.

  Xavier Sánchez Lombardero: Alén do dito sobre profundizar e seguir innovando en ferramentas participativas o 15M trouxo consigo o espírito da confluencia, trouxo consigo unha mensaxe para a esquerda política: se estamos xuntos nas rúas parando desafiuzamentos, denunciando a estafa das preferentes, apoiando unha folga ou o peche dunha fábrica, en definitiva, defendendo os dereitos das maiorías sociais non ten sentido que neste estado de emerxencia social sigamos privilexiando cuestións partidistas, ata persoais, que imposibiliten a unidade popular en base a uns obxectivos comúns concretos e unas metodoloxías participativas que permitan transformar a realidade cara un horizonte de xustiza social e impulsar novas formas de organización máis democráticas. Deberiamos seguir colocando en axenda a apertura de procesos constituíntes que permitan dotarnos dun novo marco de convivencia para as próximas décadas, esta vez feito dende abaixo e non por “país da constitución”.

  Luca Chao: Que o poder o ten a cidadanía. Nas prazas producíronse dúas cousas fundamentais: darnos conta de que formabamos parte dun todo, dunha ampla maioría social cansada de asumir unha crise da que non eramos responsables, dese 99% que dirían os indignados de Wall Street e, en segundo lugar, descubrir que podíamos cambiar as cousas. Facer posible o imposible. O que non podemos permitirnos é caer na apatía ou no esgotamento, non podemos ir a votar e desentendernos. Debemos recordar que a política non só e cousas dos partidos senón de toda a cidadanía empurrando xunta. De feito, penso que esta será a chave do próximo envite electoral, nesta segunda volta o que toca conxugar é o fastío ou a desilusión de non ter sido quen de mudar as cousas.

  Brais Fernández: A auto-organización e a impugnación radical da representación, a aposta por un tipo de democracia participativa, desde abaixo. Coido que a mellor arma que temos para loitar contra o capitalismo e contra o réxime do 78 é a mobilización democrática, iso si, expandida tamén aos centros de traballo.

  Rosendo González Núñez: O que eu considero básico do 15M é xustamente iso, a apelación ao demos como o núcleo esencial da acción política en democracia. Se hai unha demanda esencial no 15M é 'democracia real xa' e se hai un slogan lendario é 'Non nos representan'. Esperanza Aguirre dicía que eramos uns nazis por ocupar un espazo público e utilizalo ao noso beneficio. Pero realmente o que estabamos a facer era volver á esencia mesma da democracia: a dos corpos habitando o espazo común do ágora. Máis aló dos partidos políticos, máis aló mesmo da representación parlamentaria, está a ágora: democracia espida. Ademais de que por suposto estamos a recuperar un espazo que fora privatizado e enchido de barreiras contra o encontro e a habitabilidade cidadá. Para min, esa necesidade de auténtica democracia é o máis urxente a ser reivindicado na actualidade, aínda máis tras o xurdimento das nosas apostas institucionais.

  Celtia Traviesas: No 15M falábase de autoxestión, da posibilidade de construír unha sociedade mellor e máis xusta ás marxes dun sistema controlado polas multinacionais. Dixémonos que era posible vivir dunha maneira diferente. Proliferaron os proxectos cooperativos: a rede de Can Masdeu no val de Collserola, en Barcelona, pero tamén proxectos como Montenoso, en Galicia, que falan do rural e do mancomún dende unha perspectiva ben interesante. En Podemos estamos demasiado centradas agora nos procesos electorais e eu boto de menos esta parte no noso discurso

• Que tarefas pendentes hai para que a práctica política sexa realmente nova, para que o cambio de caras e de políticas se acompañe de cambio de prácticas e de formas de organización e decisión?

  Brais Fernández: Asumir o pluralismo do movemento, recuperar a radicalidade do 15M (un enfrontamento frontal coas elites, que non busca nin reconciliarse con elas nin substituílas, senón terminar co propio concepto de elite), implantarse no territorio, creado comunidades vivas e xerar lóxicas de loita que vaian máis alá do mediático-electoral. Non limitarse a reformas e a parches, senón plantexar un modelo alternativo de sociedade, pos-capitalista, democrático e baseado nos bens comúns.

  Rosendo González Núñez: Para min, hai dúas reivindicacións básicas do 15M que aínda seguen pendentes por parte dos experimentos de asalto institucional como Podemos. Falo da demanda de democracia real e da fin da lóxica de partidos. Por unha banda, na asemblea histórica de Vistalegre tomouse como modelo a actual estrutura e estratexia de partido, enfocada a gañar eleccións e deficiente en profundidade democrática -aínda que a anos luz de calquera outra organización política clásica-. Unha vez pasadas e gañadas as eleccións teremos que actualizar este modelo de partido cara a un máis radicalmente democrático. Doutra banda, Podemos e as confluencias corren igualmente o risco de caer na lóxica de partidos. Lóxica que antepón a súa propia supervivencia e expansión -as súas siglas- aos fins polos que orixinalmente foi creada. Ambas as dúas reivindicacións, características da vella política, atópanse aínda presentes e corremos o risco de seguir caendo nelas. Só un resultado favorable na correlación de forzas, un movemento activo, poderá lograr unha saída satisfactoria ao problema.

  Xavier Sánchez Lombardero: Seguir ampliando e innovando as ferramentas participativas que permitan unha maior implicación da cidadanía na toma de decisións, partidistas ou institucionais, que afectan ao seu dia a dia. Por tanto, seguir promovendo espazos mestizos onde se compaxinan metodoloxías asemblearias con certas doses de organicidade e representatividade para optar a gañar na loita electoral. Espazos onde evitar as lóxicas de partidistas, ou as cotas de representatividade que acostuman a desembocar en loitas internas que nada interesan á veciñanza a e defensa dos dereitos sociais. Temos que profundizar neses espazos de confluencia con xenerosidade, honestidade e radicalidade democrática, nos que os partidos asuman o liderado cidadán, complementando e acompañando, non tutelando, os referidos procesos. Nestes tempos, convén deixar atrás posicións maximalistas e construír en base a obxectivos concretos de transformación sobre principios éticos comúns e mediante procesos de participación amplos que respondan aos diferentes ritmos e niveis que cada quen poida aportar segundo a súa dispoñibilidade. Procesos que promovan a rendición de contas e a cooperación na xestión dos asuntos públicos, que desterren a competitividade dentro das diversas culturas políticas que procuran acadar a xustiza social, basta xa de medirse as posicións ideolóxicas. En definitiva, innovar e afondar nas ferramentas e lóxicas participativas e colaborativas nas que as persoas, organizacións e liderados sexan quen de promover prácticas políticas máis horizontais e transparentes, onde a defensa dos dereitos das persoas e do entorno sexa o fundamental.

  Mariajo Bóveda: Sabemos que o cambio de caras non garante o cambio político, pero tamén é de caixón que determinadas condutas, formas e maneiras veñen de serie no ser humano. Estamos nun camiño difícil, cheo de traballo e de renuncias, hai que avanzar cos ollos postos no futuro, como quen se exercita para unha maratón ou prepara un concerto. As relacións entre os axentes que buscan o cambio deben de estar guiadas pola xenerosidade e polo interese da sociedade, nunca polo interese particular ou de partido, pero, ao tempo, resulta paradoxal chegar pedindo xenerosidade a unha xente que leva anos loitando e dando a súa vida polo mesmo que agora queremos conseguir.

  Luca Chao: Usando as palabras que empregan os líderes do propio partido morado, toca parar e atarse os cordóns. É innegable que a velocidade de crecemento tanto de Podemos, como a multiplicidade de fórmulas electorais e coalicións que se estenderon polo Estado dende as pasadas eleccións municipais, dificultaron ter unha reflexión sosegada acerca dos verdadeiros cambios da nova política. As chamadas maquinarias de guerra víronse obrigadas a primar a efectividade para ser quen de presentarse ás eleccións e acadar resultados históricos. Todo parece apuntar, que tralo 20D, deberíamos entrar noutro período onde as urxencias se relaxen un pouco e avancemos por sofisticar e mellorar os mecanismos de participación e democracia. Na miña opinión o reto fundamental é transitar por novas canles participativas, que abran a posibilidade de que a cidadanía participe realmente das decisións que lle afectan e podamos rachar a relación tradicionalmente unidireccional entre representantes e representados. Falamos de afondar pola vía dunha democracia máis directa que explora as potencialidades que as tecnoloxías da comunicación poñen ó noso alcance para facilitar a participación da cidadanía. Por outra banda. transitar por esta vía tamén vai implicar un esforzo para superar os propios límites da democracia directa ou de mecanismos asemblearios que inciden nun nesgo participativo claro que prima a participación duns poucos (cuns recursos en tempo, nivel formativo e posición sociolaboral). Tratar de superar eses nesgos, ter unha democracia máis participativa e inclusiva, implicará, por unha banda, centrar a ollada no local, espazos nos que é máis doado facilitar a toma de decisións de xeito máis horizontal, e buscar mecanismos para interconectar as políticas dende abaixo. En canto a ferramentas concretas creo que a nova política avanzará mediante o ensaio erro, haberá que aprender facendo camiño.

  Fabio Gándara: En Podemos callou moi ben a linguaxe aberta, inclusiva e de sentido común que utilizamos no 15M. A nivel de comunicación, herdaron moi ben as súas máximas e formas. Tamén moitas das propostas para o goberno beben das propostas que saíron de DRY e as acampadas. Con todo, a nivel estrutural e procedimental aínda se parece demasiado á vella política, cun partido que renunciou á participación aberta e á innovación política para constituírse de forma vertical e baseado en demasía nas relacións de confianza e na figura dun líder un tanto mesiánico. Pola súa banda, as confluencias municipais souberon adoptar mellor as formas e procedementos do 15M, aínda que quizais lles faltou un pouco de apertura e inclusividade con respecto ao groso da sociedade, como se logrou nos primeiros momentos do 15M.

  Celtia Traviesas: Unha das maiores riquezas coas que conta Podemos é que foi capaz de atraer á vida política a xente que nunca militara. Hai quen en lugar de velo unha virtude o ve unha chata. Recordo que, sobre todo ao principio, se falaba moito en Podemos da necesidade de contar con “cadros”, con xente de partido. Paréceme un erro. Penso que o marco da nova política é posible sobre todo grazas á xente intelixente e sensata que participa a día de hoxe en Podemos sen a malicia que concede a experiencia política previa. Teño a esperanza de que elas fagan realidade a máxima que di: como non sabiamos que era imposible... fixémolo. E penso que Carmen Santos, que saíu elixida secretaria xeral nunha campaña na que competía en inferioridade de condicións, representa unha pequena vitoria neste senso. Pero quédannos moitos banzos por subir na escaleira da participación cidadá para que esta sexa real, antes de poder chegar a ese obxectivo final que é a coprodución política da cidadanía.

• Nos últimos 2-3 anos houbo unha menor axitación social no espazo físico. É necesario un regreso ás rúas e prazas, para acompañar a acción institucional e/ou electoral ou para desbordala?

  Brais Fernández: Dicía Gramsci que só se pode prever a loita. Iso significa que non sabemos nin como nin cando nin onde, pero que as loitas na rúa volverán. Agora estamos nun momento electoral decisivo e creo que debemos facer todo o posible por explotalo ao máximo, por iso me parece tan boa nova a confluencia. Preparémonos para volver ás rúas, pero tamén para resolver a cuestión da organización paciente, da formación de “intelectuais orgánicos”, da presencia constante e cotiá do cambio aos barrios e os centros de traballo. Entre pensar que a política só se da no Parlamento (como cren os partidos tradicionais, PP e PSOE) e a fe milenarista na insurrección, existe o “hiato” da organización. Ese é o noso gran reto.

  Luca Chao: Creo que o que o que está detrás desta cuestión é a sempre complicada relación entre partidos e movementos sociais, máxime para partidos como Podemos e as coalicións tanto a nivel do estado como no municipal. Penso que unha gran parte das gañas de cambio social se vehicularon politicamente a través destas ferramentas, pero non podemos esquecer que o cambio non se esgota nas institucións. O poder de mudar a realidade non está soamente nas Cortes, tamén o está na rúa e coido que se transitamos por ambos carrís en paralelo teremos éxitos maiores. Véñenseme á cabeza exemplos recentes como a PNL para a paralización da prórroga de ENCE en Pontevedra ou a retirada do anteproxecto de Lei de Acuicultura na Xunta de Galicia. Ambos casos foron vitorias da cidadanía que incluíron respostas claras e contundentes nas rúas, coa actuación política dos nosos representantes. Non se pode esixir á cidadanía que se instale nunha especie de 15M permanente, pero si debemos ter presente que o cambio construímolo entre todas.

  Rosendo González Núñez: Hai certa liña de pensamento que interpreta o 15M como un movemento pre-político que como evolución lóxica ten que acabar institucionalizándose como partido, e esa institucionalización como partido é Podemos. Lonxe desta interpretación da relación entre movemento político-popular e partido, para min, ambos os campos son independentes e interrelacionados. Estes últimos anos investimos moito esforzo en lanzar un proxecto como Podemos, é necesario cambiar tamén as institucións sen dúbida, pero quizais depositamos demasiada confianza en que a resposta institucional sexa a única necesaria. En todo o éxito de Podemos a mobilización na rúa foi básica, pero non só iso, senón que sen o movemento, o partido corre o risco de estancarse e profesionalizarse, converténdose en xustamente aquilo que estabamos a combater: política profesional afastada da esfera popular. Creo que un exemplo claro deste apoio mutuo, entre uns e outros, movemento e partido, vímolo no caso dos titiriteiros. Fronte á timidez inicial do Concello de Madrid e a súa débil resposta, o movemento organizado en rede soubo dar resposta e volver a recentrar a visión política do concello. Un amigo explicábao así: 'Cando a raíña erra, o enxame comanda'. Necesitámonos mutuamente e imaxino que o obxectivo final é disolver esa división partido-movemento.

  Celtia Traviesas: Eu penso que Galicia si se está a dar ese acompañamento. Penso que o noso país está construíndo hoxe en día o seu propio espertar político e penso que pouso que deixou o 15M está a ter unha continuidade xenuína en Galicia e que irrompe de forma sorprendente entre os nosos sectores produtivos, relacionados tradicionalmente co enreixado electoral do PP, e que agora están en pé. A manifestación “En Defensa do Mar” que tivo lugar en Santiago de Compostela o pasado 28 de febreiro de 2016 foi histórica; non só porque uniu por primeira vez un sector tradicionalmente desunido nas súas demandas, senón porque foi expresión multitudinaria dun malestar larvado dende hai décadas ante problemas estruturais sen resolver. Moi significativo do momento político actual foi, precisamente, que o anuncio da retirada deste proxecto días antes da manifestación non tivese o efecto desexado. Non só non desmobilizou á xente do mar, senón que a impulsou aínda máis na súa convicción de que o PP estaba a enganalos. En pé están tamén os gandeiros, desamparados ante a liberalización dun mercado que os obriga a competir en desigualdade de condicións e que se atopan, desunidos e divididos, ante un problema estrutural de modelo produtivo, de base territorial e de mala xestión política. E ata en pé está o sector forestal, que se atopa nestes momentos nunha encrucillada, cun mercado do eucalipto nunha situación de “cuasi” monopolio na que tanto produtores como rematantes de madeira se atopan sometidos aos caprichos dunha industria pasteira que, coas súas baixadas sistemáticas e inxustificadas de prezos, provocaron a primeira folga conxunta que se lembra no sector. Tamén nas cidades vimos a xente espertar coma nunca antes. A histórica macro-manifestación en defensa da sanidade pública en Vigo do pasado setembro, que xuntou persoas de todas as cores políticas e que se repite hoxe (12 de maio) como sinal inequívoco de que a cidadanía galega está espertando e que non vai permitir que un goberno que utiliza prácticas mafiosas destrúa a sanidade pública e os nosos dereitos.

  Xavier Sánchez Lombardero: Unha primeira cousa que convén aclarar é esa percepción que xa escoitei en certos espazos segundo a cal a mobilización social baixou pola irrupción de Podemos ou dos espazos de confluencia, pois non é certa. As mobilizacións de 2011 xa non foron tan masivas no 2012, e aínda baixaron máis no 2013, lembremos que ata o 2014 non xorden Podemos e as candidaturas municipais. Esa baixada de mobilizacións ten múltiples factores, entre outros o esgotamento, pois é imposible manter un alto grado de mobilización permanente nas rúas, máis se non se acadan obxectivos concretos. Dito isto, por suposto que é preciso músculo nas rúas e mobilizacións que acompañen e incluso critiquen a acción institucional. Temos que ter presente que por moitas eleccións que se gañen ou por moitas institucións que se gobernen precisamos un cambio moito máis profundo, incluso construír unha nova institucionalidade moito máis horizontal, transparente e participada. Non deberíamos vincular o futuro só á toma do poder institucional, temos que seguir construíndo alternativas nos centros socias, nas cooperativas integrais, na nosa vida cotiá, en calquera ámbito e espazo. Ese traballo debería de continuar e reforzarse, seguir sendo a hipótese que permita mudar este sistema neoliberal e patriarcal que nos goberna. Porque ademais aínda gobernando, aínda acadando o poder político, existen outros poderes, económicos e mediáticos, que non van permitir a transformación, coma xa estamos sufrindo nalgúns concellos. Para iso precisamos cidadanía activa, disposta a defender a acción dun goberno e a conquista de dereitos nas rúas.

  Mariajo Bóveda: Non son quen de ver esa baixada na axitación social. Diariamente hai folgas, encerros, paralización de desafiuzamentos, protestas, manifestacións polo estado dos servizos públicos, quizais ao contrario, é posible que o cotiá das accións de protesta leve a que resulten menos visibles, xa non son noticia para os grandes medios. Moitas persoas seguen nas rúas e cada día  resulta máis necesario visibilizalas e acompañalas, non por motivos electorais ou estratéxicos senón porque é de xustiza facelo.

  Fabio Gándara: Ambas as dúas vías son compatibles e necesarias. É importante contar cunha sociedade civil forte capaz de saír á rúa a expresar reivindicacións se é necesario. Agora mesmo os focos e as esperanzas están postas na vía institucional, e quizais a acción na rúa non é tan necesaria no curto prazo. Pero non me cabe dúbida de que contamos coa capacidade de volver ás rúas cando haxa que facelo.

• Como analizas o movemento da Nuit Debout en Francia. Que cres que pode pasar con el?

  Rosendo González Núñez: Agora mesmo vivo nunha aldeíña preto de Perpiñán. Emigrei xa hai uns anos a Francia e tiven a sorte de vivir os acontecementos de preto. Basicamente atopámonos ante un escenario similar ao 15M español, coas seus especificidades territoriais. Unha sociedade que parte do enfrontamento a unhas políticas austericidas que se empezan a implantar neste país e acaba iniciando un movemento de cambio político totalmente novo. Un movemento, ademais, que pasa pola ocupación das prazas como en España. Como vai evolucionar? Non o sei. Pode ir máis rápido que en España ou máis lento. Seguir o mesmo camiño ou diferente. O que está claro é que se vai a prolongar no tempo e que está a cambiar xa o taboleiro político francés e europeo. Pola nosa banda, Nuit Debout ábrenos novas posibilidades en Europa, xa que a expansión do Movemento a Francia permítenos empezar a pensar realmente unha Europa alternativa, algo que España ou Grecia non poden facer soas, incluso logrando o éxito a nivel institucional. Aparte de que a Nuit Debout nos podenos axudar a actualizar o movemento no noso país e darlle un novo empuxón. Este 15M atoparémonos no primeiro chanzo desta loita internacional co chamamento Global Debout. O lema é 'a loita sen fronteiras é o único camiño'. E estas son dúas afirmacións que debemos gravar na cabeza e que Nuit Debout nos lembra. Por unha banda, a loita é o único camiño: sen loita, sen rúa, sen ágora, non hai democracia. E por último, o cambio é en última instancia europeo e internacional, do mesmo xeito que o é o sistema-mundo en que vivimos. O futuro non está escrito. O tempo histórico-político continúa suspendido desde o 15M.

  Luca Chao: É imposible non trazar paralelismos entre ese movemento de indignados en Francia co 15M español. Por unha banda ambos movementos, de carácter supostamente espontáneo, responden a unha convocatoria coordinada a través das redes sociais, de xeito apartidista e independente de sindicatos ou agrupacións políticas. En segundo lugar, ambos movementos encádranse nun momento de crise económica e, sobre todo, de aplicación de medidas de recortes sociais e de dereitos laborais que agravan a situación de emerxencia social na que entran cada vez máis persoas. E, en terceiro lugar, o que se viu nas prazas en España no 15M e o que se está vendo nas prazas francesas é o mesmo: millares de persoas xuntas decididas a buscar outras solucións, a pensar un futuro diferente en colectivo. Millares de persoas sentadas en asembleas nas que se dispoñen a repensar as políticas neoliberais que non están facendo máis que afondando nos efectos da crise económica sobre a vida das persoas. É pronto para poder facer predicións acerca de se os resultados serán os mesmos. Polo pronto, o movemento francés amósase especialmente ambicioso facendo un chamamento a nivel mundial (Global Debout) para o próximo domingo, de xeito que se reivindique a data do que foi o 15M español. Un movemento que, polo tanto, non se queda nas fronteiras do estado francés, senón que xa se pensa a si mesmo en chave europea como unha forma posible de que os países do sur de Europa unan as súas forzas contra as políticas neoliberais que impón Bruxelas. Que hai unha semana acudiran ó chamamento da Nuit Debout activistas de varios países, e entre eles un número importante de xente de Madrid, de Barcelona en Comú e persoas que participaron activamente no 15M creo que lle pode dar unha potencialidade nova: traballar na idea de cambio como unha realidade e non como unha hipótese. Quero dicir, os indignados do 15M atrevéronse a imaxinar que outra cousa era posible, todo eran preguntas de si era posible e se o era, ver como facelo; os indignados e indignadas en Francia, pola contra, xa viron nos medios de comunicación que si que se podía, xa poden comezar a traballar sobre ideas e políticas de cambio concretas que se están desenvolvendo noutros lugares. Insisto, é pronto para atreverse a lanzar conxecturas, pero postas a imaxinar, se a convocatoria do domingo ten éxito e o movemento da Nuit Debout en Francia sigue pensándose por enriba das fronteiras, podería supoñer unha patada ó taboleiro político europeo.

  Xavier Sánchez Lombardero: Pois semella algo esperanzador que pode contribuír a democratizar un país tan importante como Francia dentro da Unión Europea. Que ademais permite contrarrestar o auxe de Le Pen e doutras forzas de ultradereita no resto do continente. Que permita retomar isto que falabamos antes, de recuperar a loitas nas rúas e a mobilizacións máis clásicas. Veremos en que se concreta e como avanza. Pero podemos encadralo neste ciclo de movementos que abriron as revolucións árabes, logo o 15M e que agora xurde coa NuitDebout. Uns movementos que se caracterizan polo cuestionamento do status quo, que trae consigo unha nova gramática e práctica política baseada nos métodos participativos, na radicalidade democrática, nos novos marcos discursivos e de acción, que permiten marcar axenda e profundizar na emancipación popular necesaria para darlle a volta ao sistema neoliberal no cal sobrevivimos.

  Fabio Gándara: En Francia hai unha gran tradición de mobilización. De feito una das miñas inspiracións para iniciar a convocatoria das manifestacións do 15 de maio veu da miña experiencia nun Erasmus en Paris no ano 2006 durante o que vivín de primeira man as masivas e contundentes mobilizacións estudantís contra o CPE. Por iso non me cabe dúbida de que, aínda que non consigan unha presenza nas prazas tan sostida como foi a do 15M, serán capaces de manter as mobilizacións até lograr os seus obxectivos.

  Celtia Traviesas: Ata agora, en Francia a única forma de reaccionar contra o sistema estaba levando ás clases medias ao fascismo. O movemento da Nuit Debout abre unha fita de esperanza para canalizar a indignación das clases obreiras e tamén das fillas e fillos das banlieues. Porque dende mediados dos 90 xa van varias xeracións de descendentes da inmigración que enfrontan un mundo de desemprego, de represión policial, de arbitrario poder estatal, de ruptura social e perda do sentemento de pertenza e de cidadanía. A Nuit Debout debería recoller o legado de toda esta xente e construír xuntos un futuro de esperanza. Francia xa non é a do maio do 68 e a Nuit Debout debe canalizarse para entrar nas institucións e cambialas como o fixo Podemos no Estado español.

  Mariajo Bóveda: Miro con simpatía calquera movemento que demanda dereitos básicos e se opón a medidas inxustas. O meu coñecemento sobre a Nuit Debout non é directo, procede dos artigos e análises que se están facendo, especialmente sobre aqueles que tratan sobre os seus parecidos e diferenzas co 15M, polo tanto resulta difícil analizar ese movemento e menos dar unha opinión fundamentada sobre o que pode pasar con el. Creo, iso si, que vai ter unha acción rexeneradora na política francesa, xa que ao igual que o 15M vai conseguir que unha parte da poboación que estaba desmotivada comece a reclamar cambios e política activas. Evidentemente desexaría que tamén funcionase como factor de concienciación política e social, que permita construír un cortalumes efectivo contra o auxe do fascismo e a xenofobia en Francia.

  Brais Fernández: Paréceme que é unha gran nova, porque era moi preocupante que o monopolio do descontento o tivera a Fronte Nacional. O PS de Valls desprezou as protestas e aprobou a lei por decreto. Espero que iso radicalice ao movemento, non o desmoralice, e que sexa o primeiro paso para construír un movemento político de masas capaz de disputar a hexemonía aos partidos tradicionais e á FN. Para elo, a esquerda francesa (Melenchon, PCF, NPA) debería abandonar moitos fetiches e moitos sectarismos. Ogallá o consigan, porque os necesitamos.