Son decisións que se toman en despachos pero que teñen, a moitos quilómetros de distancia, consecuencias reais, palpables, desoladoras. Se os recortes levaron por diante bolsas e servizos públicos en España, fóra dela ensáñanse aínda máis cos débiles: nenos que perden a posibilidade de ir á escola en Centroamérica, familias que ven desaparecer bolsas de comida no Sahel ou empregos rurais que se evaporan en Haití. A drástica redución das partidas de axuda ao desenvolvemento obrigaron este ano moitas ONG a suspenderen proxectos humanitarios. E 2013 será aínda peor.
O último Eurobarómetro demostra que a opinión dos españois sobre os esforzos para a Cooperación que deben facerse en época de crise está moi dividida. Un 48% pensa que se debería manter ou mesmo incrementar a axuda humanitaria, cando a media europea ascende ao 61%. Por contra, outro 48% está en contra de manter ou incrementar eses fondos ao desenvolvemento. Entre ese grupo, un 23% considera que deberían reducirse as axudas porque "non nolo podemos permitir", cando a media europea é do 18%. España é o país da Unión Europea onde máis crece o rexeitamento a un aumento nas axudas, independentemente dos compromisos adquiridos: un 26%, 9 puntos máis que hai un ano.
A achega española para garantir e defender os dereitos humanos queda por baixo do 0,2% da RNB
No plano do político, España está cada vez máis lonxe daquel compromiso de acadar o 0,7% da Renda Nacional Bruta (RNB): o orzamento para cooperación baixou un 70% desde 2010. E nos orzamentos para 2013 prevese unha nova redución, de 300 millóns. A achega española para garantir e defender os dereitos humanos queda por baixo do 0,2% da RNB. Unha política que, sinalan na Coordinadora de ONG para o Desenvolvemento (CONGD), acaba con 32 anos de traballo en cooperación.
Así, mentres o presidente Mariano Rajoy falaba a finais de setembro ante a ONU da súa preocupación pola fame negra no Sahel e reiteraba o compromiso de España cos Obxectivos do Milenio -na última sesión de control no Congreso volveu gabarse da cooperación española- as contas públicas retrocedían a axuda humanitaria do noso país a niveis dos anos '90.
"Con todo, crecen un 52% partidas coma a de acción exterior, destinada á presenza e representación de España no estranxeiro"
Cos novos orzamentos a Axencia Española de Cooperación Internacional (AECID), encargada de coordinar as accións humanitarias, queda practicamente reducida á nada. "Con todo, crecen un 52% partidas coma a de acción exterior, destinada á presenza e representación de España no estranxeiro", apunta Mercedes Ruiz-Giménez, presidenta da CONGD. "Entendemos que haxa recortes, pero non son proporcionais nin á media dos axustes nin á redución da renda per cápita", asegura.
"O diñeiro que recibimos non é estatal, é público", remarca. Estamos todos de acordo en eliminar case por completo axudas das que depende un prato de comida ou un pouco de auga potable nun mundo no que máis de 2,5 millóns de nenos morren ao ano de fame?, pregúntase.
"Non competimos coas organizacións que traballan dentro de España, porque sempre traballamos de xeito conxunto con elas", aclara Ruiz-Giménez. Trátase dos nosos compromisos como país industrializado, categoría na que España foi incluída polo FMI en 1980. Até 1983 nós eramos beneficiarios desas axudas internacionais.
Proxectos paralizados, débedas e despedimentos
Intermón Oxfam despediu case o 20% dos seus 500 empregados, e Axuda en Acción o 25%
A tesoira non só é estatal. A semana pasada a Comunidade de Madrid decidiu eliminar por completo as axudas, "salvo casos de emerxencia". Cataluña reduciunas xa á súa mínima expresión, deixando a ONG como Educación sen Fronteiras sen 20 dos seus 64 programas, como denunciou en xullo o seu director xeral, Xavier Masllorens. O orzamento da entidade pasou de golpe de 6,3 millóns a 3,8.
A situación repítese tamén en grandes ONG. Intermón Oxfam despediu case o 20% dos seus 500 empregados, e Axuda en Acción o 25%. Para Intermón as reducións significaron, segundo os seus propios datos, unha caída no financiamento dun seis millóns de euros anuais. Isto deixou no aire a formación de 1.300 mestres en Mozambique ou as axudas a máis de 5.000 mulleres traballadoras en Marrocos.
Os casos multiplícanse. O apoio a programas que levaban anos en marcha desapareceu dos orzamentos. Incluso algunhas convocatorias que xa foran aprobadas despois foron anuladas por decreto. E en moitos casos proxectos que xa estaban en marcha quedaron sen cartos.
Aínda que non hai cifras oficiais, un estudo de ESADE e PWC calcula que entre un 20 e un 30% da ONG desapareceron
A CONGD, que congrega máis de 450 entidades, denunciou hai unhas semanas ante a Defensora do Pobo unha débeda de 70 millóns de euros das administracións autonómicas. Deles, uns 30 millóns xa foron desembolsados pola ONGs, que deberon recorrer ao financiamento dos bancos para continuar cos proxectos sobre o terreo, o cal deixa a moitas endebedadas e mesmo ao bordo da desaparición.
Aínda que non hai cifras oficiais, un estudo de ESADE e PWC calcula que entre un 20 e un 30% da ONG desapareceron. E as que non pechan as súas portas deixan na rúa boa parte dos seus traballadores: dous de cada tres, nas 100 principais organizacións dedicadas á axuda exterior, segundo un estudo da ONGD. Moitos deles, con todo, seguen traballando nas organizacións como voluntarios.
O Goberno recomendalles ás ONGs que fagan alianzas con empresas privadas. "Hai que ter coidado con iso, porque teriamos que esixir un nivel de transparencia e boas prácticas que non todas as compañías están dispostas a aceptar"
As críticas sinalan unha excesiva dependencia dos fondos públicos. E o Goberno recomendalles ás ONGs que fagan alianzas con empresas privadas. "Hai que ter coidado con iso, porque teriamos que esixir un nivel de transparencia e boas prácticas que non todas as compañías están dispostas a aceptar", explica Ruiz-Giménez. O certo é que as achegas privadas tamén descenderon. "Moitos socios seguen pagando as súas cotas, pero pediron reducilas porque teñen menos ingresos", explica.
Cos Orzamentos en trámite no Congreso, a ONG lanzaron unha campaña para xuntar firmas e pedir que non se recorte en cooperación. Piden que se busquen novas fontes de financiamento como a taxa Tobin ou que polo menos as tesoiradas non se ceben cos máis débiles.
