Despece

• Tres anos despois do 15M, que queda daquel movemento? En que se transformou, que efectos tivo na sociedade?

  Antón Gómez Reino, Tone: Penso que antes de máis, alem o acontecemento e a súa sacralizaçom, hai que voltar lembrar dúas questons centrais. Fronte ao que dim algumhas esquerdas o 15M nom foi um gesto efímero, juvenil, incosistente. Apareceu dum fermento de anos de novas formas de organiçar-se, de anos de esquerdas institucionais apegadas ao poder establecido, e de anos de gente que, baixo umha nova cultura organiçativa, foi construindo novas expressons políticas que se materialiçarom no masivo gesto de desobediencia iniciado o 15 de maio de 2011. E fronte ao que gosta e precissa dizer a direita nom foi a expressom dumha minoría. Foi um acontecemento que plasmou umha realidade muitas vezes silenciada: existe umha poderosa força social indignada, hastiada e que está a construir-se e manifestar-se radical e democráticamente. Ja se sabe que algúns, como dizía Alan Badiou, chamam caos a orde que nom comprendem.

  O 15M foi um gran gerador de respostas. Puxo na sociedade os nomes e apelidos do problema político e económico que nos golpea. Sinalou aos bancos e ao sistema financeiro (“Nom somos mercancia em maos de banqueiros”), a democracia sequestrada (“Chama-nos democracia e nom o é”) ao Régimen PPSOE (“Nom nos representam!”). E interpelou a cidadanía (“A ti que estás mirando, também che estám roubando”). Alem do máis foi um momento no que a gente aprendeu a falar políticamente com desconhecidos. O poso de todo isto é, claro, mui importante. Cultural, político, social... foi a máis importante agitaçom que sofreu o aparato institucional erguido sobre a Cultura da Transición. O debate político na rúa transformou-se radicalmente e essas respostas que se lançarom desde as praças, essas aprendizagens, seguem vigentes hoje na mente de milhons de pessoas. Alem do máis, o 15M impregnou definitivamente os movimentos que existiam. Que queda? Tantos projectos (jornalísticos, cooperativas de tantos ámbitos), plataformas, mareas, o poderoso movimento anti-desafiuçamentos etc. Pero sobre todo, a nivel social, fica o questionamento da palavra de ordem básica sobre a que se sustentava o status quo: o Nom Hai Alternativa thatcheriano, tam bem fiado durante anos de cultura de consenso bipartidista. Todo isto, e ainda tímidamente, ficou ja e para sempre em questom.

  Fabio Gándara: O 15M como gran movemento de protesta non é tan visible como en 2011, cando estalou a indignación con grandes manifestacións e acampadas en toda España, pero os seus efectos foron decisivos na sociedade. O 15M contribuíu a fomentar a conciencia crítica dos cidadáns, a repolitizar moitas persoas tradicionalmente desconectadas da vida pública e a introducir novas cuestións na axenda política. Ademais, serviu de caldo de cultivo de multitude de novas iniciativas, propostas e plataformas, tanto a nivel económico (impulso da economía do ben común, do cooperativismo...), social (impulso da PAH, comedores sociais, redes de solidariedade cidadá, Oficina Precaria...) como político, que están a contribuír a cambiar aos poucos a realidade do noso país.

  Rocío Fraga: A verdade é que me da a sensación de que pouco queda, pero algo si. Por unha banda queda xente que estaba desmobilizada e que volveu ou se incorporou por primeira vez a certos movementos que souberon aproveitar a indignación daquel tempo. Así como moitas veces se fala da incorporación de xente nova aos movementos grazas ao 15M, que seguramente foi así, eu creo que tamén houbo reincorporacións de xente que militara no seu movementos e que se retirara e o 15M deulle un novo empurronciño para reincorporarse a certa actividade política.

  Lupe Ces: O 15M sementou-se em todas e todos nós, estou-me a referir nom só à parte organizada e mais consciente da cidadania, senom á maioria social no seu conjunto. Foi um movimento sísmico nas consciências que fixo fracturas importantes nas estruturas organizativas e no próprio ativar político. A pergunta nom é em que se transformou o 15M senom, em que nos transformou.

  David Rodríguez: Na miña opinión o máis importante do 15m probablemente sexa que desnaturalizou — a ollos de moita xente até entón non moi politizada— unha desas palabras que antes formaban parte da paisaxe, que non estaban problematizadas: a palabra “democracia”. Tras décadas de abuso do termo por esas elites culturais e políticas que emerxeron coa Transición, abuso especialmente noxento no contexto do conflito vasco, de pronto a consciencia en multitude de persoas de que o que tiñamos non era unha “democracia real” foi un paso de xigante para rachar os marcos discursivos do softpower que se move máis comodamente na xestión tecnocrática que no antagonismo político. A mellor herdanza que probablemente deixou o 15M foi iniciar ese percorrido que vai do “non nos representan” (a denuncia do sistema político baseado nunha democracia representativa de moi baixa intensidade) ao “pan, traballo, dignidade” das Marchas da Dignidade do 22M de 2014 (a denuncia do sistema económico, un sistema económico até hai pouco tan transparente que a palabra “capitalismo” desaparecera durante décadas do debate público).

  Raimundo Viejo Viñas: Entendo que o 15M nom é um movimento, mas un acontecimento que atravessa a política relançando o movimiento: a PAH por exemplo tem origem em V de Vivenda e já existia o 15M, igual que Democracia Real Ya! ou Juventud sin Futuro. Co 15M deu começo um ciclo de mobilizaçons decissivo para o progresso da vaga de mobilizaçons en curso. Nom todas as estruturas de mobilizaçom aproveitarom de igual jeito o 15M e, por descontado o 15M, como acontecimento que é, foi um auténtico big bang de projectos que ainda perduram. Neste senso, acho que tivo moitos efectos e moi positivos em geral. O máis salientável umha repolitizaçom da vida, umha imparável produçom do comum no que segue a agromar a política de movimento.

  Víctor Sampedro: Hai tres anos este país era outro, quen non o vexa non ten ollos: nin entón, nin agora. Agarre vostede un xornal de xaneiro de 2011 e verá unha España que aínda se concibía como unha entidade territorial única; onde a Monarquía era a gardiá da democracia e a integridade territorial; a banca, o motor do pelotazo urbanístico sen fin; os partidos, os xestores da opulencia... En fin, nada disto pode sosterse xa. Pola decrepitude institucional e o desastre económico, certo, pero tamén porque un suxeito político descoñecido hai tres anos logrou minar a lexitimidade do Réxime do 78 e politizar aos afectados polos recortes e a crise. É algo moi potente (o 15M nas enquisas recibe un apoio extraordinario 6 ou 7 de cada 10 españois o apoia), tan transversal, rápido e profundo, que resulta (a) imposible de admitir polas canles de representación que se están derrubando e (b) moi difícil de percibir pola multitude de suxeitos (individuais e colectivos: persoas, barrios, asociacións, comunidades de veciños...) que se viron transformados durante este tres anos.

  Héctor Tejón: Como movemento a oportunidade de percepción dos posibles que o 15M abriu, foi moi grande. Unha especie de espertar social, que levaba atado a unha serie de promesas benestaristas que dependían do sistema económico capitalista que ciclicamente entrou nunha "crise estrutural". Os efectos cecais, radiquen na volta a folla política mais popular: visibilizado no acontecido o 25M baixo o lema pan, traballo e teito. E sobre todo, unha negación e destitución dunha clase política distante e totalmente despreocupada da cotidianeidade do pobo.

• Estamos a 10 días dunhas eleccións. En que cambiou o 15M a forma de facer política?

  Antón Gómez Reino, Tone: Nos movimentos, de forma geral e no que tem a ver com o institucional, fixo que se madurara profundamente ao respeito da necesidade de estar, de incidir, de marcar a agenda política pública. No que fai respeito as organizaçons políticas está claro que hai dous elementos principais. No que tem a ver com os partidos da esquerda operou um cambio sí, pero em muitos casos um cambio ainda mui superficial. Em contraposiçom a antes do 15M, as esquerdas começarm a por no centro do discurso a democracia interna, a transparencia, a participaçom cidadá. Apuram as súas relaçons com movimentos sociais, buscam-se candidatos e candidatas máis apegados abaixo,... A pessar disto, penso que nom se comprende, em muitos casos, a necesaria autonomía dos movimentos. Tensiona-se as plataformas e movimentos cidadás, buscam-se posicionamentos sistemáticos de caras conhecidas das mobilizaçons, etc etc.. Penso, honestamente, que a maior parte dos aparatos da esquerda ainda nom asimilarom dous elementos fundamentais da arquitectura proposta polo 15m: a vontade de cooperaçom e a necesidade de construçom abaixo-arriba. Mentres estas dúas questons nom se asumam naturalmente, cidadanía e movimentos vam seguir, penso, algo alonjadas das esquerdas tradicionais. No que tem a ver com novos experimentos, com todas as súas problemáticas, a cultura política proposta no 15M abriu passo também a novas propostas electorais. Nomeadamente, e a nivel do Estado, estám ja testando-se aventuras como a de Podemos e a do Partido X. Ambas nacidas ao fio temporal, político e geracional do 15M. Veremos até onde som capaces de chegar. Porem ambas mostram destelhos de novas formas. Entre outras, e vinculadas ao 15M, de novas propostas organiçativas e de novas formas de construir comunidades e relatos emocionais.

  Fabio Gándara: Como en moitos outros ámbitos da realidade, o 15M tamén influíu de forma decisiva na política do noso país. Non só conseguindo que temas tradicionalmente ignorados entrasen no debate público (por exemplo, a reforma da lexislación electoral, o financiamento dos partidos políticos, a necesidade dunha maior transparencia na xestión pública, o uso das novas tecnoloxías para permitir mecanismos de democracia directa...), senón influíndo directamente o discurso e o modelo organizativo de moitas das forzas políticas emerxentes. Por exemplo, nas eleccións europeas concorren algunhas opcións novas que beben directamente da linguaxe e as ideas 15M -apertura, participación, transparencia, debate aberto, asamblearismo, uso das novas tecnoloxías...- como Podemos, Partido X ou Democracia Participativa (integrada na coalición Primavera Europea), e mesmo partidos preexistentes, como Equo ou a corrente Esquerda Aberta, dentro de EU, están a adoptar unha forma de funcionar e uns principios moi afíns a este espírito.

  Rocío Fraga: Eu creo que pouco incidiu no xeito de facer dos partidos que xa existían, máis que nun pequeno cambio no xeito de transmitir as mensaxes que poden pretender achegarse ao que foi o 15M, pero só como un intento de captación do voto indignado, mudando un pouco os frames. A maioría dos partidos seguen tendo un xeito rancio de facer política e non son quen de incorporar realmente novos xeitos coma os que poderían demandar as xentes do 15M, que mostraba un total descrédito por eles, aínda que non fose moi real en moitos casos. Por outra banda, está a aparición ou rexurdimento de forzas vinculadas ao cidadanismo que si parecen querer herdar o espírito do 15M (Podemos, PartidoX...) pero esa análise levaría moito mais tempo para concluír se, efectivamente, aprenderon algo do 15M ou en realidade se trata de certo oportunismo.

  Lupe Ces: O 15M questionou a forma de fazer política e a existência da própria democracia “chamam-lhe democracia e nom o é”, ouvíamos cantar nas praças. A corrupçom, o bipartidismo, o questionamento a serio da lei eleitoral... o povo queria entender e falar de política de costas aos polític@s. O 15M fixo um ensaio de poder popular nas praças, indicou que o peso da maioria social em movimento pode lograr câmbios profundos. Foi umha escola de assemblearismo, de prática da horizontalidade, da democracia participativa. Ensinou-nos que sem orçamentos e grandes médios, pode-se fazer política e mobilizar. Nestas eleiçons, o debate sobre como se elegem e formam as candidaturas, a austeridade nos médios... e mesmo a imagem que estam a dar as cabeças de lista, som, para mim consequência do movimento de terras que se deu o 15M.

  David Rodríguez: Por centrarnos só na esquerda partidaria galega, o 15M influíu mesmo entre aqueles que o desprezaban e que non souberon ler o significado do mesmo. Non pode ser casual que, tras anos de amagos e desencontros públicos, a escisión do BNG que co tempo, e coa incorporación doutras tradicións políticas, daría lugar a Anova e a AGE —co que esta coalición ten de desafío ao tradicional sectarismo da esquerda partidaria— tivese lugar despois do 15M e do ciclo mobilizador que este inaugurou. Un toque de atención que deixaba clara a tremenda desconexión das estruturas partidarias coa xente do común. E un revulsivo que, sen dúbida, provocou que quen tivese dúbidas a respecto de si cumpría ou non tratar de mover as cousas na esquerda partidaria, deixase debe dubidar e que quen daquela desprezaba e minusvaloraba ese movemento, hoxe tivese que tragar as palabras e asumir e incorporar na súa linguaxe, maneiras comunicativas e funcionamento interno moitos dos principios e arelas que enarboraba o 15M. Polo que toca ao socioliberalismo do PSOE, o 15M supuxo tamén un incremento exponencial do descrédito, en capas sociais cada vez maiores, do turnismo bipartidista.

  Raimundo Viejo Viñas: Em primeiro lugar num cámbio de actitude a respeito da própria política: de ser umha cousa alhea a ser umha dimensom das próprias vidas. Aliás o 15M amousou que a soluçom à crise nom tinha que discorrer políticamente polas canles institucionais do régime. O 15M marcou, já que logo, um antes e um depois entre a possibilidade de fazer política de jeito autónomo, desobediente respeito ao régime. Sem o 15M nom se comprenderia os níveis de empoderamento da sociedade, a proposta de alternativas em todos os terreos, mesmo no adverso terreo da política eleitoral.

  Víctor Sampedro: Compare esta campaña coa das anteriores europeas: novos partidos, con novas prácticas de participación interna e transparencia, con opción de recibir representación; nun contexto de desastre do duopolio electoral, que en realidade supón o fin do oligopolio, PPSOE; con esixencias de primarias en todas as candidaturas; con vítimas da violencia que xa non se poden rendibilizar electoralmente... en fin, cambios de enorme calado, en tan só tres anos. A chantaxe electoral da Transición das forzas no poder "Eu ou o caos" xa non serve. O de que alguén nos trouxo e regalou unha democracia incuestionable é un insulto a sectores sociais amplísimos, xa non digamos os mozos. A reforma constitucional ou un proceso constituínte está na mesa... Fai falta seguir sinalando máis cambios radicais, de raíz?

  Héctor Tejón: O 15M fixo que a política sairase da serie eleccións-decisión pra pasar a visibilizar o acontecemento político como transversal e continuo nas nosas vidas. A pesar dese momento do acontecemento como ruptura da linealidade clásica, as eleccións seguen sendo un vector político, pero con menos aceptación como mostra a constante desafección visibilizada nunha elevada abstención e dubida sobre a participación electoral mais clásica.

• En que cambia o 15M a forma de comunicar dos movementos sociais e de consumir e relacionarse cos medios de comunicación?

  Antón Gómez Reino, Tone: A um nivel geral creio que o 15M acelerou o processo de reconfiguraçom dos medios. Acrescentou claramente a paulatina decadencia e pérdida de credibilidade dos medios da “esquerda do Régime”. Foi, ademáis, o caldo de cultivo para a apariçom ou reforço de medios com outras lógicas de relaçom co lector e com outros discursos.

  No que tem a ver cos movimentos penso que hai dous cambios fundamentais. De umha parte dinamiçou a toma de conciencia por parte de grande parte dos movimentos sobre a imprescindivel necesidade de intervir no plano mediático. E, como necessaria consecuencia disto, alimentou a asunçom de umha ideia hoje maioritaria nos movimentos. Hai que superar o tempo dos contramedios ou medios alternativos para fazer medios que, pessie a estar organiçados e construidos com formas outras, tenham umha plasmaçom temática e se se quer 'estética' orientada a romper a fenda entre informaçom militante ou activista e informaçom geral. Medios desde abaixo que busquem aproveitar as fendas das redes sociais e outros espaços para chegar ao público geral.

  Em todo caso, para avaliar a potencia e popularizaçom da contidos elaborados desde os movimentos so temos que olhar os ataques a liberdade de expressom e as propostas de reduçom da liberdade de prensa que estes meses estám sendo lançadas desde o poder político para comprender até que ponto o cidadam-activista-jornalista está a fazer dano ao establishment, ao poder. As propostas do novo código penal (limitaçom do dereito de gravar mobilizaçons ou actuaçons policiais) ou as operaçons judiciais contra a livre expressom na rede som o efecto represivo das pequenas victorias que nos estám a aportar as novas formas masivas de documentar e comunicar.

  Fabio Gándara: O 15M foi clave á hora de traer unha renovación na linguaxe dos movementos sociais de base. Estes movementos, tradicionalmente encadrados na esquerda, non eran capaces de utilizar unha comunicación adecuada a sociedade actual. O habitual era escoitar mensaxes que utilizaban os símbolos e discursos tradicionais da familia da esquerda, reafirmando así a pertenza á "tribo", pero sendo incapaces de conectar co groso da poboación. E o certo é que a maioría da sociedade quería escoitar mensaxes en termos máis próximos e actuais, cunha linguaxe que lles fixese sentirse familiares co emisor.

  Ao expor de forma distinta e renovada ideas progresistas tradicionais (xustiza, igualdade, liberdade, defensa de servizos públicos e de dereitos sociais e políticos...), cunha linguaxe máis plana, próxima e emotiva, o 15M fixo posible evitar caer en encasillamentos, permitíndose que todos os cidadáns con ideas diverxentes e críticas razoadas poidan sentirse incluídos e aceptados no debate público que se pretendía xerar. Este cambio fundamental en canto a como comunicar axudou a dar nova forza aos movementos sociais no noso país.

  Ademais, o uso das redes sociais foi clave para xerar unha comunicación multidireccional na que os cidadáns se senten non como receptores pasivos, senón como participantes nun diálogo constante e na produción e distribución de contidos e información. Iso deu impulso á cidadanía máis crítica, capaz de organizarse desde a base con moita máis forza e difundir as súas convocatorias e propostas de forma viral, e supuxo o deixar de depender do altofalante mediático dos medios de comunicación de masas tradicionais.

  Rocío Fraga: Os movementos sociais levan moito tempo usando xeitos diferentes de comunicación, a ese nivel non creo que o 15M achegase máis que outra nova proposta como tantas outras ao longo da historia dos MMSS. Para min un dos maiores erros do 15M foi a falta de memoria respecto dos movementos. Nun tempo no que coas tecnoloxías había moitas mais posibilidades de rachar con algo a nivel internacional non se quixo usar moito do coñecemento de de redes xa tecidas por algúns movementos por temos e desconfianza e tería sido un tandem magnífico como demostraron noutras partes do estado (Málaga, Barna...). Xulgábase toda actividade política polo mesmo raseiro, partidos, movementos... e ese foi un gran erro, baixo o meu punto de vista.

  Lupe Ces: O 15M denunciou, e moi exitosamente a manipulaçom dos grandes médios. Os movimentos sócias já tinham nas redes um pouco de oxigeno informativo. Agora, umha parte importante da sociedade, busca informaçom alternativa, e @s ativistas convertem-se em comunicadores a tempo real do que esta a acontecer.

  David Rodríguez: Do mesmo xeito que o 15m fixo ver a moita xente que o que parecía democracia non o era tanto, que o que parecían partidos políticos antagónicos eran en realidade metástases dun único partido, serviu tamén para espallar a desconfianza a respecto dos medios de comunicación de masas. O esgotamento de todas as estruturas saídas da Transición afecta tamén aos medios de comunicación, cos medios do grupo PRISA —en tanto que vertebradores político-culturais da España que vai da morte de Franco á crise financeira mundial— como epígonos deste devalo da credibilidade de todos os poderes hexemónicos. A profusión de diarios, máis ou menos á esquerda, creados na rede nestes últimos anos co ánimo de recoller a desafección cos vellos medios, poden interpretarse como outro sinal que nos está a falar da fin dun tempo que en boa medida comezou a morrer cando o 15M comezou a agromar.

  Raimundo Viejo Viñas: O 15M marcou umha auténtica mutaçom para a própria política do movimento justo por chegar às gentes às que antes nom chegava. O uso políticamente anovador das redes sociais (já estavam ai, embora sem a amplitude e variedade de usos que agora lhes damos) permeteu que o activismo recombinara os repertórios de acçom colectiva, que inventara novos meios de comunicaçom alternativos, que empoderasse à cidadania na produçom de essa esfera política outra, etc. Os grandes meios de comunicaçom de massas houverom de afrontar umha anovaçom tan radical das formas comunicativas que ainda andam desbodados, superados pola potência do 15M.

  Víctor Sampedro: A crise dos medios e os partidos do Réxime do 78 é paralela, xemelga e profundísima. A inviabilidade empresarial das empresas mediáticas dominantes corre xunto ao esgotamento dos caladoiros de voto fiel (cativo e desarmado, sen opcións e sen capacidade crítica). Creouse unha esfera pública alternativa, onde un público estableceu recursos e medios comunicativos e electorais, que ademais de novos, cuestionan os existentes. É todo un Cuarto Poder en Rede, xurdido na Rede e con extensións offline que a retroalimentan, e cuestiona o poder executivo, lexislativo e xudicial.

  Héctor Tejón: Na comunicación pasouse dunha relación formal cos medios tradicionais a unha comunicación informal a través das redes de colaboración e participación máis horizontal, nomeadamente Internet abriu a posibilidade de interacción virtual e a difusion-rede dos sucesos asi como a bidireccionalidade na comunicación dos citados sucesos onde o axente da acción convertese nun canle de comunicación propio. Ampliando non só a canle de produción e distribución da mensaxe, senón configurando un novo xeito de relación social e política alén da forma ríxida presentador-espectador.

• Mirando atrás, que leccións (positivas e negativas, acertos e erros) podemos tirar do 15M?

  Fabio Gándara: Podemos aprender que un estalido difuso, flexible e aberto como o 15M foi ideal para canalizar a indignación, sacar á xente ás rúas e recomenzar a abrir un debate público baseado en novas ideas, principios e valores para rexenerar a nosa sociedade, a nosa política e a nosa economía, pero que sen estruturas máis asentadas e fortes foi complicado que ese estalido se convertese nun movemento permanente de base que sexa capaz de organizar á sociedade civil para dar voz á cidadanía e facer presión adicional sobre as institucións.

  Rocío Fraga: A principal é que demostraron que hai xente disposta a mobilizarse, máis da que pensamos e que moitas veces non logramos sacar da casa por outros medios ou con demandas concretas. Pero fallou o obxectivo, ese obxectivo tan amplo como aglutinante fixo que acabase xerando certa frustración. Creo que iso queda demostrado no xurdimento da PAH e de plataformas contra os despexos, ter obxectivos concretos, aglutinar a perfís de xente que antes non só non estaban cos movementos na rúa, senón que case representaban a complicidade co inimigo, xente que se hipotecaba por vivendas, que colaboraba co sistema bancario e que agora son compas porque foi preciso liberarnos de certos designios.

  Lupe Ces: Se tenho algo negativo que falar do 15M é da orfandade na que o deixou a maioria da esquerda organizada, e o movimento sindical no seu conjunto. Tenho dito noutras ocassons, que à praza ia-se a aprender, com humildade. Porque ali falava-se de nós, da velha militância de esquerdas; falava-se dos nossos erros; falava-se da necessidade de cambiar a pel, de muda-la, para abrir umha nova etapa política, que agora esta-se a ver, é umha nova etapa histórica onde nos estamos a jogar mesmo a vida nossa e a do planeta.

  David Rodríguez: O máis positivo do 15M foi que nos volveu lembrar o potencial das masas para faceren historia, que non hai institución que se sosteña sen gozar de hexemonía ideolóxico-cultural destinada a espallar a resignación nas maiorías sociais para que estas non se distraian dos seus quefaceres diarios no sistema produtivo e que a xente corrente mobilizada e con vontade de autoorganizarse pode desafiar esa hexemonía e, eventualmente, derrotala. Un aspecto á vez positivo e negativo do 15m era o seu carácter utópico. Positivo polo que isto ten de apertura, de non conformismo co existente. Negativo polo que ten de adanismo e de crenza en que a acumulación de persoas nunha praza durante un tempo determinado pode conseguir mudanzas políticas de calado en algo tan sólido como é un Estado e un sistema económico.

  Raimundo Viejo Viñas: Som moitas destacaria umha de cada: positiva, o "sí, se pode", o feito de que nom se tem porque aceptar a heteronomia do régime quando este sustrae à cidadania o sei direito a decidir, a se constituirem como o "demos"; negativa seria para mim a reactivaçom, por demais inevitável, de algumhas velhas redes e práticas completamente inúteis e meramente oportunistas (o proselitismo dos partidos, os narcissismos excessivos dos notáveis, a teima com traducir o acontecimento na métrica política do régime por meio de eleiçons e outros dispositivos, etc.).

  Víctor Sampedro: De verdade pódese facer unha avaliación serena? Que corresponde ao 15M e que ao propio desastre do réxime do 78? O mellor do 15M é expresar e consolidar un consenso antagónico co da Cultura da Transición: é un consenso disidente, proactivo, moi transversal (sen apenas diferenzas de xénero, idade, tamaño de poboación...) que cuestiona aqueloutro tan encomiado que fundou o réxime da Transición. A ausencia de conflito foi substituído pola súa presenza constante, en formas non violentas, graduables, moi inclusivas. Creáronse e socializáronse ferramentas de intervención pública que reformulado as folgas en mareas, os partidos convencionais nalgúns dos máis pioneiros do noso contexto, os medios convencionais nunha rede de contrapoder informativo que altera as axendas e os marcos de discurso oficiais...

  Todo iso na parte positiva. Na negativa unha e moi sinalada: a falta de capacidade dos protagonistas e portavoces máis visibles do 15M de reivindicar todo o anterior, aparcar as diferenzas internas e estender o solo común de demandas e prácticas compartidas. Por exemplo, é un enorme erro entender as dinámicas de mobilización social e de entrismo institucional - a procura de representación parlamentaria agora nas eleccións europeas - como excluíntes e antagónicas. Cando en realidade, necesitamos ambas as dúas para forzar cambios profundos, sostidos e con impacto real.

  Héctor Tejón: Non sei se definir nesas categorías, ou aceptalas como tipificadoras do logro ou fracaso do 15M. Como novo movemento, o seu resultado aínda está presente. Non comeza e remata nun suceso concreto, senón que se orixina nun espazo público e continúa no tempo social alén dos resultados electorais ou das tensións do político clasista. A vitoria foi colectivizar unha acción que podemos chamar destituínte e elevar a esixencia social, unha especie de cambio latente que se manifestou nunha re-ordenación das relacións sociais (como mostra a necesidade de falar-escoitar que puxo en xogo o 15M na toma das prazas). Se se pedía o xurdimento dun partido, si que falamos de fracaso. Porque precisamente o 15M máis que converterse nunha forma utilitaria política, transcendeu ese marco para devolver a forza soberana ao popular e á comunidade, alén de estruturas da xerarquía clásica do poder.

• Cres que sería beneficiosa unha (re)activación no movemento?

  Antón Gómez Reino, Tone: Creio que os movimentos, as formas e as demandas do 15M estám hoje vigentes no ADN das mobilizaçons. Pero o estám em contato e conflito com outras (formas, demandas, lógicas) que, após anos voltarom as rúas, em muitos casos fazendo um caminho de volta as rúas desde o mundo institucional. E todo isto, acelera-se num ciclo eleitoral como no que estamos a entrar. Este contato está a gerar interessantes encontros, pero também tenssons e as vezes está a neutraliçar mobilizaçons, protestos sociais. Porem, o avançe no que tem a ver com o trabalho em rede, na elaboraçom de elementos programáticos mínimos ou de toma de espaços físicos ou mediáticos é evidente. Estamos em guerra. Social, pero guerra. E necesitamos de todas as armas políticas ao nosso alcançe. E aí está agora o desafio. Como um sentimento de indignaçom geraliçado pero frágil pode plasmar-se em algo máis eficaz. Passar da da resistencia a proposta desde abaixo e da protesta ao contrapoder social.

  Fabio Gándara: Creo que por sorte os valores e principios do 15M están, como dixen, presentes en multitude de novas iniciativas que están a xurdir en todos os ámbitos da nosa sociedade, e que mesmo agora mesmo están a chegar xa ás institucións políticas da man de novas formacións que os están abrazando como propios. Pero á marxe de presentar opcións políticas con opcións reais de iniciar un programa de cambio desde as institucións,  si considero desexable que se volva a producir un movemento desde a base social capaz de articular unha voz independente desde a sociedade civil. Como dicía xa hai tres anos e como segue pasando hoxe en día, un dos principais problemas do noso país e da nosa democracia é a ausencia dunha sociedade civil forte e organizada á marxe das institucións.

  Rocío Fraga: Claro, é un desexo que estaba aí xa antes do 15M, o movemento sempre é autocrítico e sempre se fan valoracións similares cando se fala de traballo en rede, de unión baixo programas de mínimos, uso do público, etc. Pero eses son precisamente os debates que sempre se tiveron e se teñen, é moi difícil cadrar os mínimos (a PAH conségueo: "xente se casa e casas sen xente"). Para min ese é o punto mais difícil, os mínimos.

  Lupe Ces: Começava respostando que o 15M está sementado em nós, polo tanto agroma nas novas expressons políticas, nos novos movimentos... e é essa semente do 15M a que move as Marchas da Dignidade, o movimento Podemos, ou a própria ANOVA, autentico magma volcánico desde o seu nascimento, onde a velha e a nova cultura política debatem-se num parto, que será ainda longo e doroso.

  David Rodríguez: Como dixen máis arriba, creo que en certa forma as Marchas da dignidade xa supuxeron unha certa reactivación da mobilización a grande escala, unindo a vontade de ser movemento para as maiorías cunha maior concreción en canto á cuestión económica e cunha maior toma de consciencia nalgúns temas centrais como poidan ser, por exemplo, o papel que hoxe xoga a Unión Europea na virulencia dos ataques aos de abaixo que estamos a vivir. Pero tamén segue a estela do 15M a emerxencia das Mareas e, sobre todo, das PAH, movemento este que tamén simboliza un paso adiante a respecto do 15M no sentido de que non fía todo a unha única mobilización nunha data sinalada senón que toma a forma de rede organizativa de maior estabilidade e cuns liderados simbólicos mellor definidos que axudan a que os seus obxectivos programáticos sexan moito máis concretos, máis articulables e, polo tanto, máis dificilmente cooptables.

  Raimundo Viejo Viñas: É que essa reactivaçom já está ai! Abonda com pensar como estavamos antes do 15M. Semelha que se tenha regredido a posiçons anteriores e, pola contra, hoje desfrutamos de um pulo constituinte que antes nom existia. Que se persista em nom querer efectuar essa potência, em nom querer levar adiante esse poder e, pola contra, se teime em faze-lo falar a velha política contra da qual se produciu o evento, é o que acaba producindo esse desacougo, esse nom saber que fazer. Por sorte, os acontecimentos sempre marcam a memória repertorial do movimento. Quem quera 15M só tem que comprender as limitaçons dos seus agenciamentos em relaçom às formas de fazer política de antes e depois do 15M para se decatar que funcionava e que nom. O 15M foi umha recombinaçom estrutural, persistir na sua leitura desde o antes do 15M é teimar contra da potência do acontecimento (algo, por certo, que foi moi característico de como boa parte do activismo dos movimentos atravessou o 15M). Se alguem quer que "volte" o 15M, melhor que se pregunte por como lhe dar a volta às conceiçons, práticas, hipóteses... que lhe bloqueam perante o cámbio que vivimos. O 15M, ao cabo, nom é um "movimento" no senso de umha organizaçom política, um partido político ao que te podes afiliar, umha convocatória de manifestaçom à que se pode ir: é um jeito de vida, um fazer e vivir politizado, um permanente saber-se no desbordamento da multitude, na desobediência que institue o régime político do comum.

  Víctor Sampedro: Si, a iso apuntaba a resposta anterior. E chegará. As redes do 15M seguen traballando, evolucionando e permeando moitísimos niveis de actividade. O programa mínimo común é evidente e serao máis no futuro, sobre todo se se asume o reto da converxencia de estratexias. A mobilización social reflectirase - como xa ocorre - en cambios institucionais e na vida cotiá: trátase de levar as prácticas emancipatorias que xurdiron hai tres anos nas prazas a todo ámbito de actuación, persoal e colectiva. Isto afecta desde á comunidade de veciños, que agora esixe tres presupostos diferentes antes de aceptar un deles, á administración pública que aceptou eses procesos de transparencia e participación como necesarios.

  Héctor Tejón: Penso que o movemento sigue vivo. Curiosamente, a transcendencia da marca 15M como forma: de partido, institución, asociación... é unha das claves. Cecais o tema é que non é suficiente. A acción destituínte do "non nos representan" non chega por si mesma sen ser acompañada por un movemento de máximos que implique a partidos, institucións e sobre todo as comunidades atacadas pola caste gobernante. Esa reactivación ven mais pola toma de conciencia popular e sua visibilización en forma de autoxestión... Que obviamente non vai ser xa e agora, que son as lóxicas do tempo e estrutura capitalista que se quere derrocar....