• Bolsonaro varre nas enquisas nunhas eleccións brasileiras de violencia e posverdade
• Brasil vai a unha segunda volta electoral liderada polo ultradereitista Bolsonaro
• Eleccións no Brasil: ultradereita, esquerda doente e mulleres combativas

Só unha remontada electoral in extremis evitará que o ultradereitista Jair Bolsonaro acade a presidencia do Brasil este domingo. Fernando Haddad, o profesor, exministro de Educación e exalcalde de São Paulo que Luiz Inácio Lula dá Silva elixiu para substituílo á fronte da candidatura do PT segue lonxe nas enquisas (algunhas marcan un 56% a 44%, outras marcan 61% fronte a 39%).

Só unha remontada electoral in extremis evitará que o ultradereitista Jair Bolsonaro acade a presidencia do Brasil este domingo

A Haddad vaille faltar tempo porque a estratexia do Partido dos Traballadores foi suicida dende o primeiro momento. A aposta Lula, encarcerado desde abril, tiña todas as papeletas para ser anulada e o país é demasiado grande como para que un suplente o poida dominar nunhas semanas.

Haddad representa a pulcritude e o discernimento fronte ás acometidas de Bolsonaro. Mentres o candidato do Partido dos Trabalhadores (PT) vai loitando por cada voto para tentar acurtar a diferenza, o seu adversario do Partido Social Liberal suma novas ameazas á lista. Véndose xa gañador sobre a futura oposición, Bolsonaro declarou: "Se queren quedar, van ter que colocarse baixo as nosas leis. Ou marchan de aquí ou van para o cárcere". Tamén avisa de "unha limpeza nunca vista na historia do Brasil", na que varrerá do mapa "a eses delincuentes vermellos do Brasil". Ao mesmo tempo, filtrábase un vídeo de hai uns meses no que o seu fillo, Eduardo Bolsonaro, afirmaba con total tranquilidade que para pechar o Tribunal Supremo só faría falta un soldado e un cabo.

As claves da estratexia Bolsonaro

Véndose xa gañador sobre a futura oposición, Bolsonaro avisa de "unha limpeza nunca vista na historia do Brasil", na que varrerá do mapa "a eses delincuentes vermellos"

A exitosa estratexia electoral de Bolsonaro para estas eleccións presidenciais de 2018 -case 50 millóns de votos na primeira volta- será estudada no futuro. Ten varias claves entre as que destacan o odio, as mentiras e as cadeas de whatsapp, algunhas delas baixo investigación xudicial, tras unha publicación do xornal Folha de São Paulo que citaba a un conglomerado de empresas que supostamente estaría a financiar a difusión de fake news contra Haddad, o cal suporía financiamento ilegal, xa que as achegas económicas de empresas para as campañas electorais están prohibidas.

O Tribunal Superior Electoral confirmou que "as denuncias de difusión de fake news están a ser tratadas e conforme sexan concretadas serán debidamente procesadas segundo as vías previstas pola lei, respectándose os prazos legais para o dereito a defensa".

Ten varias claves entre as que destacan o odio, as mentiras e as cadeas de whatsapp, algunhas delas baixo investigación xudicial

A xustiza ten os seus tempos, pero os días pasan e a segunda volta das eleccións pasará sen que se tomaran decisións. Sobre a máis preocupante, a desta posible caixa b da candidatura de Jair Bolsonaro, o TSE afirma: "O ministro do TSE Jorge Mussi abriu unha acción de investigación xudicial electoral por suposto abuso de poder económico e uso indebido dos medios de comunicación ao día seguinte da tramitación das denuncias. Tres días despois instaurou dúas novas accións sobre o caso, determinando a notificación dos representados para que presentase defensa nun prazo de cinco días".

A defensa da candidatura de Bolsonaro xa chegou. Nega os feitos, declara que non necesita o diñeiro de ningunha empresa para alagar os teléfonos móbiles porque ten millóns de seguidores en redes sociais e intúe que o que busca o Partido dos Trabalhadores é "preparar preventivamente unha arma política para poder destituír o candidato Jair Messias Bolsonaro, no caso de que gañe a segunda volta das eleccións".

Contaba con moi pouco tempo de propaganda televisiva na primeira volta, pero non lle importou o máis mínimo: dominaba a rede.

O primeiro segredo do seu máis que probable triunfo é, polo tanto, saber ver antes e mellor que ninguén o poder de internet nunhas eleccións. Hai anos que estableceu contacto directo e unidireccional cos seus seguidores. Contaba con moi pouco tempo de propaganda televisiva na primeira volta, pero non lle importou o máis mínimo: dominaba a rede.

"Hai un discurso de odio e de intolerancia que neste escenario se sente lexitimado e correspondido con todos os preconceptos que expón a candidatura de Bolsonaro", asegura Sandra Carvalho, coordinadora da ONG Justiça Global, en conversa con eldiario.es. A súa compañeira Daniela Fichino concreta que, en realidade, Bolsonaro non necesita ningunha labia, ningunha habilidade verbal, pois a súa estratexia "uniformiza a linguaxe da política e o debate exponse a través de memes, non coa argumentación e a discusión de ideas. Os memes condensan unha idea política e con iso pérdese o argumento en si e o factor verdade".

Negouse a acudir aos debates programados con Fernando Haddad. É consciente de que explicando e detallando as súas ideas ante a nación ten pouco que gañar e moito que perder

Na vida real, Bolsonaro -coa alta médica hai un mes trala agresión que sufriu a principios de setembro- negouse a acudir aos debates programados con Fernando Haddad. É consciente de que explicando e detallando as súas ideas ante a nación ten pouco que gañar e moito que perder, e máis aínda liderando as enquisas.

Un dos obxectivos iniciais da estratexia de Bolsonaro foi colocar nun dilema aos electores conservadores, mostrándose como única opción de voto. Polo cal, antes que rematar co Partido dos Trabalhadores, tiña que rematar co Partido da Social Democracia Brasileira (PSDB), cuxo candidato era Alckmin, e cos partidos que forman a fronte do centro, o máis amplo da política brasileira. E conseguiuno. "Agradezo a Geraldo Alckmin que xuntase á súa beira á flor e nata do peor que ten Brasil", dixo no evento no que presentou oficialmente a súa candidatura.

Antes que rematar co PT, tiña que rematar co Partido da Social Democracia Brasileira (PSDB), cuxo candidato era Alckmin, e cos partidos que forman a fronte do centro, o máis amplo da política brasileira.

Coa elección como vicepresidente dun xeneral na reserva, Hamilton Mourão, Bolsonaro afastábase aínda máis da política tradicional. Ademais, conta con outro grupo de xenerais na sombra, liderados por Augusto Heleno e Oswaldo Ferreira, comandando as operacións. Sabe que a imaxe do Exército segue sendo boa ante unha gran porcentaxe da poboación brasileira. Todo isto outorgoulle un falso papel de outsider e loitador contra a corrupción, a pesar de levar tres décadas de nula carreira política. Todos o atacarían, estaría na fala da xente, e conseguiría unha sobreexposición que só o beneficiaría.

Evanxélicos, radicais, medo e resentimento

Bolsonaro soubo tamén captar os apoios dos grandes líderes evanxélicos, algo fundamental tendo en conta o crecente poder económico e político deste grupo

Bolsonaro soubo tamén captar os apoios dos grandes líderes evanxélicos, algo fundamental tendo en conta o crecente poder económico e político deste grupo, que representa a unha cuarta parte da cidadanía (a poboación total de Brasil rolda os 210 millóns de habitantes). "As igrexas evanxélicas souberon cumprir moi ben co seu papel", afirma Sandra Carvalho, recoñecendo que a esquerda e os movementos sociais desatenderon as súas bases.

As súas mensaxes claras, básicas e repetitivas -incluíndo aos seus inimigos recorrentes: activistas, colectivo LGTBI, indíxenas, prensa e comunistas-, cun discurso perversamente manipulado, son facilmente contestados, pero esa contestación non acada aos seus seguidores nin a boa parte dos electores.

A campaña Para virar o jogo (Para remontar o partido), centrada na seguridade pública e lanzada por unha decena de organizacións non gobernamentais, explica unha por unha as manobras de Bolsonaro. Sinalan, no caso do seu afán pola posesión de armas, que segundo a lei federal 10.826 de 2003, o cidadán brasileiro actualmente pode ter ata seis armas de fogo. Tamén subliña a campaña, para contextualizar, que a política de combate ás drogas en Brasil está a xerar máis danos que o consumo en si mesmo.

Bolsonaro buscaba votantes moderados porque cos radicais xa contaba. Hai anos que ten a fidelidade deste grupo, que non é residual, nin moito menos. Segundo o último estudo publicado por DataFolha, o 33% dos enquisados opina que o Goberno ten o dereito de prohibir partidos políticos, o 23% opina que o goberno ten dereito de censurar medios de comunicación, o 21% cre que pode pechar o Congreso Nacional e o 16% ve lexítimo torturar a sospeitosos para obter información.

Bolsonaro ofreceu máis belicosidade, explotando o tema da corrupción e, ao mesmo tempo, catalizando a indignación cidadá

Para os críticos coa esquerda e a PT, Bolsonaro ofreceu máis belicosidade, explotando o tema da corrupción e, ao mesmo tempo, catalizando a indignación cidadá.

Se Fernando Haddad chegase a completar unha remontada no último suspiro, o seguinte capítulo sería a non aceptación da derrota por parte do ultradereitista e as denuncias de fraude

"Soubo usar o medo e o resentimento de parte da poboación para gañar votos. Ademais do uso descarado de mentiras para propor solucións simplistas para problemas complexos, como o da seguridade", comenta a eldiario.es o profesor Newton Bignotto, do departamento de Filosofía da Universidade Federal de Minas Gerais (UFMG), autor do epílogo dunha edición moderna do libro Como ganhar uma eleição, de Quinto Tulio Cicerón (ano 64 a.C.), lanzado en Brasil pola editorial Bazar do Tempo. "Quere participar dun xogo no que só el pode saír vencedor e gañar unhas eleccións para destruír os principios fundamentais da democracia e as regras do xogo democrático", engade.

Só quedan unhas horas para certificar o éxito da estratexia electoral de Jair Bolsonaro e a extrema dereita que representa. E se Fernando Haddad chegase a completar unha remontada no último suspiro, o seguinte capítulo sería a non aceptación da derrota por parte do ultradereitista e as denuncias de fraude, o cal, á fin e ao cabo, apontoaría a súa táctica.