"A confluencia política dáse na rúa, se é así os dispositivos electorais nacen automaticamente"

Fernández, no acto coa Marea Atlántica CC-BY-SA Praza Pública

David Fernández (Barcelona, 1974), ten de político profesional o mesmo que de persoa sen coñecementos. Cando este xornalista de La Directa que comezou de operario da Seat irrompeu no Parlament de Catalunya á fronte da CUP moitos dos que, por acción ou omisión, si son verdadeiros políticos profesionais, ficaron sorprendidos pola solidez do seu discurso con independencia de que o compartisen un chisco, moito ou absolutamente nada. De visita en Galicia para compartir actos coa Marea Atlántica e mais con Anova, Fernández fala devagar e en ton calmo para expresar un ideario contundente e inzado de referencias tanto dos libros como da rúa. Coa vista posta no proceso político catalán e, colateralmente, nas vindeiras convocatorias electorais, advirte da necesidade de atender á "prolífica experiencia" de "movementos políticos de base popular que morreron nas institucións". Mentres, o Centre d'Estudis d'Opinió vénno situando como o líder político catalán máis valorado.

Nos últimos tempos fálase continuamente de confluencia cara ás eleccións. Existe o risco de que a confluencia acabe sendo un obxectivo en si mesmo?
Acaba sendo un obxectivo en si mesmo e, o máis preocupante, acaba sendo un obxectivo electoral. E o político non é só o electoral, é unha lectura moi restritiva. A nosa experiencia da CUP é que vai moito máis ligado aos movementos sociais, á capacidade de autoorganización popular, de procesos asemblearios e de participación directa. É moito máis que votar cadra catro anos, é votar cada día con accións colectivas. Se convertemos a confluencia nun mito vai ser pouco útil. A unidade ten que partir de que se xunten os diferentes, ten que haber respecto á diversidade e á pluralidade. En Catalunya hai diferentes dinámicas complexas; a crise é económica, política, de réxime, cultural e tamén crise das esquerdas, que se comportaron nas súas políticas como auténticas dereitas. Vimos dun colapso da esquerda, que non soubo responder ás necesidades sociais e á auxe das desigualdades e da pobreza. Para nós a formulación é en código aberto, as Candidaturas de Unidade Popular son un instrumento de intervención política e social ao servizo das clases populares e considerámonos parte dunha unidade popular que ten que vir como concepto político operativo. Reducilo ao electoral é empobrecelo.

"A crise é económica, política, de réxime, cultural e tamén das esquerdas que se comportaron como auténticas dereitas"

Porque sería falar, a efectos prácticos, de coalicións...
Nun contexto como o actual, da crise global e da crise no sur de Europa, no que as institucións presuntamente democráticas teñen pouca marxe de manobra pola tiranía dos mercados, onde se constrúe é fora. Hai unha lóxica pervertida e pervertible de que cada vez que hai un ciclo electoral sae á unidade e ao día seguinte das eleccións todo o mundo a esquece... A unidade é moi cacarexada e pouco practicada. A confluencia dáse no social, na rúa, e a partir de metodoloxías compartidas e obxectivos comúns. Se iso é así ninguén debería preocuparse, porque automaticamente nacen os dispositivos político-electorais se o movemento o considera oportuno. CUP está no Parlamento non direi como un accidente, pero si como unha excepción froito do contexto político e económico que vive a sociedade catalá. E o outro tamén é poder mirar atrás. Hai dificultades manifestas e reais e unha cultura de esquerdas añeja, que mesmo é desexable que sexa caduca, moi xerárquica, vertical, baseada en principios de autoritarismo e dun vangardismo mal entendido, no menosprezo dos movementos sociais, baseada no esquecemento dos desposuídos e de que a esquerda é un proxecto de transformación social, non de xestión institucional... 

A esquerda ten que desaprender a súa relación cos movementos sociais e aprender a que relacionarse con eles non implica controlalos ou mesmo, por así dicilo, hackealos?

"Houbo unha tendencia á monitorización dos movementos sociais e, cando non funcionaba, á criminalización"

É a tendencia que houbo. A monitorización, a disciplinización, e cando iso non funcionaba, a criminalización, mantelos no silencio ou á marxe. E no ciclo que vivimos agora, nunha esquerda para o século XXI, pensamos que a proba do algodón é o respecto á autonomía dos movementos sociais. Cómpre asumir que as tensións entre movementos sociais e espazos político-institucionais sempre van estar aí. E o respecto é fundamental. Senón, volveremos matar o movemento. Non é a primeira vez que un liderado político tenta calar ou controlar un movemento. A autonomía dos movementos sociais é clave para unha esquerda realmente social que despois pode ter expresións políticas e institucionais. Ademais, nun ciclo como o do réxime do 78, son fundamentais os vellos-novos movementos sociais como o ecoloxismo, pacifismo ou feminismo, xunto aos novos polos dereitos dos migrantes, pola socialización da cultura ou contra os desafiuzamentos. Deberíamos aprender que na Transición houbo un baleirado dos movementos sociais. Pasabamos dunha ditadura real a unha democracia formal e, cantas vogalías de muller acabaron na Concellaría de Muller ou cantas vogalías de movemento veciñal acabaron na Concellaría de Urbanismo? Hai unha frase moi italiana que di que, sobre todo a socialdemocracia, utiliza os movementos sociais como escaleira para acceder ao poder e, cando chega, guíndalles a escaleira enriba. Iso é unha auténtica perversión do político e un xeito de afogar enerxías sociais emancipadoras que son imprescindibles.

Como len na CUP, mentres apostan por reformular a esquerda, que haxa quen di que iso de esquerda e dereita xa non vale? Pablo Iglesias, por exemplo, asegura que ler á política nese eixo é “un xogo de trileiros”...
Eu creo que só hai un treito de coincidencia, que é a crítica á esquerda preexistente. Pero é que a esquerda oficial non era esquerda, era unha xestoría das políticas controladas polos mercados financeiros e hai frases que o metabolizan. Hai unha frase latinoamericana que di: o poder é como un violín, sempre se colle coa esquerda e tócase coa dereita. Ou aquela, do 15-M, que se preguntaba “-Onde está a esquerda -Ao fondo, á dereita”. Ese é o fracaso, a desfiguración do proxecto de esquerdas. Co outro non estamos de acordo; nós somos de esquerdas, anticapitalistas, e temos unha conciencia de clase que nos fai facer unha lectura internacional dun capitalismo senil cuxa función é roubar, matar e mentir e reivindicámonos de esquerda. Outra cousa diferente é que na desdemocratización da democracia formal, na que nós votamos cada catro anos e os mercados financeiros, cada día, haxa unha lóxica arriba-abaixo, coas elites corporativas e oligárquicas globais e a maioría da sociedade. Iso existe, pero é pura loita de clases.

Fálase de arriba e abaixo para, dalgún xeito, disfrazar esa loita?

"Cómpre recuperar as palabras, que é o primeiro que nos rouban: Nós somos independentistas, de esquerdas e radicalmente democráticos"

Si, e iso expresa a crise da esquerda na que algúns tentan elaborar novos códigos. A experiencia das CUP é ao contrario. Cómpre recuperar as palabras, que é o primeiro que nos rouban, para interpretar a realidade. Nós somos independentistas, de esquerdas e radicalmente democráticos. E todo dende a perspectiva da loita de clases. Eses significantes baleiros xeran ambigüidade e nós seguimos crendo nas ideas dun proxecto emancipatorio colectivo. Se esa nova elaboración é unha crítica a unha esquerda que foi cómplice do capitalismo senil, ningún problema, de feito a CUP nace por desencontro e decepción coas esquerdas, con esa esquerda divina que esqueceu o seu potencial de transformación social. Iso de arriba e abaixo lémbrame a Espartaco [ri], é pura loita de clases. Ou, por dicilo en termos do que din os outros: Warren Buffet, a terceira fortuna do planeta, dixo en 2010, en plena financiarización da economía mundial, que “isto é unha guerra, chámase guerra de clases e estamos gañando nós”.

Hai un contexto no que a soberanía dos Estados xa non ten nada que ver coa soberanía dos pobos e a dignidade das persoas, por iso nos reivindicamos de esquerdas. Que o deserto do real que deixou a esquerda oficial nos fai reconstruírnos é certo, pero de aí a renunciar ás tradicións emancipatorias do movemento obreiro...  Estamos nunha lóxica na que a contradición pode ser capital-traballo, pero no caso catalán xa é a da exclusión. Xa non son só as condicións do traballo, senón que un terzo da sociedade está en dinámicas de exclusión ou marxinación, outro terzo está en lóxicas de precarización e hai outro que aínda vive no antigo réxime, naquela concepción do Estado de Benestar. Estamos unha sociedade a tres terzos na que a lectura dos desposuídos precisa doutros dispositivos. A maior vitoria do neoliberalismo, que é a que estamos combatendo, é cultural, é a que rompe o vínculo social comunitario.

David Fernández, na Coruña CC-BY-NC-SA Anova

Despece

  • "A esperanza dunha veciña de Santa Coloma co proceso catalán é a mesma que a dunha veciña de Vallecas con Podemos"

    Como pode influír en contextos como o catalán, con movementos soberanistas evidentes, a irrupción de forzas como Podemos ou de discursos nos que se indica, por así dicilo, que primeiro as cousas de comer e despois xa falaremos de soberanía?
    É que en Catalunya o soberanismo está ligado ás cousas de comer. Hai un reducionismo da análise do proceso catalán no que parece que o soberanismo e a independencia son inventos da burguesía. E é todo o contrario. Quen máis oposto está a ese proceso político son La Caixa, La Vanguardia e a patronal. É un proceso no que o protagonismo é popular e a alma e a raíz do proceso é a concepción dun país independente na medida de que vai ser un país diferente. É imposible falar de democracia sen recuperar a soberanía política, igual que en Grecia, por certo, onde a loita tamén é pola soberanía política nacional. Soberanía política fronte a un Estado demofóbico, soberanía económica fronte aos mercados globais carroñeiros e soberanía popular fronte ás elites cleptómanas, nestes caso as catalás. Ás veces decepcióname, asústame ou déixame incrédulo que non haxa un maior coñecemento de como foi e como é o proceso político catalán, que é un proceso constituínte en si mesmo. Que despois haxa unha dereita catalá que se sumase é relativamente recente. Hai dous anos Catalunya estaba gobernada por CiU e o PP, parece que nos esquecemos.  O protagonismo é dun movemento cívico soberanista moi transversal, no que o catalanismo popular sempre fixo indisolubles a cuestión social e a nacional, porque un país é a súa xente. Non hai cuestión máis nacional que a social e, como CUP, a nosa batalla é fundamentalmente contra as desigualdades e as inxustizas sociais, pero para isto precisamos instumentos democráticos e para isto cómpre recuperar a soberanía.

    "É un proceso non para baixar unha bandeira e subir outra, senón para decidilo todo"

    Hai parábolas nas que cómpre pensar: Grecia, dous millóns de persoas e votan a Syrza sobre un censo de 10 millóns e é practicamente unha revolución. En Catalunya 2,3 millóns de persoas sobre un censo de cinco millóns votan a favor da libre determinación dos pobos e parece que non pasa nada. Iso vén dun vello esquema de incomprensión ou de falta de vontade política. E duns discursos obsoletos sobre as cuestións nacionais que reproducen, voluntaria ou involuntariamente, as teses do nacionalismo de Estado. A CUP nace  de abaixo á esquerda, pero non é o mesmo cando tes resolta a cuestión nacional en Madrid ou Berlín que cando non a tes. A gramática política internacional do conflito catalán, por cortesía do PP, codificouse nunha urna e é un proceso non para decidir baixar unha bandeira e subir outra, senón para decidilo todo.

    Esa reprodución de discursos chega a que boa parte da esquerda estatal asuma e afirme que isto é unha cuestión dun delirio de Artur Mas e de catro máis que o seguen?
    Si, pero entón non saben que a primeira consulta pola independencia naceu en 2009 da man da CUP en Arenys de Munt, nunha estratexia de desobediencia civil contra a prohibición da Fiscalía e da Avogacía do Estado. E gañouse. Que país de Europa, nos últimos anos, ten permanentemente mobilizado o 25% da sociedade e realizou 555 consultas á marxe do Estado e desobedeceu toda unha prohibición do Tribunal Constitucional? Iso é demasiado simplista e empobrece a quen o di. O que de entrada manifesta é un absoluto descoñecemento da realidade política catalá, recorrer aos topicazos de sempre que non aguantan a mínima análise, case deontolóxica. O proceso político catalán é o que fai que unha veciña de 50 anos de Santa Coloma de Gramanet teña esperanza nun cambio político e social, e esa esperanza é a mesma que pode sentir unha muller da mesma idade en Vallecas con Podemos.

    "Dicirlle á sociedade catalá que agarde a que pase algo en Madrid é o que as oligarquías española e catalá levan dicindo 40 anos e é o que rachou"

    Non hai un só suxeito político, hai suxeitos políticos que ademais entran en contradición; se din que queren erguer o candado do 78, un dos máis fortes, daquela baixo tutela militar, é a autodeterminación dos pobos que todo o imaxinario antifranquista reividicaba, dende o PSOE á extrema esquerda. Non hai nada máis inútil que facer o mesmo e agardar resultados diferentes. O peche do Estado co PP, a reforma constitucional co PSOE ou o proceso constituínte de Podemos, aínda que con criterios moi diferentes, porque Podemos ten un discurso moi diferenciado e recoñce o dereito a decidir da sociedade catalá, no fondo o esquema é “esperade que gañemos nós e vos arranxemos o voso”. Dicirlle á sociedade  catalá que agarde a que pase algo en Madrid para que despois replique en Catalunya é o que as oligarquías española e catalá levan dicindo 40 anos e é precisamente o que rachou. Con todo o respecto e a fraternidade ao resto de pobos, cos que temos lazos culturais evidentes, imos facer o noso propio camiño.

    Este ano, ademais de seguir ese proceso, é un ano moi electoral coas eleccións municipais e ao Parlament. Cales son os seguintes chanzos?
    Son tempos continxentes, ninguén sabe o que vai pasar. As situación son líquidas, volátiles, e o máis importante é facer o que estea na nosa man para que pase o que queremos que pase. Nós definimos as eleccións do 27 de setembro non en clave só plebiscitaria, senón plebiscitaria e constituínte. É a única forma legalmente viable para manifestarnos a respecto da independencia e vai ser constituínte a respecto do modelo social. Hai unha maioría pola independencia en Catalunya, é obvio, pero no ámbito de esquerda e dereita é tamén obvio que o país está amplamente decantado á esquerda, mesmo, xunto a Grecia, é onde máis decantado está por buscar unha saída democrática, social e solidaria á peor crise dende o final do franquismo en termos de desigualdade, pobreza e exclusión. Nós formulamos as municipais como unha primeira volta para reforzar e ampliar as bases materiais dese cambio social, político e económico qeu ten que vir.

    Unhas municipais nas que, no caso de Barcelona, está Guanyem. Como se vai relacionar a CUP con este movemento, toda vez que non confluíu nel?
    A CUP ten candidaturas por todo o territorio dos Països Catalans, aínda que non sexa o máis importante porque a CUP é fogo lento zapatista , que se constrúe dende abaixo, aos poucos. Sempre dicimos que agora o noso esquema máis profundo de transformación é o municipalismo na parte institucional, o cooperativismo na parte socioeconómica e o feminismo na parte das vidas cotiás. Hai moitas candidaturas nas que si participamos en Guanyem, pero na política local é imprescindible a análise local e Barcelona contradí todo. A Barcelona pervertida que nos fai sentir indíxenas ou estranxeiros na nosa propia cidade construíuse dende a esquerda durante 32 anos. Aí o noso principal obstáculo foi o papel de Iniciativa per Catalunya. Os movementos sociais urbanos, nun ciclo de loitas que comezan nos anos 90, a quen teñen enfronte é a ese tripartito de esquerdas. Son culturas políticas e metodoloxías diferentes e non foi posible, e a CUP de Barcelona decidiu que era un prezo demasiado alto, porque a confluencia non é só electoral. Que a confluencia sexa nos meses anteriores ás eleccións sempre cheira raro. A unidade comeza na rúa e neste caso non existe na rúa.

    Fernández, con Martiño Noriega, Esther Duro e Xosé Manuel Beiras CC-BY-NC-SA Anova

Grazas ás socias e socios editamos un xornal plural

As socias e socios de Praza.gal son esenciais para editarmos cada día un xornal plural. Dende moi pouco a túa achega económica pode axudarnos a soster e ampliar a nosa redacción e, así, a contarmos máis, mellor e sen cancelas.
Quero ser de Praza