A figura de Ada Colau (Barcelona, 1974) está asociada, posiblemente para sempre, á loita contra os desafiuzamentos a través da Plataforma de Afectados pola Hipoteca (PAH). Tras moitos anos de traballo social e tras diversos ofrecementos para se incorporar á política partidaria agora é tamén un dos rostros máis visibles de Guanyem Barcelona, a plataforma cidadá que aposta dende hai meses por "recuperar" a capital catalá e, en última instancia, gobernala. De visita en Galicia para compartir senllos encontros e actos públicos con Anova e a Marea Atlántica, Colau reitera a necesidade de "confluencia" a partir de "prácticas e obxectivos concretos". "Estamos nun momento de cambio histórico", asegura.
Visita Galicia para compartir actos con Anova e coa Marea Atlántica coa confluencia no centro do debate. Que ten a confluencia que non teñan as coalicións de partidos ou a incorporación a eles de persoas procedentes dos movementos sociais? Por que non outras fórmulas?
O suxeito é a cidadanía na revolución democrática que está en curso. Houbo un espertar cidadán, desgraciadamente a partir dunha experiencia traumática, como foi o estourido desta estafa chamada crise. Houbo unha conciencia xeralizada de que delegar a política foi a nosa ruína, de que ou a democracia se exerce cada día ou senón, outros se apropian dela con fins diferentes ao interese xeral. Esta non é unha reflexión de dous días, é un proceso longo con moitos froitos e expresións: o 15-M, a Plataforma de Afectados pola Hipoteca, as mareas... E agora hai unha necesidade de ocupármonos das institucións que están secuestradas por poderes económicos e intereses privados que, claramente, son un teito de cristal para esa defensa do interese xeral e para exercer unha democracia real. Nese proceso están a buscarse ferramentas desde a cidadanía para intervir, e é lóxico que en función que dos diferentes contextos vaian xurdindo propostas que son moi afíns na formulación xeral: que hai que actualizar as formas de participación política, que o deseño institucional que tivemos ata agora é insuficiente, que temos un problema xeralizado de corrupción...
Temos tamén un problema que non é só desa confusión do interese privado co público, senón tamén da participación política. Na Transición e na Constitución os partidos conságranse como única forma de participación. Nese momento seguramente tiña sentido histórico, saíndo dunha ditadura, cunha transición que en aras da paz non fai xustiza e non xulga os verdugos. Con todo ese medo refórzanse os partidos políticos, debilitados tras corenta anos de ditadura. Corenta anos despois hai que actualizalos, porque a forma de participación a través dos partidos é claramente insuficiente. É nese contexto no que empezamos a facer ensaios e no que, non é casualidade, o máis avanzado sae da periferia do reino: as CUP, Anova, o Procés Constituent... Agora, no contexto das municipais xorde Guanyem e rapidamente se xera a Marea Atlántica, Ganemos... O nome é o de menos, son síntomas dun cambio profundo.
"Non hai que facer unha crítica 'facilona' aos partidos nin é certo que non se conseguise nada, pero hai que actualizar as formas de participación"
Desde diversos partidos, sobre todo desde a esquerda, adóitase dicirlles: "Escoiten, nós tamén somos cidadáns"...
Estou de acordo. Non hai que facer unha crítica facilona aos partidos políticos, hai que distinguir entre estruturas de poder e persoas. Nos partidos políticos hai moitísima xente honesta que entregou a súa vida, non todos son uns ladróns e non é certo que non se conseguise nada. Conseguíronse moitas cousas e grandes conquistas sociais. Pero unha cousa é iso e outra, que esas formas de participación política que se consolidaron como estruturas opacas e electoralistas quedaron, como mínimo, insuficientes, por non dicir caducas. A cidadanía está a reclamar protagonismo e temos os medios para facelo, é cuestión de vontade política. Non é cuestión de que todo o que existiu até agora non vale, a experiencia acumulada é un dos tesouros que debemos aproveitar, pero hai que actualizar as formas de participación.
É por este motivo polo que dixo "non" cando, caso por exemplo de Iniciativa per Catalunya, se lle propuxo sumarse e agora si? Agora hai unha posibilidade de ver a Ada Colau facendo política institucional...
O que sempre descartara é a fichaxe individual por un partido político clásico. Porque entendía que non é que non fose lexítimo, pero para a miña vocación de transformación da sociedade e dunha conquista de máis e mellor democracia era máis útil fóra das institucións. Pero agora por fin se abre un contexto de repolitización da sociedade no que é posible cambiar as institucións e experimentar con esas fórmulas de confluencia non en base a declaracións e negociacións, senón incluíndo o máximo de xente posible sobre prácticas e obxectivos concretos. Esas experiencias presentan a posibilidade de abrir as portas das institucións e que a xente sexa protagonista. Non se trata de chegar ao poder para actuar en lugar doutros, senón de transformar as institucións, democratizalas.
Canto hai nestes movementos de tentación, por parte de forzas políticas xa existentes, de controlar ou teledirixir?
"É normal que quen leva moito tempo en política teña resistencia a diluírse, pero aí se vai demostrar a grandeza de apostar por conquistar máis democracia"
Evidentemente, cando se están experimentando cambios profundos, non se fai en dous días. Hai vellas inercias que se manteñen, o vello e o novo conviven e están en tensión permanente. Iso é predicible, de aí a importancia de centrar o proceso de confluencia nos obxectivos e nas prácticas. Xa todo o mundo fala de participación e rexeneración democrática. Onde se ten que notar a diferenza é nas prácticas e os obxectivos. Onde se demostrará canto está disposto cada un a apostar por esa profundización democrática será no que estea disposto a transformarse, a cambiar e a compartir con xenerosidade e valentía. Quen leva moito tempo en política é normal que teña resistencia a diluírse, hai receos que son razoables. Pero aí se vai demostrar a grandeza e a altura de miras de quen aposte por conquistar máis e mellor democracia.
Están a convivir con forzas políticas recentes, de pouca dimensión a nivel de cadros como Anova, pero tamén cunha en plena expansión orgánica e territorial, como Podemos, que se está constituíndo como partido...
Non está nada escrito e irémolo vendo a medida que os procesos se vaian construíndo colectivamente. Non hai unha fórmula única no municipalismo que se poida aplicar por definición, porque está enraizado na realidade local. A análise de fondo que facemos en Guayem Barcelona é o diagnóstico de emerxencia social e sobre todo, de oportunidade, de repolitización, de fenda histórica que a miña xeración non coñecera nunca e que hai que tentalo, porque nos vai a vida e o futuro niso. E para conseguir transformación da realidade hai que sumar ao máximo de xente posible, aí está como prioridade chegar á inmensa maioría da xente, tamén a moita xente honesta que estivo participando politicamente. Tamén necesitamos esa experiencia, sería moi arrogante pola nosa banda pensar que, polo feito de non estar manchados pola corrupción, o imos facer mellor que outros. A maior virtude á que podemos aspirar é á de saber xuntar a experiencia de xente honesta que xa o estivo tentando e de xente nova que busca novas formas.
A súa experiencia non é de política partidaria, pero si de política no ámbito dos movementos sociais. Durante estes anos chamáronlle moitas cousas: radical, filoterrorista... Foi demasiado banal ou gratuíto asociar determinadas loitas sociais á violencia ou ao terrorismo?
"Que nos tenten asociar a unha barbaridade como o terrorismo, cando é obvio que as prácticas cidadás non teñen nada que ver con el, non deixa de ser síntoma da nosa forza"
Desde logo, saíulles demasiado de balde. Nunha democracia real isto non sería posible. Nin sequera en democracias que non son perfectas, como a francesa ou a alemá. Alí sería impensable un abuso de poder sistemático por parte do partido do goberno con moitas expresións, unha delas a criminalización da disidencia e a vulneración de dereitos fundamentais. Despois van criticando a países estranxeiros dicindo que non son democráticos e aquí teñen unhas prácticas autoritarias desmedidas e sen pudor. Quen hoxe ten o poder teno de forma absoluta e afíxose á impunidade; iso é un síntoma da falta de democracia real e, ao mesmo tempo, de debilidade. Que o último argumento que quede sexa a criminalización e a ridiculización da disidencia política é un síntoma de debilidade que non hai que infravalorar, porque ten o monopolio da forza policial, xudicial e económica e poden facer moito dano. Pero, sobre todo, non hai que ter medo, porque estamos no bo camiño. Que nos tenten asociar a unha barbaridade como o terrorismo cando é unha obviedade que as prácticas cidadás non teñen nada que ver co terrorismo non deixa de ser un síntoma da nosa forza.
Mirouse cara a outro lado desde a esquerda social e política cando estes fenómenos eran máis concentrados e dicíase, por exemplo, que todo en Euskadi era ETA, que todo o independentismo catalán ou o sindicalismo andaluz era violento?
Si, podería ser. Foi unha dinámica máis ampla; houbo unha relaxación política xeralizada. O erro da esquerda tradicional, un de varios, foi analizar a realidade como basicamente económica e facer unha crítica ao capitalismo e ao neoliberalismo como unha realidade económica, cando en realidade o seu triunfo é que se converteu nun sistema de valores hexemónico, un inimigo interior que nos atravesa e nos constrúe como suxeitos. Un dos grandes emblemas sería o capitalismo popular de Thatcher e aquí, a sociedade de propietarios na que se nos tentaba convencer de que todo o mundo saía gañando. Agora ese espellismo rompeu coa situación traumática xerada pola crise e ese sistema de valores, que determina as nosas relacións persoais e as nosas emocións, fai que esteamos desarmados cando todo salta polo aire, que esteamos na casa sen saber como reaccionar. E é doado que quen ten o poder cometa abusos e que nós nin sequera teñamos ferramentas para analizalos e facerlles fronte. Houbo unha falta de análise por parte das esquerdas e, afortunadamente, movementos cidadáns están a lle dar a volta a iso. Expresións como o "si, pódese" da PAH ou o "non temos medo" do 15-M teñen que ver coa construción dunha detemrinada cultura que era o noso maior inimigo, o noso propio medo, que nos tiña en casa e desarmados.
Houbo que deixar de 'ser ricos' para que se producise esa "repolitización" da que fala?
Cústame, filosoficamente, renderme ao argumento de que ata que non nos vai mal, a xente non esperta. Non quero resignarme a ese argumento. É certo que cando se toca fondo se abre un contexto de oportunidade para cuestionar o modelo, pero sería un erro pensar que iso é dabondo. Demostrouse como falso historicamente. Ao noso ao redor, na Europa en crise, hai xermolos de xenofobia e ultradereita e aquí non se dá, en parte porque a ultradereita está amplamente representada polo PP, pero en parte porque houbo unha reacción cidadá para darlle outro tipo de resposta á crise. Temos que estar orgullosos de que se fixese esa aposta e de que, a pesar das dificultades, haxa unha ampla mobilización cidadá que estea a buscar reescribir o final da historia para que saiamos da crise con máis e mellor democracia no canto de ir a unha versión contemporánea do feudalismo.
A seis meses das eleccións municipais unha das críticas que se lles fai é a do adanismo. Hai quen prognostica que a súa 'mística' rematará cando teñan que tocar o primeiro expediente municipal ou decidir se se instalan ou non unhas tubaxes nunha rúa. Como preveñen ese risco?
"As nosas propostas saen de experiencias concretas, de pelexar coa realidade moito máis que as institucións"
Non é certo, ao contrario. As propostas que están a xurdir, e en concreto a de Guanyem Barcelona, saen dun realismo extremo, de persoas que vimos de experiencias moi concretas e de pelexar moito máis que as institucións coa realidade social da crise. Sabemos perfectamente o difícil que é e demostramos que, desde a cidadanía, sabemos ir moi por diante das institucións e dos partidos políticos para dar resposta a problemas concretos. As institucións dicíannos que non se podían parar os desafiuzamentos e parámolos, que non se podía paralizar a privatización de hospitais e fixémolo. Dende ese pragmatismo sabemos que, cos recursos existentes, poderíase estar a facer moito máis. Non temos a fórmula máxica nin a arrogancia de pensar que podemos resolvelo todo, pero sabemos que con vontade política e sen dependencia dos grandes poderes conómicos se pode facer moito mellor.
En Catalunya o debate soberanista está no centro da vida política. Como están a conciliar ese debate nacional coas cuestións máis cotiás ou co eixo esquerda-dereita?
"Non imos comprar o discurso de non poder falar dos dereitos sociais se falamos dos dereitos nacionais; a min impórtanme os dous"
Para min sería un erro, e así o cremos en Guanyem, contrapoñer dereitos. Nunca imos comprar ese discurso, no que o poder sempre tentou facernos caer: se falas dos dereitos nacionais e do dereito a decidir non podes falar dos dereitos sociais. Evidentemente, non, a min impórtanme os dous. Non son sacrificables uns polos outros. Son debates perfectamente compatibles. O dereito a decidir gañou en tres anos en Catalunya un protagonismo que non tiña, politizouse e a moita xente que nunca fóramos nacionalistas nin independenistas importounos o dereito a decidir. Por unha banda, por un goberno do PP que é a principal fábrica de independentistas, pero tamén con esa revolución democrática transnacional da que forma parte o dereito a decidir en Catalunya. Cando no Estado non había ningún Podemos aí xorde para moita xente unha oportunidade de ruptura, de proceso constituínte e revolución democrática. Hai esa reacción a un poder absolutista do PP e tamén un sector nacionalista máis tradicional. Xúntanse varias cousas e a clave foi que o debate avanzou fortemente mentres o protagonismo foi cidadán. En cambio, agora estamos vendo que, en canto ese liderado cidadán se delegou nos partidos tradicionais e nas institucións, volveuse enquistar. Hai moitos actores e moitas arelas distintas nese proceso, que non se pode reducir a un debate de proceso soberanista contra proceso polos dereitos sociais. Hai moita xente que participamos nas mobilizacións polo dereito a decidir que o fixemos, precisamente, porque queremos avanzar nun proceso de ruptura democrática.
Desde a CUP din iso de "independencia para cambialo todo". Vai por aí o debate?
Claro. Hai moita xente que quere cambialo todo, sobre todo hai iso, máis que unha mobilización propiamente identitaria. E algunha xente viu unha oportunidade no debate sobre a independencia para cambialo todo.
