Anova celebra a vindeira fin de semana a súa segunda asemblea nacional. Baixo o lema Coa nación na esquerda. Tecendo rede a formación que lidera Xosé Manuel Beiras enfróntase a un conclave decisivo para o seu futuro cando apenas pasaron dous anos dende a asemblea fundacional. Para Martiño Noriega, actual coordinador nacional, non cómpre "dramatizar" o que poida acontecer no plenario do Palacio de Congresos compostelán, pero tampouco evita evidenciar que nesta cita medirán as súas forzas o que se deron en chamar "dúas almas" de Anova, as cales poden non ter "problema" para "convivir" sempre e cando "unha das dúas posicións non adopte unha análise excluínte da outra". "E iso -afirma- aconteceu".
O nacionalismo galego estase acostumando a ter asembleas tensas, cruciais, decisivas...
Iso acontece porque hai un debate de fondo. Moitas veces téntase reflectir cara a fóra que os problemas no nacionalismo galego son cuestións de loitas do poder cando o que hai é un debate estratéxico sobre a posición que se debe defender nestes convulsos tempos. Iso é o que provoca ese debate de ideas, que non é menor. Hai dúas posicións. Unha emana das teorías do nacionalismo contemporáneo dende os anos 60, que apenas mudou a súa análise do país e as súas repostas; coido que é lexítima, ás veces digo illada ou isolacionista. E hai outra que cre que o nacionalismo galego de esquerdas está obrigado a abrir novos espazos, a buscar confluencias nesa fronte popular do século XXI que lle dea ao país unha alternativa ao poder do PP e do PSOE e que ademais ten a función de ubicar o discurso do país nesa gran fronte ampla no Estado cara a un proceso constituínte. Non deixa de ter certos paralelismos co debate que viviu o Partido Galeguista nos anos 30, mesmo cando se viviu a cuestión sobre a Fronte Popular. O PG adoptou unha posición que implicou que o discurso do país estivese presente e que tivésemos rango de nacionalidade histórica.
Dende os primeiros pasos de Anova falouse recorrentemente desas dúas visións, de “dúas almas”...
Son dúas estratexias que están no nacionalismo, non só a nivel partidario. Estaban tamén, por exemplo, no Encontro Irmandiño. Son dúas almas e ás veces se di que non hai problema para que convivan. Pero o problema é cando unha das dúas posicións adopta unha análise excluínte da outra e iso aconteceu. Aconteceu no seu momento no BNG e acontece agora na medida en que, ante determinadas cuestións, se é anatemizado ou posto fóra dos marcos do nacionalismo. Esa é a cuestión; ás veces a cuestión chega a determinados límites non porque un queira, senón porque a un se lle obriga a chegar a esa posición, falo colectivamente. Eu adopto esta posición porque creo que é a que debemos adoptar como nacionalistas galegos, termos valentía para abandonar clixés e posicións partidarias clásicas que poden dar unha rendibilidade, pero que non deixan de significar unha derrota no proceso que estamos a vivir. Neste momento non me importa un resultado partidario en termos porcentuais ou unha posición máis ou menos de “andemos nós ben, non me importan os demais”. A min o que me interesa é o que eu entendo como unha batalla decisiva; tanto no país como no Estado estase a xogar se hai unha renovación contractual cos poderes que coñecemos dende a Transición por outras dúas décadas. O sistema está a xogar: renova caras no PSOE, pero non cambia de discurso; renova monarca, pero mantén a Monarquía; o PP fala de rexeneración cando é un partido estruturalmente corrupto. E estase a xogar se somos quen, entre todos, dentro dunha pluralidade identitaria e da esquerda social, de elaborar unha alternativa a iso e abrir un espazo no que poidamos poñer as nosas reivindicacións. A situación é a que é porque hai este contexto.
"O nacionalismo galego vén lastrado dende os 60 por roles persoais, pero cada vez hai máis voces que solicitan non seguir cargando con esas mochilas históricas"
Hai un conflito estrutural, de estratexias... Pero tamén xeracional e, en última instancia, de persoas?
Estamos a falar de estratexias, pero ao cabo quen executa iso son persoas. E si que é certo que o nacionalismo galego vén lastrado dende os anos 60 por roles persoais. Tamén é certo que cada vez son máis as voces que solicitan, a respecto dos roles persoais, unha tábula rasa e non seguir cargando con esa mochilas históricas.
Como se chega a facer iso?
É unha gran pregunta para a que non teño resposta. Supoño que por un proceso de decantación dentro do discurso. Hai un debate estratéxico de fondo e outro de roles persoais.
Que se xoga Anova, por unha banda, e por outra, o país, nesta Asemblea? Hai risco de que todo tenda a reducirse a se se trata de ir ás eleccións ou non con Esquerda Unida ou con Podemos?
Eu tento desdramatizar a posición partidaria de Anova. Anova, como se coñece a día de hoxe, a posibilidade de seguir inserida nese proceso de ruptura, se quere ou non participar. Se Anova decide que non quere participar, ese proceso de ruptura existe e outros o farán. Ese espazo ás veces téndese a simplificar en alianzas electorais, mesmo ata o ridículo. Pero é moito máis complexo do que parece. Anova fixo unha aposta por xerar un espazo mestizo, que era AGE, onde dende federalistas de esquerdas a nacionalistas e independentistas, maioría social agredida ou xente desencantada do PSOE se podían sentir reflectidos. Agora a resposta non chega unicamente pola vía destas coalicións, hai un elemento a maiores: cidadanía auto organizada que non participaba da representación nas institucións e que decide participar. E está disposta a facelo en simbiose, aínda que sexa con desconfianza, con determinadas estruturas partidarias. Aí está o reto; a complexidade é grande, pero é a situación na que nos atopamos. E aí é onde é que hai que falar de xenerosidade, confianza e estar. Ás veces simplifícase a cuestión coa esquerda federal; pero se queremos unha saída ao peche en falso que están buscando os poderes fácticos do Estado hai que contar coa esquerda federal e con novas emerxencias nela, como pode ser Podemos. Igual que hai que contar coas expresións identitarias nas nacións, como se contou na Fronte Popular. Hai que contar con expresión política de Galiza, Euskal Herria e Catalunya. E hai que engadir cidadanía non organizada partidariamente. Anova xógase seguir a ser unha forza política que nese espazo ten unha centralidade no discurso; porque alén do debate Anova é unha organización saneada economicamente, sen ningunha débeda financeira, con representatividade social e centralidade nese espazo de ruptura, no que non é vista con desconfianza. En todo caso eu desdramatizaría, o proceso seguirá. Con ou sen Anova. Se nós non o facemos, farano outros.
"Por buscar novos espazos es alcumado de españolista; por esa regra de tres, Bóveda e Castelao tamén o eran"
Con ou sen Anova ou con ou sen parte de Anova?
Iso é algo que lles toca ás partes. Cando fas da túa posición unha posición excluínte e volves dicir cousas como as que eu escoitei cando marchamos do BNG, cando por buscar novos espazos es alcumado como españolista... Por esa regra de tres, Bóveda e Castelao tamén o eran. Xa non escoitas esas cousas dende a organización da que marchaches, senón na propia. E, sobre todo, ao virmos da experiencia de AGE. Eu son dos que cre na convivencia, no que o vello non acaba de desaparecer e o novo non acaba de consolidarse. Pero iso tocaralles ás partes.
Alude a varios síntomas na sociedade e moitos deles apreciáronse nas eleccións europeas. Cales apreciou vostede, en xeral e na experiencia de AGE en Europa?
De AGE en Europa sempre fixen un relatorio positivo, supoño que tamén porque dende dentro vin a complexidade de reeditalo e de facer eurodeputada a Lidia [Senra]. No simbolismo de Lidia está parte deste discurso. Fomos quen de poñer unha voz galega nese espazo de ruptura cunha persoa que representa de xeito nidio os intereses do país en pé de igualdade coa esquerda federal, con Podemos, con EH-Bildu, coa Syriza, co Bloco portugués, coa Front de Gauche, con Die Linke... E estás aí porque queres estar, Galiza na internacional das agredidas e agredidos. Poder reeditar isto nunha situación moi convulsa e consolidarte como terceiro espazo político no país é positivo. A maiores, comprobouse que ningunha fórmula partidaria ou de coalición ten o copyright do proceso: a emerxencia de Podemos. Iso acontece agora, con informacións que chegan, de enquisas dos partidos da alternancia, onde en cidades nas que non están constituídas candidaturas populares aparecen como segunda forza. Iso é porque a xente está agardando por iso. Agora, o problema non é percibilo, senón participar activamente en como artellar esa resposta. E aí é onde entra a terrible complexidade, a xenerosidade e as posicións de parte, as tentacións de querer representar exclusivamente o proceso, como pode ter Podemos... Ou entender que, se non é entre todos, non somos quen. Non hai a posibilidade de conformar unha Syriza no Estado español que non contemple as esquerdas nacionais, porque isto non é Grecia. Pero o que está claro é que nestes momentos hai un vector que colisiona co da alternancia e co do peche en falso.
"Non hai posibilidade de conformar unha Syriza no Estado español que non contemple as esquerdas nacionais; isto non é Grecia"
Despois dun primeiro momento no que se falaba da horizontalidade, de explorar alternativas, cada vez se fala máis de que hai que gobernar. Como se pode encadrar isto nestes procesos a poucos meses das municipais? Hai que fiar candidaturas, elaborar programas electorais e decidir que persoas optan ás alcaldías...
Debuxando as liñas do campo para que todo o mundo teña un espazo de referencia. Iso como se fai? Consensuando un programa de mínimos que, coido, non debe ser difícil de consensuar. Falando do local, do corsé da reforma local, de democracia participativa, de transparencia, de ética, de remunicipalización de servizos, dunha cultura coa centralidade asentada no país... Aí hai un gran espazo. E despois, buscando un espazo para escoller as persoas en primarias nas que todo o mundo poida concorrer. Non vai haber a fórmula perfecta. E respecto á filosofía de fondo, gañar é unha cuestión de supervivencia, non unha opción. Ti podes, politicamente, entender que non tes por que chegar ás institucións e consolidar un proxecto a medio prazo. Pero nestes momentos o sistema non dá esa opción e iso condiciona todo o debate. E a esquerda social e o nacionalismo galego non poden vivir de costas a iso, senón asumir a súa responsabilidade. Por gañar nas eleccións non imos resolver o problema, pero sen gañar, o problema vaise amplificar. O discurso non pode ser resistencialista nin de parte, senón de vitoria ou derrota, que é o que nos xogamos neste momento. E vitoria é maioría social, pluralidade identitaria e mesmo a busca dun novo modelo social e identitario.
O fenómeno desas resistencias das que fala a non perder o propio estatus convive con outro de resistencia ao liderado? Hai moitas persoas que din “eu só lidero se non hai outra persoa que o faga”?
Si, conviven, aínda que son máis importantes as outras resistencias. Eu non quero formar parte diso, porque hai unha posición a priori, de poñerlle cancelas ao campo. Eu aí interpelo ao espazo do BNG, e non como unha cuestión estratéxica, senón de convencemento. Aí hai unha lectura de dicir non por anticipado. No fondo, foi a mesma lectura que xa se fixo co 15-M, de desconfianza cara todo o novo que está pasando. E de non querer sentir esa vertixe que todos sentimos. O outro é subsanable, na medida que os procesos colectivos se encamiñan e na medida en que poidamos crear algo real na base social. É certo que ao final cómpre xente que dea o paso adiante, pero o importante é que o proceso está en marcha. Os liderados acabarán chegando se cadra non con liderados sociais xa coñecidos, senón con liderados sociais de entre o propio movemento.
Despois das municipais veñen as eleccións xerais e despois, as galegas. Tras dous anos de segunda lexislatura de Feijóo hai percorrido para que se visibilice unha alternativa de goberno no país? Déixanselle pasar moitas cousas ao actual Goberno?
Podo aceptar esa valoración, pero tamén son dos que di que nese horizonte de locais, xerais e autonómicas pechamos un ciclo. É o límite que vexo para reverter a situación; se non somos quen de facelo neses tres eventos estaremos condenados a buscar outro tipo de horizontes de traballo ou a asumir que, en caso de chegar, chegaremos tarde.
"Se non somos quen de provocar espazos de esperanza, de vitoria e cambio de goberno, teremos que anotarnos outra derrota histórica"
Sería unha nova derrota histórica?
Sería unha derrota histórica. De aí que moitos de nós esteamos absolutamente envorcados, poñendo en cuestión mesmo os roles persoais. Tamén desdramatizo iso, pero temos que ser conscientes; se non somos quen de provocar puntos de inflexión e espazos de esperanza, e non falo de bo resultado electoral senón de vitoria e cambio de goberno, claramente teremos que anotar no debe outra derrota histórica.
Refírese ao persoal cando quedan poucos meses de mandato municipal e, polo tanto, de alcaldía en Teo. Xa se fixo a pregunta do que vai pasar despois ou depende, en boa medida, destes procesos?
A pregunta fágoma constantemente e sigo sen atopar respostas, pero tampouco me estresa. A resposta está en min e nas dinámicas colectivas, non hai unha liberdade absoluta. As miñas posicións persoais téñoas fixadas e despois haberá que concilialas. Pero os momentos son cambiantes, cada dous meses acontecen cousas novas. Ademais de non seguir operando baixo o concepto clásico de saír dun lado para ir cara a outro, fantaseo con retomar moitas cousas que fun abandonando estes anos pero tamén entendendo que son parte dun proceso. Como dicía aquel ciclista, “imos indo, imos vendo”.
Quinielas nas que saia o seu nome non faltan...
E apostas perdidas, tampouco. Levan moitos anos saíndo [ri ].
Fálase de nomes e persoas e falar socialmente de Anova é falar de Xosé Manuel Beiras. Como está de asociado o futuro de Anova ao futuro político e vital de Beiras?
Sempre houbo unha lectura do nacionalismo galego que apostaba por colocar a posición de país nesa marea cidadá e ter o aval de Xosé Manuel Beiras facilita todo iso, porque igual que falamos de procesos colectivos, falamos de referencias persoais. Podemos falar de Quim Arrufat ou David Fernández nas CUP, a nivel de Estado de Pablo Iglesias e Julio Anguita, de Ada Colau en Catalunya... E se falamos de Galiza, oito de cada dez persoas que estean participando neste proceso falarían de Xosé Manuel Beiras. Xosé Manuel puxo o seu capital persoal e avala a presenza do nacionalismo histórico de esquerdas neste proceso, e iso é fundamental. El ten explicitado moitas veces que está no epílogo da súa vida persoal e aí opera con absoluta liberdade. Os tempos de Xosé Manuel está a marcalos el, cun custo persoal elevado e non teño dúbidas de que por el non vai quedar que sexamos quen de poder voltear a situación social.
"Xosé Manuel Beiras está a marcar os seus tempos, pero non teño dúbidas de que por el non vai quedar que sexamos quen de poder voltear a situación social"
O lugar onde estea el na asemblea desta fin de semana pode ser tamén determinante? Hai persoas que estiveron politicamente moi próximas a el e agora non o están...
A súa posición foise decantando cos acontecementos. Non é algo que teña que determinar esta fin de semana; el, en todo este proceso e a disgusto, tívose que ir decantando. O importante, por así dicilo, é preservar a súa figura por riba das cuestións de debate, porque non é patrimonio só dun partido, é patrimonio da cidadanía galega. Alén diso, el a día de hoxe opera coa liberdade persoal suficiente como para ser consciente e marcar os seus tempos. É un debate que está pechado porque el mesmo o vai pechando. A súa posición está marcada nestes últimos meses, na aposta que fai nun momento moi complicado por reeditar AGE, polo seu propio discurso... E vén estando marcada dende hai anos, a cuestión é saber interpretalo e lelo malia aos intentos de instrumentalizar a súa persoa. Pero el está por riba deses intentos.
Se o proxecto de Anova que vostede defende segue adiante a partir do luns, que tarefas internas e sociais ten por diante? E AGE?
Cara a fóra Anova ten que seguir sendo ese facilitador na configuración dunha fronte ampla en Galiza e no Estado, e iso pasa por seguir a nutrir o espazo de AGE e non conformarnos con el. E aí, estar sempre coas mans abertas e nunha posición na que sexamos quen de conciliar os intereses do país e da cidadanía agredida. Internamente Anova ten que seguir camiñando cara ao que se dixo que era, algo novo, que é moi fácil de dicir pero difícil de facer, porque todos arrastramos os nosos pasados e acabamos reproducindo dinámicas aprendidas.
Tamén ampliar a militancia?
Tamén. Se cadra, non ampliala nun sentido clásico, pero si ampliar a base social. Como? Abrindo espazos de participación, tanto presenciais como a través da tecnoloxía, na corresponsabilidade na toma de posicións, incentivando a xente a participar... Xa estes meses empezamos a poñer en marcha as xeiras, espazos de participación nos que non había por que ser militante de Anova, que no fondo viñan das trobadas das CUP. Hai que seguir axitando, chamando á rebeldía. O rol de Anova é ese, entendendo que non se pode cinguir á cuestión partidaria e ás miserias dos partidos políticos, que as hai.
