A escritora Oihane Amantegi (Amorebieta-Etxano, 1985) debutou na literatura cunha novela breve que ten moito de fábula, pero fala de circunstancias tan terreais como a perda, a ausencia e a morte. Conto ao carón do río está escrito orixinalmente en éuscaro e gañou o premio Zazpi Kale Saria da Feira do libro de Bilbao na categoría de novela curta. Foi traducido ao galego por Isaac Xubín para a editora Rodolfo e Priscila, unha lingua que tamén domina a autora, que residiu catro anos na Coruña. Amantegi, que vén de publicar a súa segunda novela Cayo Hueso (Editorial Elkar), conversará coa editora Berta Dávila o domingo 11 na SELIC de Santiago de Compostela ás 18 horas. 

Comezou escribir esta historia coa vontade de achegarse á perda?

Si, desde o principio tiña moi claro que quería falar da perda, da morte, de todo o proceso que trae todo iso... Sabía que quería falar desa dó dunha nena que perde á súa irmá, e tamén souben desde o comezo que ía contar a historia desde a voz da nena.

Por que emprega unha voz infantil?

Probablemente teña moito que ver coa intuición, saíu así. Quixen ser moi respectuosa co que me viña mentres escribía e decidín coidar moito do estilo na escrita.

Polo seu traballo no campo da tradución, a docencia e a investigación social ten escrito moito, pero é a primeira vez que escribe ficción?

É a primeira vez que publico ficción, si. Por iso unha vez tiven claro o que quería contar e desde onde, dediqueime a coidar como ía escribir esa ficción. Como facer para coidar desa voz da nena para que fose moi inocente, pero á vez moi rica, que tivese moitas maneiras de mirar o mundo con eses ollos de inocencia.

A historia funciona como un espello, están a protagonista e a súa irmá, a presenza e a ausencia, a vida e a morte. Como foi equilibrando unha narración que semella moi medida?

Está moi medida pero non comedida, si. Ao final todo o conto é un espello porque xoga con esas dualidades. Eu teño formación de Antropoloxía e desde aí iso vese moi fácil porque a visión dual do mundo é algo que se investiga moito, que está presente en moitas cosmovisións. A dualidade non ten que ser de bo ou malo porque son nocións moito máis cristiás, pero si que este espello existe en moita mitoloxía. Por iso aquí, aproveitando tamén a presenza do río, era fácil construír un relato sobre todo isto.

"Deume moita liberdade contar desde a voz dunha nena e poder así falar de cousas que desde outras perspectivas non falamos"

Vostede, que é licenciada en Antropoloxía Social e Cultural, por que cre que é tan difícil falar da morte na nosa sociedade? Porque a súa protagonista está en relación constante coa morte pero non o comparte con ninguén.

Cando rematei o libro decateime de que a nena non lle conta nada a ninguén porque estase contando a si mesma todo o tempo. Creo que o libro é unha auto-narración porque non hai ninguén escoitando. Ela cóntase as cousas para poder entender o que lle está a acontecer.

Queiramos ou non, na nosa sociedade segue sendo tabú falar da morte. A min deume moita liberdade contar desde a voz dunha nena e poder así falar de cousas que desde outras perspectivas non falamos.

Nun momento do conto a protagonista explica que na súa casa se organizan “pasándose a intensidade da carencia” duns aos outros.

É moi humano iso, non podes estar cargando con algo todo o tempo. Vaste apoiando, alixeirando, e alguén colle o relevo para que collas forzas e despois poidas tirar ti do carro. A perda e o dó son algo que nos pasou a todos, algo tan universal que me resultou moi doado falar diso desde a miña perspectiva pero tamén aprendendo da xente do meu arredor.

Por que escolle situar a historia en Xeorxia, no sur dos Estados Unidos?

Desde o comezo había un río na historia, pero non era o río que pasa polo meu pobo. Aínda sen ser moi concreto, tiña unhas características que precisaba para contar a historia. Fixen unha pequena investigación e fun parar no río Ochlockonee. Unha vez aí, estamos tan condicionados pola literatura e a filmografía ianqui que me resultou moi fácil imaxinar todo o escenario que aparece na historia. Era unha maneira de marchar e imaxinar un espazo como eu quería. Pasoume o mesmo na segunda novela, ata agora fíxome falta afastarme para poder imaxinar con máis liberdade.

Quizá tamén chegou a esta zona a partir da canción que lle fai de banda sonora ao libro, Tupelo Honey, de Van Morrison.

Si, escoiteina tanto no proceso da escrita que está totalmente integrada no libro. Nesa investigación que fixen busquei onde se produce o mel do que fala a canción, que é precisamente no sur dos Estados Unidos. Moitas das cousas que hai no libro naceron escoitando ou pensando nesa canción, por iso tamén quixen que formase parte do texto en si.

"Na miña casa falamos éuscaro e galego así que é moi especial ter o libro nas dúas linguas"

Como adoita suceder na vida, ás veces non hai mellor maneira de explicar o que che está pasando que coa letra dunha canción.

Efectivamente. Despois de tela tanto tempo en bucle decidín facerlle unha homenaxe a Bob Dylan e a Van Morrison porque eu non o podería dicir mellor.

A forma de narrar, que por momentos é case onírica, xa estaba con vostede antes deste libro?

Si, é así como me sae a min escribir. Aquí hai un exercicio de coidado dese estilo, hai un traballo detrás para coidalo moito e que sexa unha narración moi natural.

Chamoulle a atención o interese das editoras Berta Dávila e Carlos Meixide por publicar a novela en galego, tendo en conta ademais que non se editou en castelán?

Moito, para min foi unha sorpresa súper bonita porque na miña casa falamos éuscaro e galego así que é moi especial ter o libro nas dúas linguas. Ademais, Berta e Carlos coidan moito a edición, houbo tempo para ver a tradución antes de publicar e iso agradécese. Cando me dixeron que ía ser Isaac Xubín o tradutor fieime completamente, pero é certo que non chegamos a comentar se atopara dificultades para traducilo. Todo o proceso foi moi bonito e estou contenta co resultado.