O Festival Internacional de Curtas de Bueu, o VIA XIV, Festival Internacional de Curtas de Verín e o Play-Doc de Tui foron, coma todos os anos, unha oportunidade de achegarse ao mellor do que se está a facer en Galicia no ámbito da curtametraxe. Nesta primeira reportaxe -de dúas- seleccionamos media ducia das pezas galegas que puideron verse nestes tres festivais.
Augas Abisais, de Xacio Baño
O novo filme de Xacio Baño, Augas Abisais, estivo no festival de Bueu, no de Verín e no Play-Doc de Tui. Un periplo que comezara xa polo Festival Internacional de Gijón, o Vilnius International Short Film, o Sheffiel Doc Fest ou, máis perto, o (S8). Augas abisais é unha curta sobre o esquecemento que propón os peixes das profundidades como imaxe da memoria agochada. “O símil era a zona abisal do océano, onde non chega a luz natural, coma esquecemento. Esa inmenso negro, ese espazo descoñecido. E estes peixes abisais, que xeran a súa propia luz, feble, pequena na inmensidade, coma memoria loitando por non esvaecerse. Pareceume tamén un xogo fermoso para o espectador: que vén despois de que se apague a luz? Que plano? Un pouco o cu-cu dos xogos con nenos”, explica o director.
Augas Abisais lembra o director, “é a segunda parte dunha triloxía sobre a palabra escrita despois de Eco”
Augas abisais amosa conexións con pezas anteriores de Xacio Baño. Se en Eco se reconstruía, tamén, unha historia agochada a través dun diario, en Augas Abisais son as cartas dun soldado perdido as que marcan a estrutura narrativa da curta. “Cando fixemos Eco” -asegura o autor- “quedei namorado da palabra escrita, do suxestivo que pode chegar a ser o texto, a caligrafía a man nesta época dixital. En Eco era un diario, que é para un mesmo. Neste caso son cartas, que teñen destinatarios, coa consciencia de quen é a persoa que as vai recibir. Tamén deixa espazo ao non dito nos a volta de correo. Esa elipse de información é moi poderosa a hora de narrar”.
Augas Abisais lembra o director, “é a segunda parte dunha triloxía sobre a palabra escrita despois de Eco. O terceiro chanzo será Recordos. Saúdos. Apertas”, unha longametraxe na que imos explorar o espazo das postais escritas. Neste caso todas centradas en Santiago de Compostela. Máis de cen anos de postais escritas, a creación dunha imaxe colectiva da cidade entre turistas, veciños e peregrinos. Un traballo moi arduo de busca pero no que estamos a atopar moitas xoias no camiño”
“Moitos produtores están sempre buscando historias máis grandes, máis extraordinarias, máis únicas…”
En Augas abisais unha luz acéndese e apágase a medida que avanza o relato dos feitos. A luz acompaña a voz da avoa, que reconstrúe a memoria familiar sobre o soldado, que era o seu tío. “Moitos produtores están sempre buscando historias máis grandes, máis extraordinarias, máis únicas… A xente que busca nesta veta é a xente que non acaba de entender o cinema coma un espazo artístico propio, cunha linguaxe que é tan potente, inexplorada, e tan súa, que a historia debe ser o de menos. Que non se me entenda mal: a historia é importante sempre. Pero máis importante é o como a contas”.
“O que me interesaba de Augas” -engade- é a figura do soldado anónimo, que non fixo nada, que non foi heroe, que non transcendeu, que morreu novo como tantos outros… E buscarlle a maneira de contala dende a linguaxe do cinema para que unha historia tan repetida tivese enganche co público. Esta é a potencialidade do cinema, a linguaxe. Quería contala coa luz porque tiña esta idea da lámpada moito antes de atopar as cartas. Sabía que detrás dunha proposta na que unha luz se acendese e se apagase cambiando o escenario, o lugar, etc, era o suficientemente potente coma para levar da man unha historia”.
As cartas aparecen por casualidade. “Unha tarde no faiado da casa dos meus bisavós nun antigo baúl, mesturadas con outros moitos papeis de contribucións, xornais, etc. Quedei enganchado: as fotos de Franco, todo o imaxinario da guerra, a caligrafía, as anotacións (as cartas escribíaas entre varios días e había saltos)… E por aí apareceu a figura deste rapaz do que xa ninguén falaba na casa, e do que non quedaba vivo ninguén que o coñecera en persoa. Estaba a piques de caer nunha sima e había que atrapalo antes de que se perdera. Rapidamente entendín que nesas cartas había unha historia. E había as elipses necesarias para facer un filme: algo que descubrir, algo que transformar”, indica.
“O filme é un filme de pantasmas: unha noite, unha casa, a presenza dun peixe que habita as sombras…”
O soldado viaxa a Teruel e despois a súa familia recibe unha dura carta. Xacio Baño viaxa, no presente, tamén a Teruel para tentar rescatar a memoria do tío da avoa, coa que se comunica por carta. E todo se volta máis luminoso. A avoa, que era moi protagonista na súa outra curta Ser e voltar, volve selo, mais sen a súa imaxe, a través da súa voz. “O filme é un filme de pantasmas: unha noite, unha casa, a presenza dun peixe que habita as sombras… Por iso evitei moito a imaxe da miña avoa no filme, porque era máis potente esa sensación de estar pechado nun limbo. A miña carta dende o presente sabía que tiña que ser luz e filmada por min mesmo: que se notase a imperfección na cámara, o movemento, o son pouco coidado, etc. Quería contrastar ese espazo da memoria, sempre ficcionado e sempre reconstruído que é a parte do filme dentro da casa, coa parte da realidade que é a miña viaxe a Teruel”, apunta.
“Os diálogos coa avoa tíñaos claro: confrontar a memoria oral da familia cos datos das cartas. Ver como se forma, despois de 80 anos, a historia do heroe: a miña avoa é o que conta, a epopea dun heroe. As súas esaxeracións, as súas hipérboles, casualidades, etc. E parecíame que tamén lle daba sentido a que a peza en si, formalmente, fose unha fábula de peixes atrapados en casas”, matiza. En contraste coa memoria da avoa, o neto busca documentación sobre o paradoiro do soldado. Vai ao museo da guerra de Sarrión. “O alcalde de Sarrión sorprendeuse que quixésemos gravar dentro dese museo da batalla de Sarrión, todo cheo de po e pechado. Foi el o que tiña a lista da parroquia fotocopiada cos mortos enterrados na zona durante a batalla. Toda a serra está chea de indicadores queimados polo sol, trincheiras, lugares moi espectaculares que, síntoo, non puiden captar con toda a forza que teñen no espazo”, sinala.
Os corpos, de Eloy Domínguez Serén
(S8), Cans, Bueu, Verín e Play-Doc. A nova curta de Eloy Domínguez Serén, Os Corpos, foi seleccionada tamén para boa parte dos festivais de cine do país, ademais de pasar, entre outros, polo, Clermont-Ferrand (Francia), o Bafici (Arxentina) ou o FIC Xixón. Os Corpos é un traballo diferente na filmografía do director. A primeira vez que fun ao entroido ourensán” conta- “foi en 2016, recén retornado de Suecia, onde vivira varios anos. E o primeirísimo contacto que tiven con el foi no Venres de Folión de Laza, que me deixou totalmente impresionado. Fascinoume o que tiña de trance, de exaltación colectiva, de éxtase, sobre todo a través do son das chocas e os folións. Quedáronseme gravadas na memoria moitas imaxes, sons e sensacións daquela noite e prometinme que algún día intentaría capturalas nun filme. Así que fun regresando cada ano a Laza, Maceda, Viana, Vilariño de Conso, Verín e Manzaneda, tratando de aprender máis e máis sobre cada lugar e cada celebración, ata que Beli Martínez, a miña irmá Alba e eu nos lanzamos finalmente á aventura o ano pasado, durante o último entroido que se celebrou ata o momento”.
“A idea era sinxela: lancémonos nesta marabunta de xente e deixémonos arrastrar por eles. Levamos hostias por todos os lados, pero o resultado foi exactamente o que estabamos buscando”
No filme non hai distancia: a cámara sitúase no medio do caos. Tampouco hai voz en off como nun documental ou nunha reportaxe xornalística. “Queriamos filmar a carallada e o único xeito de facelo ben é formando parte dela. Queriamos que fose un filme moi físico, impetuoso, inmersivo, mesmo violento. A idea era sinxela: lancémonos nesta marabunta de xente e deixémonos arrastrar por eles. Levamos hostias por todos os lados, pero o resultado foi exactamente o que estabamos buscando”. Por outra banda, “non houbo guión ningún, pero si moita comunicación e colaboración coa xente local, tanto en Laza como en Maceda. A min coñecíanme de outros anos, explicámoslle o que iamos facer e como o iamos facer e durante o tempo que non estabamos filmando estabamos con eles. Pero o único plan era deixarnos arrastrar polo caos”
Hai transicións entre o día e a noite. O barullo e o silencio. A euforia e a violencia. A imaxe nítida, de persoas, a a das máscaras, chega a tornarse fantasmagórica. Todo crea unha atmosfera desacougante, mestura de caos, desenfreo, medo... “Iso é exactamente o que eu vivín naquel primeiro entroido de 2016 e era o que quería capturar neste filme. Efectivamente o filme comeza como unha festa rachada diúrna e remata como un pesadelo hipnótico e fantasmagórico nocturno”, explica o director. A curta é, así, como o entroido. Mais podería producir certa sensación de estrañamento, ou mesmo de terror, a quen nunca o vivise. “O filme viuse en países tan distintos como Holanda, Estados Unidos, Francia, Arxentina ou Corea do Sur, e en xeral as sensacións que nos transmitiron dende eses lugares foron de fascinación e estupefacción por unha loucura que lles flipaba e que non acaban de comprender. Noutro festival chegaron a preguntarme incluso se era un filme de terror e confesaron que pasaran medo coa escena final do filme”.
O lado salvaxe do entroido pode ter un sentido primixenio. A sociedade antes da norma. Alén da ruptura da norma cotiá: as xerarquías... “O entroido ten por suposto unha esencia primitiva, tribal e ancestral. Mesmo cósmica, relacionada co equinoccio, o calendario lunar, o paso do inverno á primavera, coa fertilidade e a fecundidade, coa natureza e co mundo animal, pero tamén co mundo dos mortos, moi presente. Logo ten esa compoñente pagá que tanto me gusta, en resposta á prohibición que supón o tempo de coresma. Pero eu penso que o entroido ten tamén unha parte moi política: a anarquía, a subversión, a irreverencia, a inversión dos roles, das xerarquías e das clases sociais, a crítica social, a liberdade, a libertinaxe... Todo iso está aí e é o que fai do entroido unha experiencia extraordinaria.
“Eu penso que o entroido ten tamén unha parte moi política: a anarquía, a subversión, a irreverencia, a inversión dos roles, das xerarquías e das clases sociais, a crítica social, a liberdade, a libertinaxe”
O son é moi importante neste filme. Tanto como o silencio e a noite do final, nos que se albisca a volta á "normalidade" (a cámara vaise afastando). “O son é a alma da nosa peza. Como penso que tamén é a alma do entroido. Seguir os folións é das experiencias máis impresionantes que pode haber. O trance, insisto moito nesa idea, pero é realmente arrebatador. Lembro en Maceda a xente sangrando polas mans logo de darlle ao bombo durante horas e horas horas, e veña a darlle, e máis e máis e máis, e eu totalmente posuído. Gravar o son desta peza era un desafío moi complexo e a persoa encargada, a miña irmá Alba, fixo un traballo incrible. Logo tivemos tamén a fortuna de poder facer unha mestura 5.1 nun bo estudo de son, na Panificadora de Santiago, cun artista sonoro magnífico: Juan Carlos Blancas”.
“De repente estabamos confinados nas nosas casas e eu aí estaba vendo imaxes de centos de corpos espidos, suorentos, que se abrazan, que danzan, que se golpean, que chocan…”
A curta foi, ademais, gravada antes do confinamento, polo que é totalmente anti-normas covid: corpos que se xuntan, que se tocan... “Montei esta peza durante o momento máis duro do confinamento e literalmente non cría as imaxes que estaba a ver. Emocioneime, rin, chorei... Foi catártico dalgún xeito, seguro. Pensa que rodamos esas imaxes apenas un par de semanas antes do inicio do estado de alarma. De repente estabamos confinados nas nosas casas e eu aí estaba vendo centos de corpos espidos, suorentos, que se abrazan, que danzan, que se golpean, que chocan... E que dicir da farrapada: xente tirándose merda os uns aos outros. E apenas pasaran vinte días aquelo! Eran imaxes chocantes, nostálxicas e dalgún xeito obscenas. Pero sobre todo, eran imaxes de celebración, da celebración do encontro entre os corpos”, e de aí o título da peza.
Homeless Home, de Alberto Vázquez
Homeless Home, de Alberto Vázquez, estivo no festival de Bueu e pasou xa por medio cento de festivais internacionais, ademais de ser nominado para os Goya. “Toda a curta é unha homenaxe á fantasía medieval que lin de mozo. De neno fun un gran lector de Tolkien e de moitos mundos de fantasía e usei todo ese fondo en Homeless Home. O interesante desta curta é que uso este xénero para falar de temas que non son propios da fantasía: enfermidades, vellez, alcoholismo, trauma, crise económica e social, etc ... é dicir, uso o xénero para falar sobre problemas contemporáneos”, explica o director.
Ninguén pode escapar das súas raíces, aínda que estean completamente podres, di a sinopse. Na curta, un personaxe volve á casa e non a recoñece. E todo o mundo parece sentir necesidade de marchar, de fuxir, porque o que hai é soidade, violencia e discursos manidos sobre como dar sentido á vida. “Interesábame” -indica o director -”falar de certos problemas que supoñen as pequenas cidades de Galicia e España que están en crise económica e, polo tanto, social. Moitas destas cidades quedaron despoboadas e carentes de industria e os mozos tiveron que marchar. O que está a suceder agora é que moita xente volve ao seu lugar de orixe por diversos motivos: económicos, familiares ou simplemente porque queren. A min interesábame profundar nesta idea e no que se chama "pequeno pobo grande inferno" ao mesmo tempo: triángulos amorosos, soidade, illamento e todo o que iso implica”.
“Interesoume que tivese certa identidade e por iso tantas referencias a Galicia. Unha vez que falamos da orixe, é importante que eu, como director e guionista, fale do que coñezo e introduza referencias á miña terra”
Os personaxes parecen bruxos/as, guerreiros, monstros... As bruxas tocan a pandeireta. O monstro humillado ten un acento galego moi forte. Galicia está presente na curta de diferentes maneiras. “Interesoume que tivese certa identidade e por iso tantas referencias a Galicia. Unha vez que falamos da orixe, é importante que eu, como director e guionista, fale do que coñezo e introduza referencias á miña terra. A miña familia é da Mariña lucense (Viveiro) e lémbrame un pouco á situación de Alcoa e o que pode pasar se non hai industria”, asegura.
É un mundo destruído no que o Nigromante probablemente se queixa do que el mesmo axudou a provocar. Todo o mundo se droga e se maltrata. Hai violencia de xénero, bullying, guerra.... “O nigromante é un vello que está só e que recorda un pasado mellor. Pareceume interesante presentalo como un home maior que parece estar xubilado e falando de pequenas batallas. O resto dos personaxes son outra serie de criaturas mitolóxicas e/ou inventadas, pero a súa linguaxe e problemas son moi reais. A súa forma de falar coloquial axuda a comprender o xogo proposto pola curta”, resume o director.
Ese mundo é escuro, o cal non supón unha novidade no traballo de Alberto Vázquez -autor de Birdboy, Unicorn Blood ou Decorado-. Mais “a nivel gráfico” -asegura o director- “é un pouco diferente de todas as miñas obras. A principal diferenza é que os personaxes son monstros e non animais. Decidín empregar un branco e negro moi pictórico e tenebrista. Os personaxes son semi-siluetas e teñen un tratamento moi gráfico, minimalista e icónico que creo que se adapta ben ao estilo da historia e penso que lle outorga un carácter máis universal”. O Premio R do festival de Bueu para a mellor curtametraxe galega foi para Homeless home.
1,34943x10e4, de Juan Lesta
1,34943x10e4, a peza de Juan Lesta que estivo no festival de Bueu, foi feita con imaxes tomadas durante o confinamento. Recuperei unha cámara -moi modesta- que tiña hackeada para facer timelapse que preparara para outro proxecto hai anos, que daba por morta. Empecei a facer probas a ver se saia algo e fun atopando cousas. Á metade do proceso vin que podía saír algo, pero nunca o tiven realmente claro ata empezar a montar. De feito ao principio da montaxe dubidei seriamente de se todo aquilo valera para algo máis que entreterme no confinamento, que xa era dabondo”, explica el mesmo.
“Recuperei unha cámara -moi modesta- que tiña hackeada para facer timelapse que preparara para outro proxecto hai anos, que daba por morta”
O que pode verse é un ceo que se move a grande velocidade sobre uns edificios estáticos: non parece haber xente, pero hai moita luz e vai mudando o tempo: parece que pasou un ano enteiro. “É unha técnica moi coñecida e antiga, o timelapse, disparar con intervalómetro. Disparas unha foto, neste caso cada nove segundos, e logo reconstrúes o tempo pero acelerado. Isto fai que a percepción temporal mude e que procesos moi lentos e menos perceptibles como que un depósito se molle coa choiva e seque co sol, que pasan inadvertidos, aparezan moi potenciados”.
Na curta hai vida, pero é a natureza a que parece estar viva mentres os humanos case desapareceron. Xusto como no confinamento. “Se te fixas si hai xente, nas luces das fiestras, mesmo nas terrazas ou nos balcóns. De feito eu non volvín ver tantas luces acendidas nos edificios do barrio. Tamén hai una secuencia na que os veciños falan de terraza a terraza. É certo que o poder dos ceos empequenece as persoas e que, efectivamente, é representativo do que estivemos vivindo eses meses”, aclara.
“O título, 1,34943x10e4 é outra forma de ver, ou neste caso de expresar, o número 134.943, que é o número de fotos total que tirei”
De feito, engade, “a reflexión que pretendo espertar con esta peza é a de que se miramos ao noso arredor con outra ollada máis analítica, sorprenderémonos de todo aquilo que está aí, que é moi interesante, mesmo marabilloso, e que pasa inadvertido porque a nosa mirada non é pausada, nin reflexiva arredor do cotián que nos rodea. Nese sentido o título, 1,34943x10e4 é outra forma de ver, ou neste caso de expresar, o número 134.943, que é o número de fotos total que tirei”.
A música, de Carlos Suero, contribúe a crear sensación de dinamismo. “Traballouse a música en paralelo na montaxe. Eu envieille a Carlos os primeiros bloques de montaxe, e músicas que me inspiraban a idea que buscaba. El devolvíame bosquexos da composición, eu remontaba o bloque e reenviáballo de volta. El avanzaba na composición e así sucesivamente ata que os dous considerábamos que estabamos no punto que buscabamos. Ao final xuntamos todos os fragmentos. Hai sete bloques temáticos: noite (lúa, estrelas, luces nas fiestras; amencer; chuvia; xente en xanelas e terrazas; nubes e turbulencias, solpor e néboa. Afinamos e axustamos imaxe e son e demos a peza por rematada. Foi un proceso a distancia moi enriquecedor e tivemos a sorte de que El Muelle Records editase o disco da banda sonora”, conclúe.
Mentres iso pasa, de Nacho Ozores
“O punto de partida foi a miña necesidade persoal de falar do Trastorno Obsesivo Compulsivo (TOC) e de tratar de transmitirlle ao espectador o que significa vivir con esta doenza”
O trastorno psicolóxico é o punto de partida de Mentres iso pasa, de Nacho Ozores, curta estreada xa hai dous anos no Festival de Cans, onde gañou do premio ao mellor actor para Denís Gómez, igual que no OUFF en curto, en Ourense. Mentres iso pasa, que pasara tamén polo Curtocircuíto e vén de estar no festival de Bueu, fora tamén recoñecida co Silver Clip no REC Film Festival de Berlín. Esta curta mostra o efecto paralizante que a un mozo deportista lle produce un trastorno obsesivo-compulsivo. Nico (Denís Gómez) fai esperar unha vez máis aos seus compañeiros de equipo. Séntese mal por iso, mais non é quen de arrancar ata deter o caos da súa cabeza. Mais, por sorte, hai alguén do outro lado que pode axudarlle.
O punto de partida foi, segundo explicara o director a Praza con motivo do Curtocircuíto, “a miña necesidade persoal de falar do Trastorno Obsesivo Compulsivo (TOC) e de tratar de transmitirlle ao espectador o que significa vivir con esta doenza. Levo moitos anos convivindo con esta enfermidade e sentíame preparado para poder falar dela sen medo”.
A curta está rodada “nun único plano secuencia para non cortar nunca a viaxe emocional que está a percorrer o protagonista”, e na que o rumbo comeza a mudar ao ser escoitado por outra persoa. Unha voz que representa, segundo o director, “a cara visible da rede de apoio, da importancia de ter alguén que sabe polo que estás pasando, sen xulgar. Non é san que as persoas nos pechemos en nós mesmas cando estamos mal. Temos que saber pedir axuda. Está dentro do noso ADN atopar a nosa tribo, coidar dela e que coide de nós”.
En Bueu estivo tamén Monte Bravo, de Noelia Muíño, curta que pasou por uns 30 festivais, entre eles Cans, Cineuropa, o Fancine de Lemos, Primavera do Cine ou a Semana do Cine de Lugo. En Monte Bravo, unha nena que vive nunha aldea galega, tras a guerra civil, ve un día un lobishome no bosque mentres xoga co seu irmán. Non queda claro, porén, se a aparición fora real ou estaba só na imaxinación da pequena, alimentada quizais polos contos que a avoa conta pola noite nun ambiente precario. Os dous nenos emprenden unha procura para atopar o licántropo no monte, mergullando o espectador nun mundo de soidade, mais tamén amor, alegría e xogo, e tamén medo e opresión.
A Penumbra, de Dani Viqueira
Dani Viqueira acadou máis de 150 seleccións en festivais internacionais coa súa primeira curtametraxe, Limbo, metáfora do bucle de psicose no que cae un home tras asasinar a súa muller e filla. O terror e a paranoia constitúen o castigo autoinfrinxido sen querer do protagonista, que non consegue nin limpar o sangue das súas mans. E sangue a esgalla hai tamén na segunda curtametraxe deste mesmo director, A penumbra, outro filme de xénero, centrado desta volta no trastorno mental provocado pola perda e pola culpa. Unha muller pasa a súa vida familiar sen máis aparentes problemas que a conciliación e a falta de tempo a un pozo de dor e angustia no que realidade e soño confúndense. A música de suspense e as elipses, presentes tamén en Limbo, conducen por un relato con bastante de homenaxe ao thriller e o cinema de terror: presenzas fantasmagóricas, portas que se pechan misteriosamente, nenos que se transforman…
A película “está baseada nunha historia real que lle ocorreu a unha compañeira de traballo de Lorena Hidalgo, a actriz de A Penumbra. Sacando a parte de terror fantástica do proxecto, a historia real xa do seu era igual de terrorífica e traumática”, explicara o director a Praza con motivo a proxección da curta en Curtocircuíto. Como en Limbo, a calidade dos efectos especiais fai moito nesta curta.
“Traballar os efectos visuais é moi fácil cando tes a Manu Viqueira e Hugo Vieitez detrás. Coñecémonos ben, os tres estudamos o mesmo Master en Madrid de Postprodución de Fx, falamos o mesmo idioma e cando iso ocorre todo flúe. Tiñamos un orzamento de 6.500 euros e todo era moi axustado pola cantidade de planos e o complicado dalgunhas secuencias con sangue. Pero o equipo que nos xuntamos é moi potente en todos os departamentos: hai xente con Goyas ás súas costas e premios Jerry Goldsmith da música en Hollywood. Co pouco que tiñamos penso que parece unha curtametraxe de máis orzamento e é todo e grazas a iso, á gran equipa, coma acontecía con Limbo”, explicaba o director.
“Preocúpame que se denomine telerrealidade a este tipo de programas. Se esta é a realidade, estamos perdidos”
En Verín estivo tamén Reality, de David Fidalgo, que participara o ano pasado no Curtocircuíto ou en Cans. Reality é unha crítica aos programas de “telerrealidade” na que o debuxo da animación se mestura co son deformado de conversas reais deste tipo de programas televisivos. A curta mostra o espazo de degradación humana no que a “telerrealidade” se converte na súa loita pola audiencia, fomentando o conflito e a agresividade con falsos discursos sobre os concursantes como exemplo social.
“Preocúpame que se denomine telerrealidade a este tipo de programas. Se esta é a realidade, estamos perdidos. Nestes programas utilízase a violencia como motor. Neles participan persoas que aceptan someterse a condutas e probas totalmente vergonzantes e que me guste ou non son apoiados pola audiencia, na súa maior parte xuvenil. Isto é perigoso porque a televisión tamén é educación e máis cando uns programas presumen de que iso é realidade, premiando condutas miserables, porque non o esquezamos: a xente que máis atura nestes programas e os gana son as persoas máis insanas”, subliñara o director a Praza con motivo do Curtucircuíto
