A morte. A perda. A enfermidade. A violencia e o maltrato. A alienación laboral. Os roles de xénero. Os conflitos familiares. O amor. A necesidade de facer camiño. O humor. A esperanza. Son algúns dos alicerces temáticos dos trinta filmes que proxectou a Semana do Cine de Lugo na súa sección galega. Analizámolos a partir das súas conexións.
A memoria da Raia, As Mortes e Eu tamén necesito amar
A Semana do Cine de Lugo proxectou tres longametraxes, A memoria da Raia, As Mortes e Eu tamén necesito amar. A Raia non separaba, unía. A proximidade axudaba a tecer vínculos de solidariedade entre veciños dun e outro lado da fronteira. Esta é unha das ideas que salienta A memoria da Raia, o documental de Miriam González, Iris Justo e Andrea Pérez que puido verse na Semana do Cine de Lugo tras pasar tamén polo OUFF de Ourense. A memoria da Raia é parte dun proxecto máis amplo, xurdido como curtametraxe ao abeiro do Festival de curtas de Verín Vía XIV, que inclúe unha exposición fotográfica e un fanzine. “Queriamos facer unha pequena peza para presentar no festival de curtas de Verín VIA XIV, xa que unha das súas categorías é A raia. Ao final esta pequena peza converteuse no documental que hoxe en día é”, explican as directoras.
O documental, feito con entrevistas con veciños portugueses e galegos, céntrase na guerrilla antifranquista e no estraperlo. “Principalmente queriamos saber como vivían cando eran máis novos e este foi o contexto que lles tocou vivir. A posguerra e o contrabando formaron parte da vida da xente que entrevistamos, todos entre 70 -95 anos, e foi o que queriamos contar no documental”, indican as directoras. Apoian o relato unha parte dramatizada e unha abondosa documentación con fotografías da época, ademais de entrevistas con expertos. “
Realmente” salientan as directoras- “quixemos facer un retrato o máis aproximado posible da realidade que se viviu na Raia; na que había un gran compañeirismo e solidariedade pero tamén episodios escuros. Un exemplo disto foi o tráfico de persoas e as delacións entre contrabandistas. A pesar de que primou o sentimento veciñal de unión, sobre todo na cuestión dos refuxiados, tamén houbo acontecementos menos amables que tratamos de reflectir, pois foron parte do que se viviu”.
“A pesar de que primou o sentimento veciñal de unión, sobre todo na cuestión dos refuxiados, tamén houbo acontecementos menos amables que tratamos de reflectir”
A Semana do Cine de Lugo proxectou outro documental, Eu tamén necesito amar, de Antón Caieiro. Unha análise da represión franquista desde a perspectiva da sexualidade e os sentimentos que o seu director presentara hai xa un tempo no Festival de Curtas de Vilagarcía. A historia parte dunha foto de voda de Antonio e Pura, tomada en 1959 en Vilaza, Gondomar. “Da voda dos meus pais hai dúas fotos que sempre me chamaron a atención. Nunha estaban os invitados da parte de Gondomar pero non os recén casados e na outra, da miña familia paterna, de Oia, atopo a cabeza da miña irmá, o cal me rompe o esquema daquel Estado que estaba pasando o ecuador da ditadura. Cando pensei en facer un traballo sobre a xeración que non vive a guerra civil pero que vai sufrir os seus efectos lembrei esa foto”, explicara Caeiro a Praza.
O documental, estruturado en base a entrevistas, imaxes de arquivo e unha pequena dramatización, adopta o punto de vista feminino. “Foron vintedúas as persoas entrevistadas e dezasete as que aparecen no documental. Comezamos en San Sadurniño, onde nos chaman para participar no Chanfaina'lab. O que queriamos realmente era tratar de ver as influencias da Sección Femenina e da Igrexa nas condutas morais. Mais a Falanxe foi desaparecendo das nosas preguntas porque o seu ideario xa estaba introducido nas mentes desde moitas xeracións anteriores. O único que fixeron as seguidoras de Pilar Primo de Rivera foi continuar co que a Igrexa levaba facendo séculos”, salientou o director.
“O único que fixeron as seguidoras de Pilar Primo de Rivera foi continuar co que a Igrexa levaba facendo séculos”
Un ton ben diferente ten o “thriller rural” As Mortes, de Cristóbal Arteaga, que pasou polo festival Primavera do Cine antes de proxectarse na Semana do Cine de Lugo. Roxelio e Maruxa viven nunha aldea galega. Roxelio matou a Pilar. Maruxa tamén a matou. Diso vai As mortes é a historia dun femicidio e o relato da ficción que o asasino monta para agochalo. Crónica negra dos silencios que amparan a violencia de xénero, e a violencia en xeral, como problema estrutural. A escolla do rural galego como escenario non foi casualidade. Os personaxes representan arquetipos recoñecibles nun filme en branco e negro protagonizado por Alfredo Rodríguez e Olga Cameselle.
To the sea, Mare e Malcavada
Tres dos filmes que puideron verse na Semana do Cine de Lugo relaciónanse, dunha maneira ou da outra, coa enfermidade. En To the sea, de Julian M. Grünthal, a viúva dun pescador desaparecido no mar hai anos aférrase a unha ilusión imposible. Pois necesita crer para sobrevivir á perda. “María” -explica o director- “non pode soltarse. Todos os días o mar lémbralle ao seu marido. Detrás da súa casa constrúelle un "memorial" feito de cousas que atopa na rede todos os días. Un día despois dunha tormenta, sucede o imposible”. A partir de aí todo é unha nebulosa na que soño e realidade se confunden. Ela leva para a casa un home, mais el non é quen ela desexaría. Cando finalmente se decata do que está a pasar, só lle queda darlle sepultura.
“Significa iso” -pregúntase o director- “que lle devolve a dignidade ou maltrata o home como substituto do seu marido? Depende da interpretación. O final tamén está aberto: decide seguir ao seu marido ao mar ou pode comezar unha nova vida co garda de bordo namorada dela? O espectador pode decidir”. O filme fala da perda e da ausencia e tamén das persoas migrantes que morren no mar. “A xente” -di o director- “non son números. Ningunha das persoas migrantes que morren no Mediterráneo é un número, do mesmo xeito que ningún dos pescadores que nunca volven do océano en España son números. Todo ser humano que morre deixa atrás en pena ás persoas que os amaban. Isto é algo que nos conecta universalmente. To the sea é unha historia sobre a universalidade da pena. E sobre a negación para enfrontarse á realidade.
“To the sea é unha historia sobre a universalidade da pena. E sobre a negación para enfrontarse á realidade”
O garda, “interpretado polo marabilloso Carlos Leal, cuxa familia ten as súas raíces en Viveiro, onde rodamos gran parte da película, simboliza a nova vida que María podería ter, se lograse soltar a súa dor. Está namorado secretamente dela, pero ao mesmo tempo é moi tímido e sensible. O seu traballo é rexeitar ou prender inmigrantes que chegan á costa. Pero a súa alma é demasiado suave para o traballo. Do mesmo xeito que María non pode soltar ao seu marido, el non pode deixar o seu traballo. Os dous poderían ser felices xuntos, se se atrevesen a soltar. Poderían protexerse mutuamente”, indica o director. As escenas do porto rodáronse en Morás. “Pero a historia non está ambientada en ningún lugar ou país específico. A película non ten diálogo nin amosamos lugares nin signos que definan onde estamos. A historia está ambientada nunha costa dun océano. As persoas que son detidas no porto son migrantes, seres humanos que viaxaron sobre o océano para atopar unha vida mellor e un novo fogar”, subliña.
Mare adopta unha feitura de medo e suspense para falar dos transtornos do soño e, en concreto, da narcolepsia, a enfermidade que padece a nai do director
Mare, de Guille Vázquez, adopta unha feitura de medo e suspense para falar dos transtornos do soño e, en concreto, da narcolepsia, a enfermidade que padece a nai do director. A curta pasou polo Festival de Cans, polo Primavera do Cine, polo OUFF e polo Curtas Festival do Imaxinario de Vilagarcía e polo Curtocircuíto, antes da chegar á Semana do Cine de Lugo. O Mare é un íncubo, un demo ao que a lenda medieval atribuía a parálise do sono. A curta, que toma como referencia o cadro de Heinrich Füssli The nigthmare, percorre un mundo onírico cheo de imaxes inquietantes de coidada estética que suxiren un corpo preso, atrapado. O obxectivo deste filme relaciónase, segundo explicou o director a Praza con motivo do Curtocircuíto, cunha “intención de sensibilización sobre unha enfermidade rara que moi pouca xente chega a comprender”, mais, aclara, “tampouco quixen levar o proxecto cara ao documental”.
En Malcavada, interpretada por Neves Rodríguez, Ledicia Sola, Carmen Méndez, Marta da Costa e Monti Castiñeiras, catro amigas xúntanse todos os anos tras coñecérense nunha actividade literaria. Un verán, unha delas cóntalles ás outras algo inesperado. A curta, explica Antonio Mourelos, xurdiu dunha fin de semana na que un grupo de amigos e compañeiros do audiovisual se xuntaron para rodar un “divertimento”. “Empezamos” -engade- “a traballar no guión dunha historia que eu tiña e teño no caixón das ideas que algún día me gustaría que visen a luz, pero coma longametraxe. En realidade foi prácticamente a adaptación da secuencia dun guión dunha longametraxe ao formato de curta”.
É, -asegura- “unha historia de amizade. Sobre todo é iso, pero tamén fala do difícil que pode ser tomar segundo que decisións. Tamén é a historia do medo que algúns temos a perder algún día a capacidade de saber quen somos. Por outra parte tamén me interesaba contar algo, isto xa é máis persoal, cunha realización moi clásica”. A rodaxe realizouse na Ribeira Sacra. En realidade -salienta Mourelos- “esta curta fíxose grazas ao empuxe, esforzo e traballo de Sonia Seijas, a nosa directora de produción. Á parte diso, poucos lugares máis fermosos para pasar un par de días de rodaxe”. As protagonistas son “catro amigas absolutamente diferentes Tal como di a narradora, diferentes en idade, forma de vivir, de pensar... Nunha curtametraxe faise moi difícil perfilar os diferentes personaxes con trazos finos, pero dalgunha maneira tamén se trataba de ver as distintas maneiras de afrontar decisións vitais: a racional,a emocional,a visceral... Cal é a mellor? Seguramente a que cada un de nós escolle”.
Marusía, Ti tamén, Quiero dejarlo e Anhelo
Noutros tres filmes da Semana do Cine de Lugo, Marusía, Ti tamén, Quiero dejarlo e Anhelo, o traballo convértense, con mellores e peores desenlaces, en causa de frustración e, ás veces, tormento. Marusía partiu dun feito real: as protestas pola instalación do barco Bernardo Alfageme nunha rotonda do barrio de Coia, en Vigo. “Eu son de alí, de Coia, e estiven moi presente nas manifestacións”, explicou a Praza o director, Pedro Sancho, con motivo da proxección do filme no FIC Bueu. Marusía trata de reflectir, nun rexistro que se sitúa entre a comedia e o drama, a frustración social ante este feito. Juan e Pedro -Antonio Durán Morris e Fran Paredes- os protagonistas da curta, son “dous pobres homes, dous perdedores”, que planifican unha acción “que nin ten moito sentido, nin saben eles mesmos moi ben contra quen a fan. Contra un sistema que os ten dominados, mais que non personalizan en ninguén”. Dous homes que non son nin activistas, pois un deles nin ás manifestacións fora. E ata lle gusta un pouco a rotonda. “Quixen reflectir un pouco como somos. Queixámonos de moitas cousas, pero ao final non facemos nada”, segundo o director.
En Ti tamén, de Miguel G. Abad, un mozo xoga só ao béisbol rodeado de xoguetes. Esta curta foi unha das gañadoras do concurso Suroscopia. “Foi escrita, producida, rodada e editada en 48 horas. Un proceso frénetico que te obriga, no bo sentido, a ser enxeñoso e a intentar facer moito con pouco”, explica o director. O protagonista parece desacougado, enfadado, mais o espectador non comprende, nun principio, o que acontece. “A idea xorde precisamente pola falta de recursos e a necesidade de crear esa extrañeza no espectador, para lograr un inicio que enganche presentando unha situación fóra do normal”, indica.
Ti tamén fala “desa parte do progreso que pode destruír máis que construír, como é o caso da incorporación das máquinas ao mundo laboral, acabando así con bastantes postos de traballo se non se fai adecuadamente esa transición
Ti tamén fala, en esencia, “desa parte do progreso que pode destruír máis que construír, como é o caso da incorporación das máquinas ao mundo laboral, acabando así con bastantes postos de traballo se non se fai adecuadamente esa transición”, conclúe. Teresa, a protagonista de Quiero dejarlo, de Colas Bernard, é unha española que traballa para unha compañía canadense. Fumadora compulsiva, un día déixase convencer pola súa irmá para iniciar un estraño programa para deixar de fumar. Ao mesmo tempo que segue as indicacións do terapeuta, algo comeza a mudar nela. Ata que reacciona contra os abusos que está a recibir no ámbito laboral. A curta foi rodada no CGAC, en Compostela.
Nunha das gañadoras do concurso lugués FindeCurta, Anhelo, de Antonio Lence, unha muller interrógase sobre a falta de tempo para vivir. “Parece que vivimos para traballar en vez de traballar para vivir. Temos moitos obxectivos profesionais e ambicións materiais, pero coidamos pouco o noso ser interior. O último que escoitamos é a nós mesmos. A idea xorde co tema que nos lanzan dende a FinDeCurta que era o tempo. Nós queriamos dar un paso máis no concepto do tempo e relacionalo co noso propio tempo”, sostén Lence.
A historia é contada, en boa medida, a través do silencio e da música. “Contar cunha cellista xenial como Sabela Vázquez é un luxo que non podiamos deixar pasar. A música increméntase co incremento do interese, da búsqueda dun mesmo. Ao non contar con diálogos entre personaxes, en realidade é como un diálogo entre a música é a protagonista. E ademais a liña de intensidade da música segue un patrón clásico da estrutura do guión, con puntos de inflexión para atrapar ao público, momento climax e resolución”, asegura.
16 de decembro, Homomaquia, Trala Porta e Pequeno Vals Vienés
Homomaquia, 16 de decembro, Trala Porta e Pequeno Vals Vienés formulan, desde distintas perspectivas, unha reflexión sobre a violencia e o maltrato. 16 de decembro, de Álvaro Gago, céntrase nun dos xeitos de violencia contra as mulleres. Unha moza de 26 anos chamada Lucía -Cris Iglesias- que vai recoller o seu irmán de noite na súa moto é a protagonista desta curta. “A miña realidade gritábame e continúa gritándome que a violencia gratuíta en contra das mulleres existe e en grandes cantidades, e que vive baixo o amparo dunha sociedade contaminada de actitudes machistas aparentemente inocuas que despois vemos que de inocuas non teñen nada”, contou Álvaro Gago a Praza con motivo da proxección deste filme no FIC Bueu.
Homomaquia, de David Fidalgo, é unha historia de maltrato animal na que se inverten os tornas: son os humanos os cousificados, perseguidos, capturados, explotados por uns seres que, coma eles, están despoxados de linguaxe, de racionalidade e mesmo de identidade. Só que os humanos conservan a capacidade para os afectos e para a empatía, ademais da arela de verse libres. “Quería” -explicou o director- “que os humanos fosen primitivos, animalescos, polo que a fala non tiña cabida. Dalgunha maneira, trato de deshumanizar o humano, pero non ao límite, e poñelo baixo o sometemento duns seres sombrizos antropomórficos que representan o peor do ser humano, sendo aquí sombras de toureiro. Un mundo moi masculino no peor sentido da palabra, que me axuda non só a mostrar o maltrato animal, senón que me leva a reflexionar sobre como este tipo de "masculinidade" trata a muller na sociedade”. Homomaquia non denuncia só, nese sentido, o machismo, senón tamén a homofobia.
Homomaquia non denuncia só, nese sentido, o machismo, senón tamén a homofobia
En Trala porta, de Alejandro Rodríguez, abrolla a violencia no seo da familia en varias das súas formas. Lázaro non consegue comunicarse cos seus pais. A crecente frustración deles deriva en enfrontamentos ou chantaxes. Chloé non atura o personaxe no que se está a converter seu pai. Nin o que lle está a facer a súa nai. Os dous, Lázaro e Chloé, viven vidas que non queren, condicionados pola familia e polas circunstancias. “Había tempo” -explicou o director a Praza con motivo da proxección do filme no OUFF- “que estaba a darlle voltas ao concepto da liberdade, vendo como está sendo o panorama social actual. Creo que cada vez máis persoas reafirman a súa liberdade, sexa cal sexa, porque moitas outras están intentando arrebatarlla. Decidín afondar un pouco máis, e dinme conta de que o núcleo sempre é o mesmo: a necesidade individual de ter a vida que queremos ter”.
O maltrato familiar é tamén o tema de fondo de Pequeno Vals Vienés, de Manuel Barreiro. Un home vai visitar a seu pai. E o encontro non deixa de ser, coma sempre, decepcionante. A curta “xorde dun guión anterior que fixemos Pablo Calviño, Bruno Arias e eu. Queriamos desmitificar a familia como entorno ideal de paz e amor. Retratar unha realidade que existe de violencia intrafamiliar a través dunha historia de tensión e violencia larvada (ou non tanto). Queriamos explorar os límites das relacións humanas, nomeadamente da relación paterno-filial que, pensamos, está algo mitificada. Intentamos empuxar aos personaxes até os límites, a un deses momentos de enaxenación nos que semella que todo sae dos cauces normais e comeza a espiral de autodestrución”, explica Barreiro.
Pequeno Vals Vienés inclúe un monólogo dun dos protagonistas, Toni Salgado, cun música de batería de fondo “A segunda parte, o monólogo, non estaba no primeiro borrador, mais pensabamos que faltaban cousas por contar. Vimos unha película de Bergman, Os Comungantes, na que a personaxe da muller ten un monólogo e gustounos moito esa forma de facelo. A batería foi controvertida. Boa parte do equipo non estaba moi convencida. Foi unha escolla miña, unha aposta persoal que penso que cumpre a súa función. Está aí para marcar o ritmo dos pensamentos e para crear unha amalgama sonora difícil de escoitar. Busca meter ao público nunha cabeza confusa que está en pleno proceso de autodestrución mais que a un tempo é quen de reflexionar con certa lucidez”, afirma.
Postre, Xoves de comadres e Garza
Postre, Xoves de comadres e Garza son tres filmes protagonizados por mulleres. Os dous primeiros, relacionados cos roles tradicionais femininos e a soidade á que poden conducir. O terceiro, ligado tamén á reflexión sobre a soidade, mais mostra de como pode mudar a perspectiva cando a vida da muller non xirou tanto arredor da familia. En Postre, unha nai -Luisa Merelas- é convidada a comer polos seus fillos. Parece incómoda, enfadada, está irascible e non deixa de facer reproches. “Para Postre, a miña segunda curtametraxe, quería falar da etapa da vellez e, concretamente, de como pode ser difícil entenderse entre distintas xeracións dentro dunha mesma familia. Ademais quería xogar con máis personaxes á vez en escena respecto da miña primeira curtametraxe, As tres caídas de María Santiso”, explica o director, Roberto Alvite.
“Cando temos medos aparecen os bloqueos, a ira, esa frustración e outras sensacións negativas que poden romper, en resumo, a confianza que temos nos demais”
A nai semella sentirse abandonada e traizoada. “A personaxe de Luisa, igual que as demais en certa maneira, ten medo a amosarse (e sentirse) vulnerable. Cando temos medos aparecen os bloqueos, a ira, esa frustración e outras sensacións negativas que poden romper, en resumo, a confianza que temos nos demais ou nun entorno aparentemente seguro como pode ser unha casa familiar”, indica. Postre é unha historia narrativamente sinxela e, pola súa temática, universal. “Traballo coa narrativa que mellor penso que pode axudar a dar vida ás personaxes e historia de xeito crible, a fin de chegar a conectar co público, sen demasiada ambigüidade pero deixando que cadaquén se forme a súa propia opinión ao respecto dos feitos e actitudes. Á fin e ao cabo todos esperamos vivir o máximo posible e quen máis quen menos vaise ver en situacións similares da vellez, ben un mesmo ou ben en membros da súa familia. Isto é máis evidente se cabe en sociedades tan envellecidas como a nosa”.
Xoves de comadres, de Noemí Chantada, trata da soidade das persoas maiores que, coma a súa protagonista, unha muller doída pola escaseza das visitas da súa familia, desenvolven un certo desapego co mundo que lles serve para protexerse desa ferida. A protagonista de Xoves de comadres, Aurora, sofre un principio de alzhéimer. E é apoiada por unha muller nova que lle axudará a ver o mundo doutra maneira. En Garza, de Daniel Pérez Silva, unha muller de mediana idade fala da vida mentres o seu sobriño a grava. A tía fala da madurez ou do paso do tempo deixando claro que non ten nin problemas existenciais nin se sente infeliz por non vivir xa coa súa familia. Mais faino a través dunha voz en off e nunca ante a cámara. “Este é un filme de ausencias e, aínda que ela é a protagonista, para min era importante mantela tamén ausente. Por iso non fala nunca a cámara e case non hai planos cerrados dela. Gústame a idea de deixarse levar por unha voz que vaga polas imaxes que mostro”, indicou a Praza o director con motivo da proxección do filme no Curtocircuíto.
Dende que chegou a luz, Badaladas de amor e morte e Mentres iso pasa
Dende que chegou a luz, de Santiago Teijelo, reflexiona sobre as transformacións da sociedade e da cultura galega a través da voz dunha señora maior que fala durante unha xornada da matanza. “Achegueime ao tema da matanza porque creo que é unha tradición que está a empezar a desaparecer. A miña intención era capturar o proceso de elaboración dos chourizos e a conservación da carne de maneira tradicional. Pero cando empecei a gravar deime conta que o máis interesante que pasaba naquela casa o día da matanza era a conversa que se producía na mesa da cociña con Carmen, a matriarca da familia. Nese momento o proxecto deu un xiro para poñer o foco sobre Carmen. A tradición oral converteuse no eixo principal do documental, como esas conversas servían para transmitir de xeración en xeración a cultura, os costumes e as supersticións”, explicou o director a Praza con ocasión do festival Intersección.
Co rural e as súas mudanzas conecta tamén Badaladas de Amor e Morte, de Iria Ares
Co rural e as súas mudanzas conecta tamén Badaladas de Amor e Morte, de Iria Ares. Nesta curta, feita a partir do texto de Roberto Vidal Bolaño e que conta coa voz -en off e cantando- de Manuel Lourenzo, unha muller desesperada pola dor do mal que está a devorar o seu corpo pídelle calmantes ao home co que vive. Unha enfermidade parece estar levando aos habitantes da aldea e a muller non atura máis: desexa saber cando será a súa hora. Non porque arele a morte, que agarda no monte, senón porque precisa liberarse da dor. Coa enfermidade, aínda que desde unha perspectiva afastada da fantasía de Badaladas de Amor e Morte, ten que ver tamén Mentres iso pasa, de Nacho Ozores, que mostra o efecto paralizante que a un mozo deportista lle produce un trastorno obsesivo-compulsivo. Nico (Denís Gómez) fai esperar unha vez máis aos seus compañeiros de equipo. Séntese mal por iso, mais non é quen de arrancar ata deter o caos da súa cabeza. Mais, por sorte, hai alguén do outro lado que pode axudarlle.
Atopando o camiño, Os prexuízos da auga e Golgota Compostela
Outros tres dos filmes que puideron verse na Semana do Cine de Lugo están ligados á idea de camiño. Santos Díaz (Vigo, 1974) levou ao Curtocircuíto do ano pasado ‘Os prexuízos da auga’, a historia de Juan (Xosé Barato), un mozo ao que os plans tenden a estragárselle a causa da presenza inoportuna da auga. En varios encontros con distintas mulleres, a comunicación xorde case sen palabras. O personaxe -asegurou o director- xorde da “observación, da vida”, de tipos humanos que “se repiten”. Obviamente -sinala- “cada persoa é un mundo pero no mundo haberá moitos Juanes e tamén haberá persoas completamente distintas e aquí está una das cousas belas do cinema. É, ademais doutras cousas, unha invitación a observar desde outras perspectivas, a empatizar co diferente ou a identificarse co recoñecible…”. Golgota Compostela, de Lois E. Froiz, preséntase pola súa banda coma un vídeo ensaio documental que mostra a “enorme presenza da figura da cruz cristiá en Santiago de Compostela”, cidade que percorre.
A amizade e o compañeirismo son os principais temas de Atopando o camiño. Descartamos calquera concepto relixioso do Camiño, salvo algunha referencia arquitectónica
Atopando o camiño, de Andrés Castro, constrúe unha ficción sobre a amizade e a relevancia da confianza nos demais a partir dunha excursión escolar polo Camiño de Santiago. “A idea xorde de María Fanjul, mestra do colexio Parada-Campañó de Pontevedra, como actividade de fin de curso sobre o Camiño de Santiago”, sinala Andrés Castro. Na realización desta curta colaboraron a Facultade de Audiovisuais da Universidade de Pontevedra e “xente do mundo da cultura como o gaiteiro Óscar Ibáñez, que puxo a banda sonora, a contacontos Raquel Queizás, Loli Lusquiños e Igor Piñeiro da Asociación Astronómica Sirio ou os integrantes de Polo Correo do Vento”, engade.
Unha profesora conta a historia a través dunha voz en off. “Os rapaces fan o tramo de Pontevedra a Barro. A voz en off non estaba prevista no guión inicial pero engadiuse para facer a historia máis entendíbel para os máis pequenos a suxerencia de Pablo Cacheda. Ademais dos diálogos tamén hai secuencia de acción, sustos, intriga, drama e comedia”, segundo o director. Sublíñanse de fondo ideas como a amizade, o coidado ou a vontade de seguir camiñando, malia as dificultades.
“A amizade e o compañeirismo son os principais temas de Atopando o camiño. Descartamos calquera concepto relixioso do Camiño, salvo algunha referencia arquitectónica. Intentamos destacar só os valores humanos e a bondade tanto dos rapaces e dos mestres como das persoas que atopan polo camiño. Sobre todo a protagonista, Lara, é a que máis aprende eses valores. Comeza sendo unha abusona e remata con amigos. A historia tamén intenta deslizar a idea de que non sempre se pode ter todo controlado”, indica o director.
Limiar, Mi querido Santiago, Alba e Medos
Outras catro das curtas que puideron verse na Semana do Cine de Lugo céntranse na familia e os afectos. Limiar, de Fran X. Rodríguez, naceu no Chanfaina Lab. “Falárannos dunha antiga fábrica madeireira e aterramos en San Sadurniño coa idea de facer algo que se desenvolvese nese contexto. A fábrica xa non existía pero unha vez alí un dos veciños díxonos que tiña unha morea de leña que cortar. A paraxe era espectacular e a morea de leña tal e como estaba colocada tiña un compoñente como de ritual, incluso diabólico.
Alí botamos rodando o día enteiro aproveitando todas as horas de luz para así procurar que o paso do tempo fose un protagonista máis do filme. De feito o tema da película é precisamente ese: o tempo e a ruptura do limiar cada vez que cruzas unha etapa da vida. Neste caso o neno que deixa o berce materno, a protección da nai, para sumarse á idade adulta e asumir responsabilidades. E no filme todo está contado coma se se tratase dun ritual”, explica o director.
En Mi querido Santiago, de Ricardo Alonso, dous mozos, un alemán e outro galego, atópanse por casualidade en Compostela
En Mi querido Santiago, de Ricardo Alonso, dous mozos, un alemán e outro galego, atópanse por casualidade en Compostela. “Que pasa se alguén vai facer o camiño de Santiago pero non o fai e vai en avión? E se un veciño dun pobo por onde pasa o camiño atopa ao seu amor pero non no propio camiño? E se un ten un problema co rexeitamento da súa familia cara á súa homosexualidade e o outro ten ese mesmo problema pero con circunstancias sociais totalmente diferentes?”. Estas son, segundo lembra o director, as preguntas que trataba de responder o guión.
A historia xorde -aclara- “pola proposta de Kino Galicia de facer o II Maratón Internacional de curtametraxes en Santiago de Compostela, así que tiña que ser aí. Ademais tamén xoguei co nome dun dos personaxes para que se chamase igual; a cidade tamén pasa a ser un personaxe máis”. Os temas de fondo son, así, o amor e o rexeitamento da homosexualidade. “O pai dun deles recorre á violencia e o outro nin sequera o dixo aínda por temor a que o desherden. Outro tema subxacente é o amor que pode xurdir aínda vindo de mundos e clases sociais tan diferentes, e como o punto de encontro é Santiago. Sempre tentamos facelo con sentido do humor”.
Medos, de José Vázquez Peinó, representa os medos que as persoas poden ter en distintas etapas da vida
Medos, de José Vázquez Peinó, representa os medos que as persoas poden ter en distintas etapas da vida. “Os tres personaxes que aparecen na historia chámanse igual porque, sen dicilo, representan á mesma persoa nas tres etapas da súa vida. En cada unha desas etapas teñen medos diferentes. Na nenez teme o fantástico, o inexistente. Na etapa adulta teme as cousas reais e prácticas, que forman parte da vida, como o diñeiro, o amor e a soidade. Na vellez teme, sobre todo, a propia desaparición, a morte. Cada un dos protagonistas axuda a outro a superar o seu medo: o neno axuda ao ancián coa súa alegría de vivir; o adulto axuda ao neno explicándolle como venceu el os medos a monstros e bruxas e o ancián axuda ao adulto aconsellándolle sobre como encontrar o amor”, explica o director.
Non hai actores profesionais en Medos. “Somos xente de grupos de teatro afeccionado da Mariña Lucense: Foz, Alfoz, Foz, Cervo... Temos a experiencia de actuar en pobos, en circuítos de teatro afeccionado, lonxe da dramaturxia profesional. Son actores dos grupos Touporroutou (Foz), O Centiño (Foz), Trípode (Alfoz), Bordelo (Cervo) e outras persoas que non actúan con regularidade actualmente. Os medios técnicos son prestados polo instituto Alfoz-Valadouro, no que traballaba eu no momento da rodaxe. A música foi composta por Jorge Olivera, o profesor de música de dito instituto, que tamén fixo as bandas sonoras doutra ducia de películas que rodamos pola zona. En definitiva, trátase dun traballo totalmente afeccionado, de presuposto “cero” e feito, basicamente, coa boa vontade, a ilusión e as ganas dos participantes”, subliña.
Alba, de Susana Carballo, conta a historia dunha persoa tan absorbida polo seu traballo que “deixa todo o demais de lado. A profesión elixida foi a de escritor, pois pareceunos interesante crear unha especie de "relación tóxica amorosa" cunha personaxe que só estaba imaxinación do escritor”, explica a directora. Laura, a compañeira que el non parece ver, “sería a representación da realidade, da cordura, á que o escritor deixa escapar. Alba é a obsesión. Kevin reduce a súa vida á novela e cando por fin consegue que a publiquen, Alba desaparece e con ela o obxectivo de Kevin. Sen obxectivo dáse conta que está só, que Laura e toda a realidade que tiña xa non están, polo que só lle queda escribir para ter algo ao que aferrarse”.
Cafeína, Asasinas cívicas e Onde dormen as gaivotas
Un home adicto á cafeína percorre a cidade, desesperado, en busca do que lle dá -e lle quita- a vida: o café. Cada vez máis desesperado na súa busca, chega a sementar o pánico. Ou iso contan os medios de comunicación. Diso fala Cafeína, de Julio López e Sara C. Lorenzo, que conta cun moi bo reparto: Isabel Naveira, Nani Matos, Pilar Boullosa e Bastián Lobato. Cun mesmo ton humorístico, Asasinas cívicas, de Lucía Álvarez, presenta a historia de dúas asasinas entre as que interpón un conflito: a obsesión dunha delas pola limpeza e a desinfección. “Tomamos como punto de partida a novela El asesino hipocondríaco de Juan Jacinto Muñoz Rengel. Pero a curta non ten que ver coa novela”, indica a directora. “Salvando as infinitas distancias, apetecíanos facer algo tipo Tarantino. Diálogos ácidos, coa dificultade que iso entraña, xa que Raquel, no papel de Amara, tivo 15 minutos para aprender o texto”, pois a curta participou no Findecurta, polo que se rodou nunha fin de semana.
Onde dormen as gaivotas, de Dani Cornes, é un filme diferente aos demais que puideron verse no festival. Está protagonizado por Amelia, unha bióloga que chega a un arquipélago (as Cíes, en realidade) coa misión de realizar unhas medicións. “A historia xorde das conversas que Ari, a miña parella e colaboradora, e eu, temos a diario. Nós temos certo compromiso político e climático. Sabendo que tiñamos a posibilidade de ir a Cíes rodar algo, decidimos tratalo achegando un comentario crítico sutil. Algo que valoramos moito, tanto eu coma ela, á hora de ver cine, é que o guión dunha peza non cho dea todo dixerido e regurxitado”, conta o director, Dani Cornes.
Nunha curta de ciencia-ficción, Amelia entra nun mundo cunha atmosfera destruída, vestida cun traxe que a aílla da contorna. “Se ben é certo que somos unha xeración que xa naceu e creceu na época dos plásticos, da reciclaxe e do ecoloxismo, da peonización das rúas, etc., non percibo especial interese por parte dos poderes pertinentes en protexer e asegurar que a existencia humana sobrepase este século. Coa curta tentamos ter todo isto en conta, intentando ir adiante no tempo ata o punto en que unha illa virxe pode supor unha sensación como a que experimenta a protagonista, Amelia”, indica. A protagonista comeza a sentirse desconectada da voz que, desde a torre de control, lle dá ordes para que non entre en contacto con aquela illa.
