Analizamos cada unha das curtas da sección OUFF en curto do festival de cine de Ourense a partir de entrevistas cos seus creadores e creadoras, agrupándoas en función dos seus nexos temáticos

Os festivais ofrecen sempre unha boa oportunidade para seguir as últimas producións galegas no ámbito da curtametraxe. O festival de cine de Ourense, OUFF, incluíu na súa programación deste ano unha escolma de 17 pezas na súa sección ‘OUFF en curto’. Parte delas xa pasaran por outros festivais do país. E moitas seguramente volverán estar presentes noutras mostras que virán ao longo do ano. Analizamos cada unha destas curtas a partir de entrevistas cos seus creadores e creadoras, agrupándoas en función dos seus nexos temáticos.

‘Soy una tumba’, ‘Trala porta’ e ‘La noche’: a familia como espazo de conflito

Tres das pezas do OUFF en curto exploran a familia como lugar de conflito, en relación coa perda, coa incomunicación e, tamén, coas violencias que fican agochadas de portas para dentro. Na curta de animación ‘Soy una tumba’, de Khris Cembe, un neno transita, obrigado pola vida, entre a nenez e a etapa adulta. Nunha historia sobre a infancia, a perda derivada da morte, ou a soidade, protagonizada por dous personaxes: un pai e o seu fillo que comparten fogar e mesa, mais case non se comunican. No ambiente percíbese a ausencia -da que o espectador sabe polas lembranzas do neno- e a tristeza.

“A idea” -explicou o director a Praza con ocasión dos últimos premios Mestre Mateo- é “sentir a incomunicación de pai e fillo a través do cotiá. Para conseguir este sentimiento ten que estar todo moi pensado: o desenvolvemento visual para xerar ambientacións, cores e composición de planos. A animación tamén achega moito nese sentido, é naturalista e fría sen caer na sobreactuación que estamos afeitos a ver en cine de animación. O estilo dos debuxos é minimalista, aparentemente sinxelo. As atmosferas son importantísimas para reflectir as sensacións de humidade, frío, escuridade, así como engadir peso físico aos terreos e estruturas achegando o espectador ao lugar onde ocurre. A intención de todo isto é que sintas que estás vendo algo real, esquecendo por un momento que é animación”.

Arredor da perda artéllase tamén, en certo sentido, ‘La noche’, de Martín Romero, outra das curtas de animación do OUFF en curto

Arredor da perda artéllase tamén, en certo sentido, ‘La noche’, de Martín Romero, outra das curtas de animación do OUFF en curto. Un home lobo e unha muller lúa son os personaxes principais desta peza. Ambos proceden dun libro recopilatorio de historietas deste autor, Episodios lunares, mais xurdiran xa antes, nun fanzine. Máis tarde, o seu creador redebuxounos para incluílos en Episodios lunares. 

“Nun principio era unha metáfora visual sobre as etapas dunha relación, en paralelo ás fases da lúa. Como vai crecendo e despois minguando, deteriorándose. Cando fixen a curta, engadín unha trama que non estaba en Episodios lunares. Non quixen facer fincapé en nada concreto mais, ao ir resolvendo a historia, foron xurdindo varios temas”, explicou el mesmo a Praza nunha entrevista realizada con motivo do festival FKM do ano pasado. Unha figura misteriosa, que remite á morte, intervén vingándose da parella, que impedira que o destino dun bebé se cumprise.

En ‘Trala porta’, de Alejandro Rodríguez, abrolla a violencia no seo da familia en varias das súas formas

En ‘Trala porta’, de Alejandro Rodríguez, abrolla a violencia no seo da familia en varias das súas formas. Lázaro non consegue comunicarse cos seus pais. A crecente frustración deles deriva en enfrontamentos ou chantaxes. Chloé non atura o personaxe no que se está a converter seu pai. Nin o que lle está a facer a súa nai. Os dous, Lázaro e Chloé, viven vidas que non queren, condicionados pola familia e polas circunstancias. “Había tempo” -explica o director “que estaba a darlle voltas ao concepto da liberdade, vendo como está sendo o panorama social actual. Creo que cada vez máis persoas reafirman a súa liberdade, sexa cal sexa, porque moitas outras están intentando arrebatarlla. Decidín afondar un pouco máis, e dinme conta de que o núcleo sempre é o mesmo: a necesidade individual de ter a vida que queremos ter. Foi así como xurdiron as historias de Lázaro e Chloé, aparentemente normais pero que agochan unha realidade crúa tras as súas portas”.

“Aínda sendo casos diferentes, o conflito en ambos é similar: a necesidade social e familiar de educar e de transmitir ás persoas dende ben cativas os valores da liberdade”

Hai unha forte tensión entre Chloé e o seu pai, tras a que se agocha o masculinidade tóxica del. Entre ambos vai medrando “unha loita de egos, de ver quen ten o papel dominante”, segundo o director. No caso de Lázaro -un mozo incapaz de expresar as súas emocións ou de tomar as súas propias decisións- son a presión da aceptación social e uns pais que non entenden o que lle acontece o motivo dos seus problemas. “Aínda sendo casos diferentes, o conflito en ambos é similar: a necesidade social e familiar de educar e de transmitir ás persoas dende ben cativas os valores da liberdade”, explica o director. O obxectivo, en xeral, “era ensinar o que non se ve, o adentro, que moitas veces nada ten que ver co que se mostra de porta para fóra. Queriamos que fose duro, cru, violento. Un lugar onde non quererías estar, pero no que tal vez esteas”.

‘Benedicta’, ‘En la boca de la mina’, ‘Un país extraño’ e ‘Carta a Leningrado’ : a memoria e a Historia

Outras catro pezas do OUFF en curto gardan relación, desde diferentes perspectivas, coa memoria. ‘Benedicta’, coproducida polo Proxecto Socheo e pola asociación O Faiado da Memoria de Vilagarcía, é a última curta de Xurxo Chirro. Tal como conta el mesmo, naceu como un audio: unha entrevista realizada polo seu irmán Gustavo González para un traballo académico. “Cando o escoitei “flipei” coa historia e coa intensidade de como se conta. Anos despois merquei unha cámara e do primeiro que fixen foi querer gravala” -á señora Benedicta- “mais xa era tarde: non podía falar”.

‘Benedicta’ artéllase arredor do discurso de Benedicta, acompañado ou ben do negro -a non imaxe- ou da imaxe do efecto da enfermidade sobre un corpo que xa non pode comunicarse. “Ao non poder facer a gravación oral saquei uns planos de compromiso, incluso un que saquei de moita duración que deixei a gravar mentres tomaba un café coa familia. De todos os planos ese pareceume o que tiña máis decoro cara Benedicta e a súa situación. Ese material ficou máis dunha década e volvín a el, como resucitador de imaxes, e finalmente atopei a solución de cal maneira era a mellor para artellalas”, indica do director.

A curta é un homenaxe a Benedicta e a moitos outros que tiveron vicisitudes parecidas. E aínda por riba contada pola súa protagonista, que dá un plus extraordinario aos discursos científicos da historia”, afirma Chirro

Mais Benedicta podería ser, en realidade, moitas Benedictas: moitas mulleres -e homes- cunha grande capacidade para contar e enfiar historias, que gardan a memoria da emigración, da carencia, da represión... “A curta é un homenaxe a Benedicta e a moitos outros que tiveron vicisitudes parecidas. E aínda por riba contada pola súa protagonista, que dá un plus extraordinario aos discursos científicos da historia”, afirma Chirro. “As persoas maiores son contedores dun patrimonio oral que se perde. Benedicta, grazas ás súas verbas, déixanos constancia do seu percorrido vital, sobre todo da súa infancia e adolescencia. Isto foi o que me levou a recuperar este material que estaba agochado no disco duro. Era unha pena que se perdese”, engade.

Ao principio desta curta, outra muller fálalle a unha Benedicta ausente. Cara ao final, xa non hai palabras: só música. No medio, o audio de Benedicta falando. Despois volta o silencio. “A primeira parte ponnos en circunstancia e avísanos de que hai que abrir os ollos: de que hai que facer o esforzo de mirar (ver). Pero como non se ve, pásase a fundido en negro e pásase a escoitar. Sobre a imaxe de Benedicta escoitamos as súas palabras que constrúen unha historia perfecta. Finalmente a última parte, onde aparezo eu, a música é para sinalar o artificio do medio e deixar no aire o que todos sabemos que nos depara o destino”, resume o director. Para atopar solución á problemática das imaxes e do audio, Chirro inspirouse en ‘Como o foi o conto’ de Alberte Pagán, “un cineasta a quen admiro e sempre que podo busco como referencia”, conclúe.

“A memoria é tamén alicerce de ‘En la boca de la mina’, de Brandán Cerviño, curta documental, coma a de Xurxo Chirro”

A memoria é tamén alicerce de ‘En la boca de la mina’, de Brandán Cerviño, curta documental, coma a de Xurxo Chirro. Cerviño presenta en ‘En la boca de la mina’ a vila cubana de Cobre, cos seus moradores. Mais pouco a pouco vai abrollando a historia que non se conta nos postos de recordos relixiosos dos que vive na actualidade a vila: a loita dos cimarróns. Pois Cobre conta cun pasado mineiro que estivo ligado á escravitude. 

“Foi a primeira vila que se emancipou da escravitude en Cuba, oitenta anos antes da abolición no país. Ten unha das minas máis antigas de Latinoamérica e nela traballaron dende escravos africanos na época colonial ata chineses, ingleses e galegos nos anos 20. Os cimarróns eran os escravos sublevados que fuxían e escondíanse no monte. Un legado que non é recoñecido e que non é rendible, a diferencia da iconografía relixiosa. Se cadra, a tradición cimarrona está moi presente na memoria colectiva e nas experiencias individuais da xente do lugar. Neste caso, onde eu atopaba que máis viva se mantiña era na música e nas agrupacións populares que a transmitían”, comentou Cerviño a Praza con motivo da súa participación con este filme no Planeta GZ de Curtocircuíto.

Desde a ficción, e desde unha perspectiva ben diferente, Laura Pousa indaga tamén na memoria en ‘Un país extraño’, curta protagonizada pola coñecida xornalista Rosa María Mateo

Desde a ficción, e desde unha perspectiva ben diferente, Laura Pousa indaga tamén na memoria en ‘Un país extraño’, curta protagonizada pola coñecida xornalista Rosa María Mateo. A finais dun verán, unha muller maior que se enfronta a un momento vital crucial foxe da súa casa. Encóntrase por casualidade cunha actriz noviña capaz de contaxiar a “emoción” e a “pulsión” que, como di a personaxe de Rosa, a caracteriza. Mais Rosa ten algo que facer. E non hai saída, por moito que coñecer a moza lle fixese, quizais, por momentos, imaxinar outra cousa. Pousa explicou no Cirtocircuíto do 2018, onde presentara este filme, que, co xogo de metaficción que propón -Rosa é a xornalista icona da Transición, pero tamén é un personaxe de ficción-, pretendeu contar a historia dunha vida e, tamén, dun país. Un tempo “que se acaba”.

E cun tempo de transición ten tamén relación ‘Carta a Leningrado’, a outra das curtas de Brandán Cerviño que formaron parte do OUFF en curto. A orixe deste filme situárase na invención, por parte de Donald Trump, do suposto perigo dunhas inexistentes “armas sónicas”. Nesa época -lembra Cerviño- “eu estaba lendo moito a cerca da crise dos mísiles do 62 e estaba moi interesado no legado soviético que a URSS deixou en Cuba. Todo iso volveu aflorar no momento en que Trump acabou con todas as relacións e procesos que Obama puxera en marcha e, claro, todo o tema dos ataques con armas sónicas ao corpo diplomático estadounidense na illa foi a escusa para pechar a embaixada e volver a esa relación entre os dous países máis propia da Guerra Fría”.

A curta chámase ‘Carta a Leningrado porque o texto corresponde a unha carta que unha espía rusa lle manda ao seu fillo, para que continúe coa súa loita, tras quedar atrapada nunha vila de Cuba nun momento de "distensión" política

A curta chámase ‘Carta a Leningrado porque o texto corresponde a unha carta que unha espía rusa lle manda ao seu fillo, para que continúe coa súa loita, tras quedar atrapada nunha vila de Cuba nun momento de "distensión" política. “A través da fala desta personaxe que non vemos ata o final establecemos un ton lúdico e de fábula que a min me interesaba moito a hora de construír a película. En Cuba, debido á forte relación que houbo coa URSS, moita xente viviu alí ou viceversa, e polo tanto hai moita xente desa xeración que fala ruso. A min interesábame esa lingua sobre as imaxes como ferramenta para dotar de sentido esa "construción" da arma sónica”, indica a director.

O que se recrea é, de feito, o proceso de construción da suposta arma segrega perfecta. Mais o propio feito da filmación dese proceso. “Tiñamos que gravar nun determinado lugar: a vila de Bauta. Neste lugar coñezo un barrio onde case todo o mundo dedícase a arranxar "almendrones"; que é o nome que reciben os carros gringos tan característicos da illa. Atopo a Ismael, o soldador, e fascíname a súa maneira de traballar, o seu aspecto, as ferramentas que usa... . A partir de aquí decido gravar os distintos procesos polos que pasan estes coches cando son reparados. Certo é, que en conxunto, a película pode considerarse unha ficción. Creo un personaxe -o fillo da espía- que vai recollendo sons pola vila, e construímos un final dotado dunha posta en escena moi manierista que, xunto coa voz en off utilizada, forma unha fábula ou sátira política do que estaba a acontecer no momento”, comenta o director.

A película é, ao cabo, unha sátira política. “Hai un xogo de contradición forte entre unha historia que desvela como constrúen unha arma sónica -cousa cientificamente improbable- cunha serie de ferramentas e capacidades tecnolóxicas de guerrilla, propias doutra época. A frase que se escoita de "yanki por fora, soviético por dentro" sae de aí. A maioría deses coche americanos dos anos 50, hoxe en día seguen funcionando porque se substituíron pezas por outras máis actuais, que no seu momento basicamente eran soviéticas ou europeas. Iso define ben para min esa capacidade de moitos traballadores cubanos capaces de inventar con catro cousas que teñen a man para reparar algo. Pero en xeral, para min, é unha película moi irónica todo o tempo, non só co suceso de Trump e a embaixada, senón coa propia forma e ton tan próximo á propaganda soviética ou revolucionaria coa que se construíu una doctrina política forte en Cuba”, remarca.

‘El jefe’, ‘Homomaquia’ e ‘A xustiza pola man’: a desigualdade de xénero

Distintas expresións do machismo e da desigualdade de xénero unen outras das tres curtas do OUFF en curto: ‘El jefe’, de Ozo Perozo e Fernando Tato; ‘Homomaquia’, de David Fidalgo, e ‘A xustiza pola man’, de Sara Casasnovas. En ‘El jefe’, Félix e Rosa chegan ao seu primeiro día de traballo sen saber que compiten -aínda- polo mesmo posto. Desencadéase, así, entre eles, un enfrontamento verbal de tensión crecente no que van agromando moitas miserias. E na que o machismo del non tarda en saír. “Todo xordiu a raíz do traballo de Kraken Films, o selo dos actores Fernando Tato, Adrián Castiñeiras e Frances Corbera para a creación audiovisual”, explica Ozo Perozo. 

“Fernando fixera dúas curtas nun ano e eu estaba colaborando con eles como guionista cando chegou Camila coa idea de facer unha historia con esta temática. Xunteime con Adrián e Fernando e démoslle forma de curta. Dous meses despois estabamos rodando. E gustounos tanto o resultado que decidimos que era un bo comezo para algo seriado (sit-com, webserie...), así que desenvolvemos as tramas para unha primeira temporada. Agora toca buscar unha produtora coa que facelo”, engade. É unha curta entretida, de ritmo áxil, e divertida malia a situación que conta. 

Toda unha mostra de como os discursos machistas poden fluír con toda a naturalidade nun mundo laboral dominado por homes que non crían os seus fillos. “Quixemos ter moi presente que eramos tres homes quen escribiamos o guión, así que puxemos moito o ollo na análise do rol masculino tradicional. Por iso presentamos un home “normal”, que “en condicións normais” non deixa ver toda esa carga que soporta (ter que ser un líder, competir continuamente, ascender… ) pero que sometido a presión, ao non ter ferramentas emocionais para xestionalo, ponse no papel de depredador”, aclara Perozo.

Nuns poucos minutos, ‘El jefe’ consegue achegar un retrato psicolóxico bastante fondo dos personaxes

Nuns poucos minutos, a curta consegue achegar un retrato psicolóxico bastante fondo dos personaxes. El, manipulador. Ela parece decatarse da estratexia, mais na súa reacción primeira parece que se abaixa, tentando evitar o enfrontamento, ata que reacciona de vez. “Creo” -indica Perozo- “que o personaxe de Rosa pasa por moitos dos estadíos polos que pasades as mulleres no entorno laboral, buscando diferentes estratexias e topando sempre con que todo o que diga ou faga pode ser usado na súa contra”. 

Rosa é encarnada por Camila Bossa. “O bo de levar tantos anos nesta industria” -di Perozo- “é que vas facendo amizades que, o día que che dá por facer unha curta por amor á arte, están aí. Tivemos a sorte de escribir o guión tendo o casting xa practicamente feito, que resulta de moita axuda para construír os personaxes. A rodaxe foi moi divertida, a verdade. Tanto o equipo técnico coma o reparto estaban moi a favor de obra e traballando cunha ilusión enorme. Tivemos a sorte de que unha empresa como FINSA nos cedese as súas oficinas durante unha fin de semana para rodar alí. E quixera destacar o traballo do director de Fotografía Lucas Terceiro que é unha das pezas clave do proxecto”, conclúe Perozo.

‘Homomaquia’, de David Fidalgo, é unha historia de maltrato animal na que son os humanos os cousificados, perseguidos, capturados e explotados por uns seres que, coma eles, están despoxados de linguaxe, de racionalidade e mesmo de identidade. Só que os humanos conservan a capacidade para os afectos e para a empatía, ademais da arela de verse libres. “A idea” -explicou o director a Praza con motivo do último FICBueu- “era establecer un contexto no que os humanos son tratados coma os touros na nosa realidade, pero sen que os toros tomen o papel do humano, pois dubido moito que eles se dedicasen a torturar…”. 

E, ao lado da tortura animal, agroma a masculinidade tóxica. Sométese aos animais. E ás mulleres. “Quería” -engadou o director- “que os humanos fosen primitivos, animalescos, polo que a fala non tiña cabida. Dalgunha maneira, trato de deshumanizar o humano, pero non ao límite, e poñelo baixo o sometemento duns seres sombrizos antropomórficos que representan o peor do ser humano, sendo aquí sombras de toureiro. Un mundo moi masculino no peor sentido da palabra, que me axuda non só a mostrar o maltrato animal, senón que me leva a reflexionar sobre como este tipo de "masculinidade" trata a muller na sociedade. Hai un momento moi cru da curtametraxe que é unha chiscadela e crítica a todas esas manadas de violadores que se están dando, sendo a de San Fermín o claro exemplo”. 

Mais ‘Homomaquia’ non denuncia só, nese sentido, o machismo, senón tamén a homofobia

Mais ‘Homomaquia’ non denuncia só, nese sentido, o machismo, senón tamén a homofobia. “Quixen liberar os personaxes” -sinalou o director- “dos prexuízos que temos na sociedade sobre a sexualidade ou a orientación sexual. Na curta non se pensa se son homes ou mulleres. Simplemente, son humanos”. Nese sentido, ‘Homomaquia’ afonda en como “certos poderes masculinos someten a outros que cren máis débiles. O caso da muller é o máis claro, pero sucede tamén cos dous protagonistas masculinos”. Protagoniza a curta un trío de humanos que debe procurar camiños máis aló do establecido, que representa como a ignorancia sobre a posibilidade dunha vida mellor “pode facerche crer que iso é todo, mesmo que a túa vida sexa bastante deplorable. Pero cando alguén descobre que hai algo máis, que o que cría a súa liberdade era o seu cárcere, abre os ollos”. Se a vida lle deixa.

Na proposta de Sara Casasnovas, ‘A xustiza pola man’, tamén o machismo se atopa detrás da situación que se denuncia: a manipulación da figura de Rosalía de Castro

Na proposta de Sara Casasnovas, ‘A xustiza pola man’, tamén o machismo se atopa detrás da situación que se denuncia: a manipulación da figura de Rosalía de Castro. A imaxe da santa chorona. O ocultamento das súas reivindicacións en favor dos dereitos das mulleres ou das clases populares. A curta ármase sobre o recitado do poema ‘A xustiza pola man’, coa propia Sara Casasnovas como protagonista. E con algunha sorpresa cara ao final.

‘O que medra por dentro’ e ‘Devalar’: por un mundo máis sensible coa natureza

O que medra por dentro’, de Nacho Ozores, e ‘Devalar’, de Mar García, son outras dúas pezas do OUFF en curto cun nexo temático: a reivindicación ecoloxista, que no segundo caso se une cunha máis abranxente e existencial: atender ao importante

‘O que medra por dentro’, de Nacho Ozores, e ‘Devalar’, de Mar García, son outras dúas pezas do OUFF en curto cun nexo temático: a reivindicación ecoloxista, que no segundo caso se une cunha máis abranxente e existencial: atender ao importante. Que é o sinxelo. En ‘O que medra por dentro’, un mozo activista planta árbores no bosque que ama. Un día atopa un artefacto incendiario. E estará disposto a facer o necesario para evitar que se dane a natureza. “Tiña moitas dúbidas” -indica o director- “antes de comezar a investigar sobre este tema: Quen están detrás dos incendios forestais? Queen se beneficia destas prácticas? Que métodos empregan para provocalos? E se alguén se atopase coi responsable deses incendios? Qué faría? Impediríao? Pararíase a dialogar con el, ou todo o contrario?”.

Ao mozo activista -Jaime Olías-, algo lle medra por dentro. Unha emoción transfórmase noutra, da mesma forza mais de sentido contrario. É -di o director- “A impotencia que se volve potencia, a potencia que lle medra por dentro”. A curta foi rodada na Mariña. “Rodamos 3 días na costa de Lugo, case todo no Concello de Barreiros e nunha finca de Ribadeo. A miña famila ten unha casiña por esa zona e dende neno pasamos alí case todos os veráns, polo que tiña un sentimento moi forte de querer rodar a miña primeira curta profesional por esa zona. Ademais, as facilidades de rodar nun lugar que coñeces, tanto pola xente coma polo entorno, é un punto moi favorable a ter en conta”, lembra.

O traballo cos actores, coma co resto do equipo, “foi marabilloso: disfrutei moito desa experiencia, sentinme moi arropado por ambas partes e xuntos fomos construíndo todo. Ademais, foi un desafío narrar toda a historia sen necesidade de diálogos, estaba moi convencido de facelo así e as interpretacións de Jaime Olías e de Xabier Deive axudan moito a que a historia flúa e se comprenda”, resume o director.

‘Devalar’, de Mar García, é a historia dun pai que decide retornar á aldea e restaurar unha casa en ruínas. Mais é máis ca iso

‘Devalar’, de Mar García, é a historia dun pai que decide retornar á aldea e restaurar unha casa en ruínas. Mais é máis ca iso. “O filme narra a vida de dúas persoas trala elección de escoller vivir dunha forma pouco convencional e establecer un vínculo de retroalimentación coa natureza. Dende pequena é o que vin e interioricei, e non foi ata tempo despois cando me din de conta da valentía que é necesaria para tomar ese camiño. Realmente, quería encontrar o significado desa desvinculación co mundo que creamos de forma artificial, e creo que tanto o meu pai coma Luís son un retrato da desvinculación con todos eses atributos”, salienta a directora.

Conduce o relato, en ‘Devalar’, a voz en off da filla, nunha narración de intención poética. O filme está armado, de feito, a través da memoria, dos recordos da infancia dela. Mais non é unha sorte de canto nostálxico da infancia, senón un modo de chamar polas cousas esenciais, importantes. “A visión que temos na infancia sobre as cousas é moito máis simple, máis pura. Logo comezamos a ver todo con moitos veos superpostos. Sinto que canto máis aprendemos, ás veces tornamos a ser máis escépticos…”, di a directora. “A perda da inocencia” -engade- “é uns dos piares de tódolos recordos enfrascados que aparecen durante o documental. A maioría tratan sobre o descubrimento da mortalidade, sempre de forma allea, e por ende a nosa propia, coma un espello. Isto tamén ten que ver co camiño que constrúe o meu pai durante todo o documental: tratar de construír e modificar o noso entorno para transcender a morte. Despois de 25 anos, segue modificando a casa e construíndo máis e máis”.

A paisaxe, a aldea onde acontece a historia, é tamén protagonista: a vexetación, a ría... Mais non, quizais, coma unha especie de homenaxe costumista. Senón como algo máis poético sobre a conexión co lugar e coas persoas que queremos e que escollen habitalo. “O meu mozo dixo: ‘As persoas pensan na natureza como algo tranquilo e inofensivo, pero realmente experimentar a auténtica pureza da natureza horrorizaríanos’. Creo que esa frase foi moi importante para min ese día, porque realmente no documental non quero retratar persoas felices, nin tampouco unha natureza cunha beleza dócil, senón persoas loitando por convivir cunha natureza salvaxe, pero tamén máis pura”, asegura. A curta está gravada na comarca de Ferrolterra. “Sentía ansias de gravar o que me rodeaba: quería entender o meu entorno dunha forma más profunda, e comprender a vontade das persoas que me rodearon dende pequena”, conclúe.

‘Subway’ e ‘Un cuento al revés’: o amor e o que comeza (ou remata)

‘Un cuento al revés’, de Inés Pintor e Pablo Santidrián, é unha historia de amor que remata, ou que comeza, segundo se interprete. A curta, protagonizada por Nadia de Santiago, forma parte do proxecto de ‘La breve historia’, unha produtora fundada polos dous directores e pola propia Nadia de Santiago coa idea de facer filmes sobre “pequenas historias que viamos ao noso arredor no cotián. Historias que falaban de sentimentos e que a todo o mundo podían pasarlle”, conta Inés Pintor.

Un cuento al revés’, de Inés Pintor e Pablo Santidrián, é unha historia de amor que remata, ou que comeza, segundo se interprete

A curta ‘Un cuento al revés’ forma parte dunha historia maior, ‘Un cuento antes de dormir’, unha película que fala, coma a curta, da “familia, da depresión, dos finais: temas que nos parece importante facer visibles”, indica. ‘Un cuento al revés’ presenta o que podería ser o final dunha relación de parella. Ou un novo principio. A tristeza é un elemento moi presente, que se manifesta na expresividade ou na xestualidade dos personaxes. Xunto coa dor da perda que se albisca. Mais, de fondo, está a enfermidade. A depresión. Tratada dun xeito sutil. “Gústanos transmitir ese tipo de realidades a través da sutileza, das miradas, dos silencios, un pouco ao final imitando a realidade… onde as persoas non din todo con palabras”, di. 

Tanto fotografía como música -de St. Woods- son elementos fundamentais na curta. “Son case un personaxe máis que narra. Por sorte contamos co equipo de Ángel Amorós na imaxe e coa colaboración de St Woods na banda sonora. Ambos crean un universo perfecto e máxico para a historia”, sostén a directora.

O amor tamén paira sobre ‘Subway’, de Carlos García de Dios, unha curta filmada no metro de Nova York

O amor tamén paira sobre ‘Subway’, de Carlos García de Dios, unha curta filmada no metro de Nova York. “O transporte ao traballo” -reflexiona o director- “é un momento especial, no que un analiza a súa vida… Un momento onde se xunta a máis mísera das rutinas con outro nivel moito máis profundo e transcendente. Tentei facer unha curta que amosase o rutinario dunha forma diferente, moi estilizada e profunda”. 

Unha voz en off proclama que deixou de crer nas falsas promesas do sistema logrando, así, liberarse. Ata que a esperanza volve cruzarse no seu camiño. Como un novo principio dunha dinámica non escollida, máis que atrapa. “Coido que todos andamos detrás dun relato de éxito máis ou menos prefabricado. A reflexión de ‘Subway’ en realidade é bastante cínica: vén a dicir que a esperanza é unha mentira que che venden, e perder a ilusión por mellorar a túa vida será o que realmente te deixe tranquilo, a salvo da desilusión. Non é algo que eu pense realmente, pero ten o seu punto”, explica.

No filme, o namoramento supón un xiro, o inicio dunha mudanza. “Namorar significa subir moi alto, e, na maiorīa dos casos, vén seguido dunha caída proporcional á altura. A voz en off da curto quéixase de atoparse, de repente, nunha suba imparable, despois de facer un gran esforzo por manter os pés no chan. Pero coido que é bonito que, por moito que alguén poida intentar esconderse na monotonía, nun espazo seguro, sen soñar moito e conformándose con pouco, hai unha parte de nós, ingobernable, que se tira ó monte buscando felicidade a calquera risco”.

‘La poesía solo muere cuando termina’, ‘Hoop’ e ‘De repente, la noche’: as etapas e as transicións vitais 

‘La poesía solo muere cuando termina’, de Adelaida Lamas, tivo a súa primeira inspiración nesa mesma frase, escoitada a unha persoa sen teito. “Pareceume precioso o contraste, cheo de poesía e de decadencia como a vida mesma. Este tipo de contrastes son os que me espertan interese. Os personaxes que creo están cheos de contradicións e avanzan firmemente cara algo que só ten sentido para eles”, conta a directora. Beatriz e Laura, as protagonistas, son dúas amigas que pasan unha noite de troula. Beatriz non se sente ben, e imaxina que o motivo se sitúa en algo que puido cambiar no seu corpo. Unha curta sobre a amizade, sobre o medo e sobre o valor de tirar para adiante, aínda cando andamos máis perdidos.

‘La poesía solo muere cuando termina’, de Adelaida Lamas, tivo a súa primeira inspiración nesa mesma frase, escoitada a unha persoa sen teito

No filme está presente -afirma a directora- “a idea do medo a medrar, en base a unha reflexión persoal e ao cuestionamento do momento vital de cambio no que me encontraba tras a miña recén estrenda maternidade. Empezar no lavabo dunha discoteca era a excusa argumental para falar de outras cousas. A inseguridade, a incerteza inherentes ao ser humano. Todos necesitamos saber que o que estamos faciendo encaixa nalgún lugar. Que sentido temos. Tomar perspectiva con respecto ao todo. Y isto vaise aprendendo cos anos, a base de traballo, de encontrar o teu camiño e permitirte certo tempo de “soedade”. A adolescencia alongouse practicamente ata os trinta. Cada vez estamos más comunicados pero máis sos. Necesitamos algún bo amigo cerca, pero tamén un marxe de intimidade para desenvolvernos. Estando só apréndense moitas cousas”.

Laura parece a máis forte das dúas. Ou polo menos a que mellor se sente nese momento. “Bea leva o conflito e Laura move a acción. Xuntas conseguen facer cousas extraordinarias. Convertémonos en testemuños privilexiados do conflicto destas mozas e vemos ata onde son capaces de mobilizar a súa enerxía. O arco de Bea comena moi abaixo pero ao final confia máis es si mesma. Laura vólvese un pouco máis humilde”, sinala a directora. A curta ten un aire de road movie, nunha viaxe por ambientes por veces sórdidos. “A idea estética estivo clara desde o inicio. En base a ela ían aparecendo as localizacións, as actrices, etc.. Son amante do cine de Jim Jarmusch ou Wim Wenders. Nas súas películas está a beleza da decadencia. Dura e directa. Non estaba interesada no efectista da emoción, pero si en que todo avanzase en dous niveis de contraste á vez. Interesábame que fose un viaxe. Que estimulase o crecemento dos personaxes ante a adversidade”, asegura. 

A curta de animación ‘Hoop’, de Yvonne López Gaus, céntrase tamén nas transicións vitais e no camiño a aprender para seguir tirando para adiante malia as dificultades

A curta de animación ‘Hoop’, de Yvonne López Gaus, céntrase tamén nas transicións vitais e no camiño a aprender para seguir tirando para adiante malia as dificultades. O protagonista é Bulb, un personaxe que causa empatía desde o primeiro momento. “Bulb nace” -explica a directora desta peza- “da vulnerabilidade humana. Un personaxe entrañable capaz de sumirse na máis fonda escuridade ou botar luz sobre nós”. Un ser sen un xénero concreto que convida a acompañalo nunha viaxe que “todos nun momento ou outro das nosas vidas realizamos”. 

A calidade da curta é moi salientable desde o punto de vista técnico. A base é o Stop Motion, con vídeo, animación dixital 2D e efectos especiais en posprodución. Bulb pérdese, magóase, cae, aparece en sitios para el descoñecidos, e segue sempre camiñando. Perde a luz, e continúa a buscala. “A curta fala da esperanza e da súa ausencia, unha dualidade que sempre hai: a luz contra a escuridade, o bo contra o malo.. Cando perdes o anaco de esperanza que é a luz, o único que queres é recuperala. Camiñamos por diferentes mundos que son a tristeza, a ira, o medo, a calma… Mais ‘Hoop’ non é unha historia narrativa, senón máis ben poética”. A estética: os espazos, os ambientes, teñen un aire a Tim Burton. A escuridade, as tebras, mais sen perder a beleza. A directora sinala tamén, como referencia, a curta ‘Neomorfus’, ou as obras de Chiaru Shiato e Sou Fujimoto.

Cristina Bodelón e Ignacio de Vicente dirixen ‘De repente, la noche’, unha curta relacionada tamén coas transicións vitais, asociada a unha situación límite

Cristina Bodelón e Ignacio de Vicente dirixen ‘De repente, la noche’, unha curta relacionada tamén coas transicións vitais, asociada ademais neste caso a unha situación límite. Elena e Mario teñen unha filla que sofre unha grave enfermidade. Para salvala, precisan un transplante de médula dunha persoa xeneticamente compatible. Unha enorme presión recae sobre Elena, que irá caendo, ante o medo e a soidade, nun fondo abismo. “Partindo de que Elena é xa de por si un personaxe quebrado, vai perdendo a razón e caendo nunha depresión. Ela séntese excluída da relación tan cerrada e tan intensa que teñen o pai e a nena, e ademais ten que estar inmobilizada, cun repouso absoluto, e séntese moi soa, moi pouco acompañada. O seu entorno tampouco fai por entendela, nin por apoiala moito. O marido está absolutamente pendente da nena, e olvídase de que é un marido, de que é unha parella. Ela comeza a ver con malos ollos a mirada do pai sobre a nena, que é unha preadolescente que está desenvolvendo o seu corpo, e ten medo de perder o amor do seu marido. Ao mesmo tempo, séntese un pouco instrumentalizada. É unha especie de incubadora. E ninguén se pregunta se é quen de asumir ese sacrificio”, explica Bodelón.