"Loxicamente, a xente que escribe en galego ten poucas experiencias de precariedade. Eu non definiría o traballo que fixen como un traballo precario"

Cando vou cargada coa comida acelero, sinto como se me axita o peito, e brúo e súo de pura excitación. Cando veño á baleira tamén pedaleo rápido, non tanto, pero se de repente non teño encargas (ou se o final do día me sorprendeu lonxe da casa, na universidade ou nas mansións dos ricos) veño aos poucos, descansándome no pedalear e pousando ben os ollos nas debes e nos xílgaros que cruzan.

Xabier Cid (Ourense, 1975) traballou como rider, ou como el prefire dicir, como deliveira, entre os anos 2018 e 2020 en Escocia. Unha experiencia marcada por un momento vital moi concreto que decidiu contar no libro 10.000 millas de andar na bici, editado por Xerais este ano.

Conta no libro que na literatura non se adoita falar de traballo, pero moito menos da precariedade laboral, non?

Si, creo que é correcto, pero tamén eu sei pouco, teño unha visión que non é exhaustiva e que hai algúns exemplos de falar do traballo na literatura en galego e que tampouco quero que se vexa como un absoluto o que estou dicindo; é máis unha tendencia. Loxicamente, a xente que escribe en galego ten poucas experiencias de precariedade. Eu non definiría o traballo que fixen como un traballo precario. Temos que definir o que entendemos por precario, se entendemos que é un salario baixo e as condicións son malas independentemente do salario hai aí matices. Quero dicir que era moito máis precario probablemente ′Memorias dun neno labrego′ que isto. Este é un traballo que está relativamente ben pagado e ten unhas condicións, entendo, bastante boas. Esa foi unha das razóns polas que o continuei facendo durante dous anos. Independentemente de que cheguei a ese traballo por unhas razóns persoais, que non foi ′a ver a que quero dedicarme de maior′... Pero o certo é que continuei nel porque era un traballo que estaba ben e que me viña ben. Non o formularía como un traballo precario, aínda que haberá persoas que tiveron esa experiencia e teñan esa idea.

"É un traballo invisible e é un traballo de coidados. Como todos os traballos de coidados non é prezado e pasa desapercibido"

O libro é unha especie de confesión pública de que se gañou a vida como rider, pero no fondo non é unha vía para falar do desencanto que o levou ata aí?

Hai unha parte de desencanto. Tiven unha experiencia laboral de montar unha empresa que tivo unha saída mala. Chegamos ao final cunha certa cantidade de débedas e cun certo enfado entre os socios. Eu tamén levaba traballando con pantallas diante case vinte anos e necesitaba un pequeno descanso persoal niso. Entón, máis que desencanto, porque con desencanto parece que esperas algo que a vida non che dá, e eu non o formularía así, digamos que houbo unha ruptura. Un cambio de fase na vida, como pode ser a ruptura dunha parella ou o falecemento dunha persoa. Chega o momento no que hai que cambiar de etapa e dicir: teño que aclarar a cabeza, teño que pensar e facer outra cousa diferente.

Manca a invisibilidade máis cá choiva e o vento contra a cara. Isto que se di no libro define o traballo que estaba realizando ou só algúns dos días?

Define o traballo, outra cousa é que en realidade tamén tiña cousas positivas. É un traballo invisible e é un traballo de coidados. Como todos os traballos de coidados non é prezado e pasa desapercibido. Creo que é unha característica que define o labor, e como eu non viña deste mundo, senón que viña dun mundo dun señor, home, que fai traballos ben serios, que pon o seu nome cando os asina e todo iso... De pronto, pasar a un traballo no que non existo... Pero non é que non exista, é que non se me ve. Desde clientes que non che miran aos ollos cando che collen collen os paquetes que lles levas ata que eu vía a xente pola rúa pero a xente non me vía a min, a xente non miraba cara a un señor vestido un determinado uniforme, non é preciso mirar cara a aí. Desde ese punto de vista creo que é unha das cousas que define o traballo, pero non é necesariamente negativo. Esa invisibilidade permitiume a min ver sen ser visto, e iso tamén foi interesante.

"Para min, facer un libro e non falar do xénero en 2022 non pode ser. Para iso estou calado e xa está" 

É por esta relación cos coidados polo que decide empregar o feminino na escrita, falar de deliveiras, e deixar claro que a maioría son homes pero que opta por este xénero?

Unha das razóns é esa, si. Estes traballos de coidados invisibles estaban ou están feitos por mulleres habitualmente, a grandes trazos. Esta era unha faceta do problema xenérico, que eu creo que é o problema máis importante. O problema xenérico e o dos migrantes son os dous grandes problemas sociais que hai. Para min, facer un libro e non falar do xénero en 2022 non pode ser. Para iso estou calado e xa está. No fondo, creo que os homes non debemos falar xa, creo que xa contamos demasiado, que xa escribimos demasiados libros e nos entrevistan demasiadas veces. Eu, persoalmente, creo que non debía escribir este libro. Eticamente creo que non debía facelo e unha maneira de enfrontarme a min mesmo e a esa decisión miña, que creo que é equivocada, é enfrontarme como autor co xénero. Ti estás escribindo esta páxina e non debes, dáte conta de que non debes; era como unha mensaxe para min mesmo. E tamén creo que é unha maneira de dicirlle ás persoas que lean isto que hai unha cuestión de xénero para que pensen no xénero. Ao mellor non saíu ben, do que recollín das persoas que o leron unhas o entenderon ben e para outras resultou unha trapallada. Admito esa posibilidade de equivocarme.

Que forte ese contraste de pasar de ser o home que asina o seu traballo e que é recoñecido por el, a ser a mesma persoa noutro posto de traballo cun recoñecemento social nulo.

Eu agocheime, non é só que fose invisible dunha maneira involuntaria. Fun invisible de maneira voluntaria, tardei moito en dicirlle á xente que me rodeaba que me dedicaba a isto. Hai unha serie de prexuízos, uns están fóra e outros son meus, sobre isto. No fondo, foi unha saída do armario, pero doutra maneira.

"Creo que como humanos, o traballo que fai un repartidor ou unha repartidora é moi intranscendente, que lle devolvemos moi pouco ao universo facendo iso"

Tampouco hai moitos exercicios deste tipo escritos desde a perspectiva masculina.

Non digo que o que se escribise aí non sexa xusto, pero tampouco pasaba nada por non dicilo. Vou poñer unha metáfora, na Wikipedia hai unha norma que é que a xente non pode escribir artigos sobre si mesma. Imaxinémonos que Donald Trump ve que non hai un artigo sobre el e decide que o vai escribir, pois alguén diría: quieto, ti non podes escribir o teu artigo por moito que sexas o ex presidente dos Estados Unidos, se alguén considera que ti es importante xa virá aquí a escribilo. Entón, se alguén considera que esta experiencia de repartir é importante xa virá outra persoa para contala; tampouco tiña por que ser eu. Non somos necesarios.

Sinala no libro que estes traballos de reparto, nun futuro próximo, non existirán; que os farán as máquinas.

Por sorte. O outro día, falando cuns repartidores na Coruña, había un que tiña unha empresa e me dicía que sempre vai haber reparto. Non sei, espero por el que sexa así, pero creo que non. E creo que está ben que sexa así, que desaparezan as persoas que se dedican ao reparto. Porque creo que como humanos, o traballo que fai un repartidor ou unha repartidora é moi intranscendente, que lle devolvemos moi pouco ao universo facendo iso. Entón, que veña unha máquina e nos quite de aí e fagamos unha cousa que sexa máis interesante para nós e para o resto. A min veume moi ben, eu desfrutei moito, paseino moi ben e foi unha experiencia que me transformou a vida; pero iso non quere dicir que teña que perdurar. Hai miles de traballos que están desaparecendo porque os fan as máquinas e está ben que sexa así, nós temos que facer outras cousas que non saben facer as máquinas.

"O modelo de intentar facer o mesmo traballo toda a vida é un desaxuste co tempo"

Di que lle cambiou a vida, en que momento foi consciente diso?

Cando o estaba facendo e empezas a pasar a etapa do descubrimento. Aí dis: isto realmente é diferente, paga moito a pena e permíteme ver a sociedade desde outro punto de vista ao que eu tiña.

Xornalisticamente ese cambio de prisma, ese ver e non ser visto, resulta moi interesante.

Hai exemplos diso no xornalismo, pero no meu caso non hai unha vontade de facelo para ver que se pode contar. Fun facer isto porque había que facelo, non había intención de transformalo nun contido literario ou xornalístico. Foi porque cadrou, podería ter pasado por aí e non contar nada. Pero si, vense cousas. Creo que o mundo do traballo do século XXI é moi diverso e que o modelo que temos en Galicia, que é o modelo de intentar facer o mesmo traballo toda a vida (que o podemos ver nas porcentaxes de persoas que opositan), é un desaxuste co tempo. Non o estou xulgando, non quero dicir que me pareza mal iso, cada quen que faga o que queira, pero creo que o mundo non vai cara a aí. O mundo non vai cara a ter unha experiencia de vida única, como o mundo non está para ter unha soa parella toda a vida (aínda que hai xente que a ten e é estupendo) e non é para vivir sempre no mesmo sitio toda a vida. Moralmente paréceme un pecado. Non son crente, pero se Deus fixo o universo tan grande e tan variado, usar só unha pequena parte del é como desprezar o valor da creación.

"Son reflexións que, por necesidade, son breves porque acompañan o traxecto dun reparto"

Destaca que emprega un ton moi poético na escrita, que en moitas ocasións contrasta coas circunstancias de dor física, pobreza ou precariedade que se contan. Entendo que é algo intencionado.

É que xa que escribes hai que escribir ben. Pódese escribir ben dunha maneira máis austera, pero xa que estamos, pois facelo con beleza, ou co meu intento de conseguir expresar beleza. Hai unha vontade estética. Xa que se fai un traballo que quede ben feito, como a min me gusta que queden os traballos que é con poucas palabras e coidadas.

Cando comezou escribir este libro? Aínda traballaba como deliveira ou foi a posteriori?

Aínda traballaba, pero xa levaba tempo, non foi ao principio. Tampouco me levou tanto tempo escribilo, escribino case todo dun golpe nunha fin de semana. Pero despois as correccións foron moi longas.

O libro ten unha estrutura pouco convencional, a camiño entre a novela e o ensaio, acompañado por unha maquetación que tamén é bastante excepcional. Como artellou todo isto?

Escribo cachos pequenos quizais porque non sexa capaz de escribilos grandes. No fondo segue a propia estrutura do reparto, que son unidades pequenas de tempo, no peor dos casos lévache dez ou quince minutos. Son reflexións que, por necesidade, son breves porque acompañan o traxecto dun reparto. Pero se o miramos por outra parte, pode ser que non teña a capacidade literaria ou narrativa para manter ritmo durante máis de dúas páxinas. A estrutura si que a pensei ben, artellei que ía haber cinco partes na miña cabeza cando decidín escribilo. E despois, diría que eu o vexo moito máis un ensaio que un libro de narrativa ou autoficción porque realmente hai un desexo de falar de cinco cousas e unha vontade de ensaio, aínda que, evidentemente, non hai datos.