Tres cuartas partes dos fogares que viven en alugueiro non terían aforros suficientes para cubrir os gastos iniciais dunha vivenda media, segundo o Banco de España
Acceder a unha vivenda ou atopar un piso que non leve a maior parte do salario é unha das principais preocupacións dos cidadáns, pero desde hai un tempo tamén o é para os organismos económicos polas repercusións que pode ter en ámbitos tan dispares como o mercado laboral, os niveis de pobreza, a emancipación dos mozos, a natalidade ou a desigualdade. "Os desequilibrios no mercado da vivenda, que aínda están lonxe de reducirse de forma significativa a curto prazo, teñen a capacidade de converterse nun evidente colo de botella para a economía española", advirte o Banco de España (BE) no seu Informe Anual 2024, publicado este mesmo martes.
Para os españois, a vivenda foi por quinto mes consecutivo o maior problema que identifican a nivel estatal, segundo o barómetro do Centro de Investigacións Sociolóxicas (CIS). Doutra banda, o BE xa puxera o acento sobre as crecentes dificultades de acceso á vivenda en 2023 e nesta edición volve sinalar este factor como un dos maiores retos a solucionar, xa que ten “efectos sociais e económicos adversos”.
Neste sentido, o organismo monetario recolle que as ratios de esforzo —é dicir, o que un fogar en alugueiro ou en propiedade leva dos ingresos mensuais dunha familia— subiu, sobre todo entre quen menos gañan. Por exemplo, sinalan que un fogar con ingresos medios en España tería que investir toda a renda bruta anual que gañou en 7,2 anos para poder comprar unha casa. Ademais, no que se refire ao alugueiro, tamén apuntan para o efecto inflacionario da vivenda turística ou de tempada nos prezos: “O esforzo potencial para adquirir unha vivenda entre os fogares en alugueiro é maior naquelas provincias onde se concentra a actividade económica e turística”, conclúen.
O efecto positivo do descenso da inflación e o aumento das rendas dos fogares "veríase limitado" polo aumento dos prezos da vivenda
Outro punto é o encarecemento da vivenda nos núcleos onde se concentra máis emprego. Nestas zonas, apunta o BE, os indicadores de esforzo superaban xa en 2022 os nove anos de renda anual bruta para comprar unha casa. Aquí as repercusións negativas inciden no mercado laboral, complicando ás empresas a procura de traballadores, que non poden permitirse vivir onde traballan.
Así, aínda que o consumo dos fogares creceu un 2,8% en 2024 e funcionou como un dos motores da economía, unha vivenda cada vez máis cara reduce o diñeiro dispoñible dos consumidores e podería lastrar, en última instancia, o crecemento. “As melloras no grao de accesibilidade baseadas no aumento da renda dos fogares e na relaxación das condicións financeiras en 2024 víronse limitadas ante o crecemento dos prezos da vivenda”, advirte o informe. Segundo os datos do Banco, tres cuartas partes dos fogares que viven en alugueiro non terían aforros suficientes para cubrir os gastos iniciais dunha vivenda media e de poder facelo, a súa cota hipotecaria levaría máis do 35% dos ingresos do fogar.
Para os mozos, que xeralmente teñen salarios inferiores, os efectos de non poder permitirse unha casa propia tamén se reflicten no documento. Os salarios dos traballadores entre 25 e 34 anos creceron entre 2015 e 2023 ao redor dun 11%, pero o prezo da vivenda fíxoo ao redor dun 23% e o dos alugueiros un 13%. Isto é, dito custo non só come os aumentos de salario, senón que os transcende. Ademais, as inevitables dificultades para acceder ao crédito que se derivan disto complican aínda máis a emancipación en España, cuxa idade de independización xa é unha das máis altas de Europa: 30,3 anos, fronte aos 26,3 anos de media na Unión Europea, segundo Eurostat.
A escaseza de vivenda dispoñible eleva os prezos
Entre os comportamentos perniciosos que identifica a análise segue estando un nivel de demanda de casas moi superior á oferta. En marzo vendéronse en España 62.808 vivendas, un 40,6% máis que no mesmo mes do ano pasado, segundo os datos do Instituto Nacional de Estatística (INE). O dato corrobora a tendencia ininterrompida á alza que se vén dando durante o últimos nove meses. Esta tensión na oferta é un dos factores que tira dos prezos, aínda que o Banco de España sinala que a tendencia mellorou e do déficit de 600.000 vivendas que estimaba o organismo en 2023, agora reducen ese cálculo a 450.000. Con todo, o resumo é que se venden máis casas, aínda que sexan cada vez máis caras: no último trimestre de 2024, o prezo medio había subido un 11,3%, segundo o INE.
A regulación do mercado é outra derivada que aborda o informe e está no punto de mira dos sindicatos de inquilinas e os movementos sociais que apareceron á calor do problema inmobiliario. “Sería desexable que as medidas adoptadas contemplen un horizonte temporal amplo e se deseñen de maneira coordinada entre as distintas Administracións con responsabilidades na materia”, sinala o organismo monetario. As competencias en vivenda en España son autonómicas e a aplicación da lei dáse de maneira desigual nos distintos territorios. Por exemplo, só País Vasco e Cataluña acolléronse á declaración de zona tensionada que limita os prezos do alugueiro, segundo os datos do Ministerio de Vivenda.
Outro asunto sobre o que habitualmente se pide unha regulación máis estrita é a vivenda turística, que o propio informe sinala como un elemento que infla os prezos. En España hai rexistrados un total de 368.295 aloxamentos turísticos, o que supón un 1,3% sobre o total de casas, segundo o INE. A súa concentración en rexións como a costa mediterránea, Canarias, Baleares, Málaga, Madrid ou Barcelona adoita estar relacionada con incrementos no prezo do mercado inmobiliario.
O impacto social que ten un mercado da vivenda a prezos imposibles adoita traducirse en inquilinos que non poden pagar o alugueiro, desafiuzamentos, mozos que non se poden emancipar ou especulación, e diso tamén alerta o informe, que advirte de "un problema social de primeira magnitude" se non se liquidan os actuais obstáculos.
