As navieiras que transportan mercadorías e persoas comezarán a pagar en 2025 polo CO2 que expulsen os grandes buques
O pago dos dereitos de emisións funciona na Unión Europea desde 2005, pero aínda ten numerosos buracos que ao longo desta década teñen que pecharse. As fábricas e as centrais eléctricas pagan desde hai anos por contaminar a atmosfera, as aerolíneas comezaron a facelo recentemente, e agora chega a quenda do sector marítimo, o transporte por estrada e os edificios.
O Consello de Ministros aprobou o pasado martes a introdución do mecanismo de dereitos de emisións para estes tres sectores en España. Os barcos empezarán a pagar por contaminar en 2025, mentres que os coches e as vivendas farano en 2027. En todo caso, estes dereitos non terán que abonalos os consumidores, senón as empresas que comercializan a gasolina que usan os vehículos e o gas natural que se queima nos fogares, aínda que trasladarán ese custo ao prezo final do produto.
Estes cambios proveñen da directiva europea de dereitos de emisións, que obriga ás compañías a pagar por cada tonelada de dióxido de carbono que expulsan á atmosfera na súa actividade. Estes permisos son cada ano máis limitados no continente, e as empresas que queren contaminar teñen que pelexar por eles e pagar máis para obtelos, unha forma de incentivar a redución de emisións. Esta competencia polos permisos dispoñibles reflíctese no seu prezo. Emitir unha tonelada de CO₂ en 2020 custou arredor de 27 euros, este ano serán uns 65 euros, e espérase que en 2030 chegue a 150 euros, segundo estima Bloomberg. Tamén se entregan permisos gratuítos ás empresas que renovan a súa maquinaria para descarbonizarse para que poidan vendelos no mercado e compensar o seu custoso investimento.
O ano pasado, a directiva europea de dereitos de emisións endureceuse mediante unha reforma que introduciu o sector marítimo, os edificios e o transporte por estrada no sistema, que ata entón quedaran fóra para minimizar o impacto desta normativa nos fogares, debido a que encarece o transporte e a vida en xeral. Tamén se estableceu que os sectores xa afectados polo mecanismo (industria e sector eléctrico) terán que reducir grazas a este mecanismo as súas emisións totais na Unión un 62% respecto a 2005, comparado co obxectivo previo do 43%. Ata agora o sistema de bonos contaminantes cobre xa a 10.000 plantas industriais e centrais eléctricas, e a unhas 390 aerolíneas.
O sector residencial e o transporte por estrada tamén pagarán por contaminar, pero nestes dous casos terá que asumir o custe a petroleira ou gasista que venda o combustible
Dos tres sectores que se estrean no mecanismo de emisións, o marítimo será o primeiro en empezar a pagar por contaminar. Farano tanto os barcos que movan pasaxeiros como mercadorías, e abarcará viaxes dentro da Unión e rotas a terceiros países que empecen ou acaben en Europa. A decisión de introducir o transporte marítimo neste sistema tomouse porque supón entre o 3% e o 4% das emisións totais da Unión Europea. Este mecanismo sempre se caracterizou por ser gradual para minimizar o seu impacto na economía comunitaria e por agora só se aplicará a buques cunha capacidade superior a 5.000 toneladas, e ata 2027 non pagarán polo 100% das súas emisións. O ano que vén só abonarán o equivalente ao 40% do CO₂ que expulsen.
A ministra de Transición Ecolóxica, Teresa Ribera, presentou o proxecto de lei que levou ao Consello de Ministros e sinalou que estes cambios teñen como meta cumprir co Pacto Verde europeo. "O sistema de comercio de dereitos de emisións foi unha das medidas máis efectivas na redución de gases de efecto invernadoiro na Unión Europea. Foi actualizado para conseguir que as emisións de Europa en 2030 alcancen unha redución do 55% fronte a 2005", sinalou a vicepresidenta terceira.
Os edificios e o transporte rodado tamén estarán cubertos a partir de agora con estes bonos contaminantes, pero cun mecanismo separado do utilizado polo resto de sectores, chamado European Trading System 2 (ETS2). O seu funcionamento será similar ao que xa funciona coa industria e a aviación, pero no canto de ser o cliente final o que paga os dereitos de emisións, farao a empresa que comercialice o combustible, xa sexa unha empresa petroleira ou unha gasista. A Unión decidiu cobrar tamén por contaminar ao sector residencial e do motor porque son dúas grandes fontes de gases de efecto invernadoiro. A Axencia Europea de Medio Ambiente calcula que o 35% das emisións enerxéticas nos 27 proceden dos edificios, principalmente por calefacción e cociñas de gas, mentres que os vehículos de rodas emiten o 77% das emisións do transporte europeo. Grazas ao sistema ETS2, espérase que a contaminación destes dous sectores descenda en 2030 un 42% fronte a 2005.
En todo caso, a entrada dos edificios e do transporte rodado no mecanismo de pago por contaminación será progresiva. O ano próximo as empresas que comercializan gas, gasolina e diésel para fogares e vehículos terrestres terán que empezar a medir as emisións derivadas do seu negocio, e non será ata 2027 cando empecen a pagar polo impacto destes gases. Ademais, durante os dous primeiros anos haberá unha cláusula para evitar que os dereitos suban por riba dos 45 euros por tonelada de CO₂.
Para compensar o impacto que terán estes dereitos de emisión sobre o prezo dos combustibles, o sistema ETS2 irá acompañado do chamado Fondo Social para o Clima, un orzamento de 87.000 millóns de euros ao longo de sete anos e financiado polos ingresos da venda de bonos contaminantes e dos orzamentos nacionais que se destinará a medidas de eficiencia enerxética, mobilidade eléctrica e instalación de paneis solares, caldeiras eléctricas e bombas de calor.
Paralelamente, Teresa Ribera anunciou que España tamén vai incorporar, a través da directiva europea, o mecanismo de axuste de fronteira de carbono para que os produtos con altos niveis de contaminación na súa produción que entren de terceiros países na Unión Europea tamén paguen dereitos de emisión. O obxectivo é que a industria europea non sexa a única que sofra este sobrecusto e non poida competir coa exterior, aínda que ata 2026 non se activará este pago en fronteira.
