A Carlos (nome ficticio) aínda lle custa recoñecer que foi el e non a súa parella o que renunciou ao seu traballo para atender á súa filla. Pasaron trece anos e "de portas para dentro", como recoñece a nai da nena, "está encantado coa súa decisión, pero cara a fóra prefire non falar do tema". Ela incorporouse á súa rutina laboral mesmo antes de que pasasen o catro meses de baixa por maternidade. "Reclamáronme e o meu marido decidiu que el se faría cargo da nosa filla. O meu traballo é moi absorbente. Saio de casa moi pronto e chego tarde. Non era compatible", explica Esther, que tamén prefire non revelar o seu nome.

"Foi unha opción persoal. Traballaba como freelance e foi aparcando algúns encargos. Non o deixou nunca por completo, pero si estableceu cales eran as súas prioridades nese momento. Na casa, nese sentido, os roles tradicionais invertíronse e iso aínda lle custa admitilo mesmo na nosa contorna máis próxima. É como un tema tabú", admite. Esther sempre levou o peso da economía familiar e está convencida de que que sexa o home quen pon por diante a crianza ao traballo, dando as costas así á figura patriarcal de cabeza de familia, segue sen estar socialmente aceptado.

Miguel Lorente, autor de Tú haz la comida, que yo cuelgo los cuadros -un libro que profunda nas trampas da cultura da desigualdade-, apunta que, nestas decisións inflúe, ademais do compoñente subxectivo, "o intersubxectivo". É dicir, o que os demais pensen de nós. "Que o home renuncie ao seu emprego ou reduza a súa xornada implica que non está a cumprir coa súa misión como provedor no económico", explica.

Un 26,3% das mulleres ocupadas estano en postos de horario reducido fronte a un 8% no caso dos homes

E así tamén o evidencian as cifras. Segundo os datos do último trimestre de 2013 da EPA, o número de mulleres empregadas a tempo parcial é moito maior que o dos homes. Un 26,3% das mulleres ocupadas estano en postos de horario reducido fronte a un 8% no caso dos homes. Pero o significativo, máis aló dos números, son os motivos que justifican a súa decisión. O máis habitual entre elas é non atopar traballo a tempo completo seguido do "coidado de nenos ou de adultos enfermos, incapacitados ou maiores". Para os homes, os labores de coidado están á cola de todos os motivos posibles.

É certo que o aumento dos empregos a tempo parcial é unha realidade desde 2009, pero tamén que a redución de horarios afectou con maior crueza a elas. Segundo os datos referidos da EPA, a finais de 2013 había, en números absolutos, 730.000 homes con este tipo de xornada e algo máis de dous millóns de mulleres (dun total de máis de sete millóns que estaban ocupadas neste período).

Nun estudo sobre conciliación laboral e familiar da Fundación Pfeizer, cuxos resultados se extraeron da realización de 1.500 entrevistas, o 68,1% dos enquisados opina que as mulleres teñen máis problemas para compatibilizar traballo e familia que os homes. O grupo con máis dificultades son, de acordo coas conclusións do informe, as mulleres entre 35 e 49 anos con estudos superiores en fogares nos que están empregados os dous membros da parella.

"Que eu renuncie supón unha menor perda económica"

Miriam ten 33 anos e o seu traballo, ata que chegou Hugo, ocupáballe practicamente todo o día. Cando se incorporou de novo ao seu emprego na Administración, cinco meses despois de dar a luz, acurtou a súa xornada a só a mañá. "Non me imaxinei que un bebé podería cambiarnos tanto a vida. Non me arrepinto da miña decisión porque gocei do meu fillo moitísimo, pero os 300 euros menos na nómina nótanse no peto", admite. Xusto esa cantidade é a que desembolsa mes a mes na escola infantil na que está matriculado Hugo. "E iso que é pública", ironiza Miriam, que, con todo, prefire deixar ao seu fillo nunha aula que na casa dos avós. "Eles están encantados, pero somos conscientes de que é unha carga tremenda. A nós, que somos novos, esgótanos. Imaxínome a eles", reflexiona.

A razón de que fose ela e non o seu marido a que aparcou por uns meses a xornada completa ten que ver coa perda de salario que supuña. "El gaña máis, de maneira que era máis factible tendo en conta a lóxica da nosa economía familiar que fose eu quen renunciase. Ao final alguén ten que facelo. As xornadas laborais son dificilmente compatibles coas necesidades dun neno", xustifica.

A fenda salarial entre homes e mulleres -acentuada pola crise- contribúe a que na maioría dos casos sexa ela a que abandone o seu posto de traballo

A fenda salarial entre homes e mulleres -acentuada pola crise- contribúe a que na maioría dos casos sexa ela a que abandone o seu posto de traballo ou reduza a súa xornada. UGT constatou recentemente nun informe a partir de datos da Enquisa Anual de Estrutura Salarial de 2011 (publicada en 2013) que as mulleres seguen cobrando menos que os homes: un 22,9% de media, 0,5 puntos máis que o ano anterior. Outro estudo de CCOO, publicado con motivo do Día Internacional da Muller, subliña que "o 51,4% das mulleres gañan 1,5 veces o salario mínimo interprofesional (641 euros) e só o 0,27% delas supérano en dez veces".

Miguel Lorente anota neste sentido que, na contorna laboral, "o home adoita ser valorado no inmediato e tamén en potencia mentres que a muller é sempre cuestionada". "Non tanto sobre como traballa se non máis ben por cales son as súas responsabilidades familiares, se ten que saír antes, se pode facer máis horas cando se necesite... Porque ao final ela segue sendo o núcleo da célula do tecido social da familia. Se non está, parece que toda esa estrutura vén abaixo", explicaba Lorente nunha entrevista con eldiario.é.

Miriam admite que no seu traballo puxéronllo fácil. "Nunca tiven ningún problema. Foron flexibles durante todos estes meses, mesmo é posible que teña un ascenso". Pero a súa situación, como ela mesma recoñece, non é a máis común. Á súa irmá, que decidiu optar por un horario reducido tras ter dous nenos, despedírona cando as cousas comezaron a ir mal na empresa na que traballaba. "Agora ten problemas para atopar un emprego que lle permita poder atender aos seus fillos", di Miriam.

Segundo o estudo da fundación Pfeizer, o 69,3% dos enquisados opina que ser nai pode ter moitas ou bastantes consecuencias negativas na vida laboral da muller, mentres que só un 21,1% pensa o mesmo dos homes que deciden converterse en pais. Case a metade das nais consultadas tamén o perciben así e só un de cada seis pais afirma o mesmo ao pensar na súa propia experiencia. No entanto, preto do 80% das persoas cre que os horarios de traballo son demasiado estritos e o 77,3% que apenas hai tempo para un mesmo nin para estar coa familia.

A división sexual do traballo perpetúase en casa

As mulleres que traballarn fóra da casa dedican unha media de 3,8 horas diarias ás obrigas domésticas fronte ás 1,9 dos homes empregados.

Desde hai uns anos, Carlos tenta "recuperar" o seu ritmo profesional, pero nin a súa idade nin tampouco a conxuntura actual sopran ao seu favor. "Aos 50 e despois de máis de dez anos fóra de xogo é complicado", relata a súa parella, que sinala que, na casa, as tarefas repártense nun plano de igualdade. "Iso si -puntualiza- a iniciativa sígoa tomando eu". O mesmo lle ocorre na familia de Miriam. "O traballo é cooperativo, pero ao final sempre parece que son eu a que tiro un pouco máis do carro", apostila.

As mulleres traballadoras dedican, segundo o citado estudo sobre conciliación, unha media de 3,8 horas diarias ás obrigacións domésticas fronte ás 1,9 dos homes empregados. Ademais, as tarefas seguen estando divididas por sexos. Elas seguen asumindo as responsabilidades de preparar a comida (64,6%) e limpar a casa (55,9%), mentres que eles encárganse das reparacións do fogar (62,9%) e das xestións bancarias e administrativas (40,8%).