"O mellor que podemos facer como sociedade para combater os riscos da era dixital é subscribirnos a un medio de comunicación". Elena Herrero-Beaumont, directora de Ethosfera, foi así de clara na presentación do Manifesto OFF, unha iniciativa da sociedade civil que pretende concienciar sobre a necesidade de retomar o control sobre a tecnoloxía e que propón medidas urxentes. Coa intelixencia artificial avanzando a toda velocidade, somos vulnerables ante un desenvolvemento tecnolóxico cada vez máis invasivo, sofisticado e autónomo. Aínda que este xesto podería parecer intranscendente, non o é. Pagar polas noticias que consumimos é a arma máis potente para combater os riscos da democracia na era dixital. Só o bo xornalismo pode facernos espertar ante o maior reto que temos como especie.
"O mellor que podemos facer como sociedade para combater os riscos da era dixital é subscribirnos a un medio de comunicación"
Hai uns días, a revista norteamericana The New Yorker publicaba un artigo titulado Están os medios preparados para a extinción? Este ensaio fai unha radiografía completa do negocio do xornalismo no que a publicidade cada vez é máis escasa, o tráfico a través de Google depende dun algoritmo opaco e cambiante, o público desconfía do xornalismo, as redes sociais están a morrer e o modelo de subscrición non acaba de consolidarse alén dalgúns grandes medios como The New York Times.
Cando a distribución depende de empresas tecnolóxicas
Xogar ao 'clickbait' e á optimización dos motores de procura supuxo ceder gran parte da distribución a grandes empresas tecnolóxicas externas, o que acelerou a caída da industria
Tal e como contabiliza Clare Malone no artigo de The New Yorker, nas últimas dúas décadas pecharon 3.000 xornais en Estados Unidos e perderon o seu traballo máis de 40.000 xornalistas. Unha época que coincidiu coa procura dun modelo de negocio rendible na que, ao principio, os medios centráronse unicamente en perseguir o tráfico e as visitas ofrecendo gratis as noticias.
Xogar ao clickbait e á optimización dos motores de procura supuxo ceder gran parte da distribución a grandes empresas tecnolóxicas externas, o que acelerou a caída da industria, xa que o diñeiro que prometían nunca acabou de chegar ás empresas xornalísticas. "O tráfico foi perdendo valor... Google e Facebook eran demasiado bos vendendo o seu directamente aos anunciantes", opina Ben Smith, xornalista e exdirector de BuzzFeed News, no seu libro Tráfico (Penguin, 2023).
O algoritmo de Google decide sobre o que te informas
Cunha audiencia fragmentada que perdeu o costume de entrar directamente aos medios de comunicación, o xornalismo acaba secuestrado por un algoritmo que xerarquiza e oculta informacións
A dependencia do algoritmo de Google e do agregador Discover é un dos problemas aos que se enfrontan a diario os medios de comunicación, xa que as empresas xornalísticas se dirixen a audiencias fragmentadas que perderon o hábito de meterse nas webs informativas. Google e as redes sociais actúan como plataformas intermediarias que se encargan de jerarquizar por si mesmas os contidos, homoxeneizando a produción mediática dixital e, a consecuencia, a opinión pública.
Segundo os datos, o 92% das procuras en internet fanse a través de Google. Sempre foi o buscador estrela. O seu agregador decide que contidos ven e cales se ocultan, polo que calquera mínimo cambio no seu algoritmo afecta as visitas dos xornais e á sustentabilidade dos seus negocios. Como explican os autores d'A invasión do algoritmo (Gedisa, 2023), os algoritmos de Google son modificados unha media de seis veces ao día. Como opera realmente é un dos segredos mellor gardados da compañía.
Repensar a relación da prensa coa audiencia
É imprescindible repensar a relación da prensa coa súa audiencia e asumir que os anunciantes xa non son os que deben pagar polo xornalismo
Ante este panorama incerto no que a distribución depende dunha tecnolóxica, os medios xornalísticos avanzan ás apalpadelas entre a escuridade. Por iso, é imprescindible repensar a relación da prensa coa súa audiencia e asumir completamente que os anunciantes xa non son os que deben pagar polo xornalismo, senón que os verdadeiros clientes son os consumidores. A pasada semana, o editor de de The New York Times A. G. Sulzberger confesaba ao xornalista e xefe editorial do Instituto Reuters, Eduardo Suárez, que el adoitaba analizar e observar habitualmente ás empresas non xornalísticas porque se enfrontan a dinámicas moi parecidas ás do xornalismo.
"Moitos cren que o crecemento das nosas subscricións se produciu como resultado da elección de Donald Trump. Eu teño un diagnóstico diferente. Sucedeu de maneira desproporcionada porque Netflix e Spotify pasaran cinco anos convencendo á xente de que estaba ben sacar o cartón de crédito para pagar un servizo en lugar dun produto", explica na entrevista. Hoxe The New York Times ten 10 millóns de subscritores e ten previsto alcanzar os 15 para o ano 2025.
Aprender das empresas non xornalísticas
A socióloga e profesora da Universidade de Harvard Shosaha Zuboff, unha das grandes investigadoras das repercusións da tecnoloxía na sociedade, sostén que "nesta terceira década do século XXI decidirase, sen dúbida, o noso destino". "Conseguiremos encamiñarnos cara a un futuro dixital mellor ou nos arrastrará ao peor?", pregúntase.
O modelo de subscrición é o único camiño para que os medios non se extingan. Temos que ofrecer o mellor produto, crear unha comunidade forte e volver xerar nos cidadáns o costume de entrar nos xornais para informarse. É imprescindible convidalos a quedar no noso fogar, como fan a diario cando prenden Netflix, Spotify, Disney ou HBO.
