Científicos da ONU chaman a cambiar a dieta mundial con urxencia para frear a crise climática

Vacas dunha explotación galega © Xunta

Un panel internacional de expertos sinala que deben recortarse as emisións de gases na produción de alimentos, que supoñen o 25% do total

Atallar a crise climática obriga a cambiar a maneira de alimentarse. A fórmula actual de producir a comida supón case un terzo das emisións de gases de efecto invernadoiro polo que resulta imposible conter o quecemento global sen que o mundo –sobre todo o rico– modifique a súa dieta con urxencia: máis vexetais e carne producida con sistemas que utilicen menos enerxía, segundo o último informe do Panel Internacional para o Cambio Climático da ONU (IPCC) publicado este xoves.

O documento, aprobado este mércores -e que contén na súa ampla bibliografía varios estudos referentes ás transformacións rexistradas nos últimos anos no medio ambiente galego-, vén indicar que non basta con aplicar medidas á produción de enerxía nas centrais eléctricas ou nos motores dos vehículos. Non basta con transformarse en eólico e solar. En outubro de 2018 o IPCC xa avisou de que só medidas urxentes e drásticas na próxima década poderían evitar o peor do cambio climático limitando o aumento da temperatura global a 1,5º C. Este novo informe engade outro paquete de medidas cruciais.

Arrastre de cinzas nun monte queimado da Limia © Amigas das árbores da Limia

Os expertos inciden en que unha dieta con máis vexetais e carne obtida con sistemas que demanden menos enerxía ten menor impacto climático

Os expertos calculan que a produción de comida lanza unhas 11 xigatoneladas de gases á atmosfera. Son 11.000 millóns de toneladas de gases de efecto invernadoiro a base de prácticas agrícolas, o cambio no uso do chan, ou almacenamento, transporte, procesamento, empaquetado e consumo dos produtos. A ministra en funcións de Transición Ecolóxica, Teresa Ribera, subliñou tras coñecer o informe que o estudo indica "o fundamental que é o solo. Un ben precioso e escaso que pasou de ser un sumidoiro de gases a un emisor" polo uso intensivo que impuxo a humanidade.

O que vai ao prato

Os científicos piden mudar cara ao que chaman dietas máis saudables. Que alimentos citan? Falan de cereais, legumes, verduras, froitos secos e sementes. Tamén carne, pero con métodos de produción que permitan un uso "menos intensivo" de enerxía. Un dos coordinadores do informe, Jim Skea, incidiu en que eles non recomendan unha dieta á xente. "Sinalamos que, segundo a evidencia científica, hai dietas que teñen unha menor pegada de carbono". É dicir, un impacto climático menor. O informe, entre outras cuestións, detalla como nunha explotación bovina é máis sostible a produción de leite que de carne. 

O Panel considera que estes cambios teñen o potencial para evitar que entre 1,8 e 3,5 xigatoneladas de CO2 terminen na atmosfera. E engaden outro aspecto: frear o desperdicio de comida. Ao tirar menos alimentos redúcese a necesidade de consumir máis co que se rebaixa a expansión de terras dedicadas á produción. Os científicos calcularon que un terzo dos alimentos que se producen terminan desperdiciados. Unha boa proporción do efecto invernadoiro créase para nada.

Factura climática da comida

A maioría da superficie terrestre do planeta dedícase a producir alimentos ou vestido: ata un 72% do chan libre de xeo está destinado a manter á poboación

A maioría da superficie terrestre do planeta dedícase a producir alimentos ou vestido. Ata un 72% do solo libre de xeo está destinado a manter á poboación. O informe explica o que implica esta presión: o incremento na produción de comida acelerou o uso intensivo da terras. Tamén obrigou a aumentar a aplicación de fertilizantes a base de nitróxeno e o consumo de auga para a rega.

Todo isto multiplicou as emisións. O cambio de uso dos chans para soster este crecemento global contribuíu á cantidade de CO2 lanzado "sobre todo pola deforestación", explican. É dicir, a desaparición de árbores para dar paso a campos de cultivo ou pasteiros para rabaños. Tamén subiu a cantidade de óxido nitroso emitido ( N2O) pola agricultura e a de metano (CH4) polo gando. Ata a metade deste gas, de gran potencial invernadoiro, sae das cabanas gandeiras.

Residuos da gandaría intensiva na Limia Dominio Público Movemento Ecoloxista da Limia

As medidas que poñen enriba da mesa abarcan desde a redución nas emisións de N2O dos fertilizantes, a do metano dos arrozais, a mellora xenética para que os cultivos soporten mellor as secas e que o gando teña unha mellor alimentación ademais de xestionar os seus refugallos. Atribúenlle un potencial de aforro entre 1,4 e 4 xigatoneladas de gases ao ano.

O cambio climático degrada os campos

A influencia entre a obtención de comida e o cambio climático é de ida e volta. A medida que a temperatura crece, aumentan os danos: maior desertificación, máis degradación do chan... Isto tradúcese en peores rendementos das colleitas. En consecuencia, un previsible encarecemento do produto. As previsións apuntan a que os prezos dos cereais puidesen subir ata un 29% para 2050. Pero tamén afectará á calidade da mesma scomida, xa que a maior concentración de dióxido de carbono influirá na composición dos nutrientes como, por exemplo, as proteínas.

Por outra banda, o biodiésel a escala mundial despraza á comida, advirte o informe. Unha das solucións adoptadas xeralmente polos estados para cumprir cos seus compromisos de emisións foi a aposta polos biocarburantes. A bioenerxía que se obtén a base de cultivos como a palma ou a colza. Os expertos avisan dos riscos e aseguran que hai límites ao cultivo destas variedades. Por que? A proliferación destas plantacións pode supoñer efectos "irreversibles" na desertificación da terra.

O que describe o Panel é que a idea de recortar emisións de CO2 a base de substituír o combustible fósil por, por exemplo, biodiésel, tende a crear unha competencia polo chan entre os cultivos para enerxía e os destinados a producir variedades que alimenten á poboación.

 "Moitas das respostas toman tempo para producir os seus efectos", advirten os expertos da ONU

O documento inclúe unha advertencia: "Moitas das respostas toman tempo para producir os seus efectos". Piden paciencia. Sen ir máis lonxe, sinalan que medidas como cambiar a maneira de producir ou variar a dieta precisan dun período de adaptación. Incluso a reforestación da cuberta vexetal non se consegue rapidamente. As plantas teñen que medrar.

Grazas ás socias e socios editamos un xornal plural

As socias e socios de Praza.gal son esenciais para editarmos cada día un xornal plural. Dende moi pouco a túa achega económica pode axudarnos a soster e ampliar a nosa redacción e, así, a contarmos máis, mellor e sen cancelas.