O estudo da distribución xeográfica do risco de falecer por cancro é unha das ferramentas que se usan en epidemioloxía para xerar hipóteses sobre a posible implicación de factores ambientais na orixe dos tumores. Hai uns días publicouse Atlas da Mortalidade do Cancro en Portugal e España no período 2003-2012, un traballo pioneiro que amosa a distribución espacial da mortalidade municipal por distintos tipos cancro no conxunto da Península Ibérica. Os mapas que inclúe o Atlas amosan en moitos casos zonas de risco para tumores concretos que abranguen rexións de ambos os dous países, o que suxire a presenza de factores de risco comúns entre eles.

O estudo da distribución xeográfica do risco de falecer por cancro é unha das ferramentas que se usan en epidemioloxía para xerar hipóteses sobre a posible implicación de factores ambientais na orixe dos tumores

O Atlas foi desenvolvido pola Unidade de Epidemioloxía do Cancro e Ambiental do Centro Nacional de Epidemioloxía do ISCIII e polo Departamento de Epidemioloxía do Instituto Nacional de Saúde Doutor Ricardo Jorge de Portugal​. As dúas entidade decidiron hai anos traballar xuntos para observar os patróns de mortalidade por cancro compartidos entre os dous países. A obra busca servir de apoio a profesionais sanitarios, investigadores e responsables políticos involucrados na saúde pública de ambos os países, e facilitar un estudo máis profundo das causas dos patróns de risco atopados.

No traballo analízase a incidencia, xeral e por sexo, de dez tipos de cancro: esófago, estómago, colorrectal, páncreas, larinxe, pulmón, mama (só en mulleres), próstata, vexiga e leucemia. Os dez tipos de cancro provocaron ao redor de 838 mil mortes en España e Portugal entre os anos 2003 e 2012

No traballo analízase a incidencia, xeral e por sexo, de dez tipos de cancro: esófago, estómago, colorrectal, páncreas, larinxe, pulmón, mama (só en mulleres), próstata, vexiga e leucemia. Os dez tipos de cancro provocaron ao redor de 838 mil mortes en España e Portugal entre os anos 2003 e 2012.

Na análise de cada unha destas doenzas atopamos singularidade por territorios, incidencias moi elevadas ou máis baixas, que afectan tamén a Galicia. Así, por exemplo, o cancro de estómago, cunha gran mortalidade en Portugal, tamén rexistra valores moi elevados nos concellos do sur de Galicia, na fronteira co país luso, o mesmo que nas Rías Baixas e Medias galegas e o norte de Castela e León.

De igual xeito, o cancro de próstata, de elevada mortalidade en Portugal e menos defuncións provocadas pola doenza na maior parte de España, ten nalgunhas zonas de Galicia unha grande incidencia de casos graves, especialmente nas provincias da Coruña e Pontevedra e tamén na comarca do Ribeiro.

Cancros de estómago, esófago ou próstata rexistran unha elevada mortalidade no Norte de Portugal e nalgunhas zonas de Galicia

E podemos dicir o mesmo do cancro de esófago, de mortalidade por riba da media no norte de Portugal e tamén na maior parte de Galicia (especialmente a provincia de Pontevedra e o oeste da da Coruña), o mesmo que na maior parte das comunidades autónomas da Costa Cantábrica

Algo semellante sucede co cancro de larinxe, cunha incidencia moi elevada na provincia de Pontevedra e a Costa da Morte e no distrito de Viana do Castelo. A mortalidade nestas zonas só é superada pola que se produce en Cantabria, Burgos, Euskadi, A Rioxa e o leste de Asturas. E, igualmente, pola que existe no Val do Guadalquivir, na provincia de Badaxoz, o Algarve e o sur do Alentejo.

O cancro de pulmón, cunha incidencia reducida no conxunto de Galicia, rexistra no entanto unha gran mortalidade en zonas industriais de Ferrolterra, Baixo Miño ou A Mariña 

O cancro de pulmón, cunha incidencia reducida no conxunto de Galicia, o mesmo que en case todo Portugal, rexistra no entanto unha gran mortalidade concentrada en determinados concellos galegos, nomeadamente os industriais, como Ferrol, ou as comarcas do Baixo Miño e A Mariña central, o mesmo que o Barbanza.

En cambio, no outro extremo, atopamos tamén cancros cunha mortalidade moi reducida en Galicia, como o de mama, que na Península si presenta valores máis elevados en Catalunya, Andalucía ou o sur de Portugal.

En conxunto, a análise dos dez tipos de cancro amosa importantes diferenzas entre a mortalidade causada por eles en España e Portugal.  Porén, nalgúns casos si se observan patróns comúns a un e outro lado da fronteira

En conxunto, a análise dos dez tipos de cancro amosa importantes diferenzas entre a mortalidade causada por eles en España e Portugal, o que revelaría que os factores ligados ao sistema de saúde nun e noutro país ou aos protocolos de prevención e detección temperá xogan un papel moi relevante na gravidade acadada pola enfermidade. Porén, nalgúns casos si se observan patróns comúns a un e outro lado da fronteira, especialmente entre Galicia e o norte de Portugal e a provincias de Huelva, Sevilla e Badaxoz e o Algarve e o Alentejo, o que indicaría unha grande importancia doutros factores de tipo ambiental.