'A festa equivocada' é unha escolma de artigos de opinión de Fran P. Lorenzo publicados nos primeiros anos dous mil no xornal Galicia Hoxe, que agora recuperan Carlos Meixide e Berta Dávila desde a súa editora indecisa Rodolfo e Priscila

A velocidade que semella (auto)imposta no xornalismo actual fainos pensar, ás veces, que o que escribimos caduca axiña. Lendo as crónicas de Fran P. Lorenzo, escritas no extinto xornal Galicia Hoxe na primeira década dos anos dous mil ves que non é así. Naquel tempo no que Galicia era unha festa (ou máis ben non), o xornalista e escritor vigués, que na actualidade traballa como asesor do Ministerio de Traballo e Vicepresidencia Segunda do Goberno, contou desde Santiago os principais fitos –do Nunca Máis ao ano Xacobeo no que o Papa Bieito XVI visitou Compostela, pasando polo Goberno bipartito de Touriño e Quintana– desde unha ollada que se saía do carreiro habitual. Un prisma que hoxe permite facer memoria a quen compartiu aquel tempo e, á vez, achega estes anos fundamentais da historia recente do país ás novas xeracións para que tamén poidan ter memoria. A festa equivocada é unha escolma de artigos de opinión publicados en papel, e que continuaron no seu blog, que agora recuperan as editoras Carlos Meixide e Berta Dávila desde a súa editora indecisa Rodolfo e Priscila.

Eras consciente de que estabas sendo valente escribindo estes artigos?

Teño pensado moito nisto e creo que lles tiraba importancia a estes textos, tamén pola maneira na que eran feitos, sempre no medio da miña xornada laboral e a contrarreloxo. Daquela non había redes sociais e non tiña un retorno inmediato de quen lía eses artigos e como se valoraban, algo que cara ao final xa sabía máis, pero en 2010 eu aínda non tiña Twitter nin redes sociais. De maneira que estes artigos eran como unha botella que lanzaba ao mar. Sempre pensei que era posible porque Galicia Hoxe era un diario pequeno que practicamente non se lía, que se repartía nos institutos ou bibliotecas, e como que lle tiraba importancia. Xusto agora, pensando neses textos, lembro a sensación de estar sempre ao límite: entregar o artigo e dicir ′non sei se vai colar′. Pero eu tiña moi claro que quen tiña que impoñer a censura non era eu, que tamén somos moi dados a autocensurarnos. O límite era o que marcaba eu, e foi sendo así ata que pasou o que pasou.

"Foi unha forma de eliminar unha voz que estaba a ser incómoda"

Neste segundo ano Xacobeo consecutivo non deixa de ser curioso lembrar que foi cando deches na tecla do arcebispado de Santiago cando rematou a festa.

Aquilo foi tan impactante para min que me impediu reflexionar sobre o conxunto deses textos. Foron sete anos, por volta de 400 artigos, no libro hai unha escolma. O final foi un golpe tan forte que me anestesiou dalgunha maneira. Agora creo que aquilo foi unha coartada, é certo que houbo presións por parte do arcebispado, grupos ultracatólicos e polo meu propio medio; pero había unha presión política que eu non estaba vendo coa chegada de Feijóo á Xunta e o control que se estaba a exercer de todos os medios de comunicación. Aquilo aconteceu, mais desde hoxe penso que foi unha forma de eliminar unha voz que estaba a ser incómoda.

Visto desde a actualidade, a manobra cadra á perfección cos métodos coñecidos de Feijóo.

Efectivamente. Ademais, no libro explícanse cousas de estratexia política aplicada por Feijóo que se replican no presente. Para min é curioso observar como certas maneiras de control político e dos medios, ou discursos que tiñan que ver coa austeridade no gasto, o modelo neoliberal ou mesmo as privatizacións, mantéñense hoxe no discurso a nivel do Estado.

Daquela igual era difícil que continuaras tendo ese espazo, pois o certo é que non hai moitos exemplos dunha análise da actualidade sobre a marcha cunha ollada fóra do carreiro oficial neses anos.

Eu tiña un propósito claro, fóra de que non tiña un propósito de futuro nin sabía canto ía durar, a miña vontade era unha recusa activa do poder e do pudor, e para min esas dúas verbas van un pouco unidas. Eran textos en primeira persoa, moi persoais, porque era a maneira que eu atopei para non enfrontar a virtual censura sobre eles. Ao cabo, estaba a falar de min. Contalo desde o íntimo era a miña ferramenta, cunha especie de escrita de autoficción, servíame para contar o que me acontecía a min, que era extrapolable ao que lle pasaba ao resto. Pero era a miña visión, pensaba que así era moito máis difícil que alguén viñera a dicirme o que podía escribir. Cando decidín que non podían ser textos pudorosos ou con vergoña, dalgunha maneira tamén estaba a impulsar unha crítica que podía ser máis ampla.

Falas desde o micro, desde ti, pero non deixas de estar falando á vez do macro, do que lle estaba pasando ao país.

Si, e esas crónicas pasado un tempo teñen un valor porque sitúa as cousas tal como foron.

Sorprendícheste lendo agora algún deses textos?

Hai moitas cousas que me chocaron. Por exemplo, hai un texto moi crítico sobre Abel Caballero por algo que aconteceu en Vigo (antes de ser alcalde) cando participou nunha homenaxe sobre a memoria e retirou a bandeira da República.

"Para min tamén era un propósito do libro que xente que non viviu ese momento se poida achegar a esa década, que foi moi importante no establecemento de certos paradigmas ideolóxicos"

Ese artigo hoxe igual non o publicas...

Probablemente non, pero é que no texto dicía que este señor era un autoritario e avanzaba que chegaría a alcalde. Ten graza ver como hai cousas que, en realidade, xa estaban aí e todo o mundo podía intuír, o que pasa é que ti o contas. Despois de tanto tempo é curioso ver o devagar dos acontecementos. Para min tamén era un propósito do libro que xente que non viviu ese momento se poida achegar a esa década, que foi moi importante no establecemento de certos paradigmas ideolóxicos. Agora este libro pode lerse como un canto á liberdade de expresión e pode facer que nos cuestionemos se este tipo de interpelacións sería posible hoxe.

Por momentos parece que, se houbo unha batalla, aquí gañou a autocensura.

É certo que gañou a autocensura tamén porque as condicións do noso oficio precarizáronse moitísimo. Estamos vendo agora os efectos de todo o que pasou, aínda estes días temos novas do que estivo a pasar dentro de El Correo Gallego, que eu vivín desde dentro. Cando hai unha precarización extrema e non hai condicións de traballo iso repercute na información. Todo isto existía cando eu traballaba en medios, pero agudizouse. As condicións laborais son moito peores, o xornalismo é practicamente unha profesión que permite vivir o xusto. Esa autocensura vai ligada ao ′teño que manter o meu traballo′. Daquela as condicións eran algo mellores e, desde logo, eu tamén era máis novo.

De quen partiu a idea de recompilar estes artigos nun libro?

Das editoras. Grazas ao traballo que fixeron Carlos Meixide e Berta Dávila, pois eles foron os que baleiraron toda a colección do Galicia Hoxe en papel e escanearon os artigos, e grazas a que as bibliotecas existen e se depositan as cousas nelas, este libro hoxe pódese ler. Para min foi un orgullo que houbera xente que lembrara eses textos, sobre todo porque son dunha xeración máis nova ca miña, e pensar que podían ser útiles para outras xeracións.

E a idea de meterlle o índice onomástico? Porque está feito a proba das lectoras máis curiosas.

Foi cousa dos editores. Cando leo ese índice vexo un reflexo da miña personalidade e do que me interesa. En realidade, é case delirante, hai nomes da cultura, da arte, da política, do espectáculo, dos reality-shows... Unha vivencia que todas temos, cando tratamos de contar o mundo non hai un compartimento estanco. De algunha maneira todos eses nomes son os convidados a esa festa equivocada.

Si, pero quen ten máis mencións é Feijóo.

Incriblemente, si, por enriba de Fraga. Eu considero que hai dúas etapas na censura desde a Xunta. A etapa Fraga, que eu considero que si que viña da autocensura porque foi o artífice daquela lei de prensa que se vendeu como un salto adiante nas liberdades pero que en realidade instaurou a autocensura nos medios. Creo que el se sentía cómodo nese ámbito e a súa visión da política e dos medios era do pasado, non estaba tan atento á voz dos medios. Porén, o de Feijóo era un control e un seguimento máis exhaustivo de todo o que se publicaba nos medios, que se estende ata os nosos días. Só hai que ver o que está pasando na CRTVG e a cantidade de ′venres negros′ que levan protestando polas condicións laborais e a maneira na que non poden informar. Naquel momento a volta do PP á Xunta [despois do bipartito] vivímola coma unha ofensiva: xa están aquí, xa volveron e agora van con todo. E efectivamente foi un pouco así, Feijóo foi visceral co decreto do galego. Un argumento que, de feito, recupera agora falando das linguas minorizadas e do ameazado que está o castelán.

"A chama que prendeu a indignación social foi que o relato que nos estaban a contar era totalmente oposto á realidade de destrución plena que estabamos a vivir"

Agora que se fan vinte anos da catástrofe do Prestige, atopamos nos teus artigos unha crónica do que foi esa revolución cívica do Nunca Máis.

Foi unha experiencia única no mundo iso de que todo un pobo saia á rúa para reclamar o que hoxe chamaríamos dereitos medioambientais, a protección da paisaxe e que rematasen os enganos. Aí tamén está o xermolo dun proceso colectivo de concienciación, así como noutros lugares a concienciación política chegou por outras vías, como pode ser o 15M, para toda a xeración que viviu eses tempos creo que foi un punto de inflexión no que é a conciencia política. Outra cousa é que iso non se lograse despois acompañar nunha expresión de partidos políticos, pero creo que a potencia está aí. Estes días, vendo o especial de Salvados volveume a correr polo corpo a mesma indignación polas mentiras e a manipulación política e penso que isto tampouco sería posible hoxe. A chama que prendeu a indignación social foi que o relato que nos estaban a contar era totalmente oposto á realidade de destrución plena que estabamos a vivir.

Unha das partes do libro sucede durante a etapa do bipartito, como foi contar sobre a marcha ese cambio tan –entendo– agardado?

Obviamente, había unha esperanza moi grande porque moita xente quería que mudasen as cousas no país, pero a política de terra queimada impediu o que eu describo no libro como unha ′treboada de verán′, que non chegou a enchoupar o chan porque en realidade todo aquilo estaba demasiado queimado. Concorreron moitas cousas, por unha parte a falta de avinza entre os socios e por outra o acoso mediático. As campañas contra a Consellería de Cultura, contra Quintana, as galescolas... Como todos os resortes do poder movéronse rapidamente para poñer ao bipartito contra as cordas. Quizá tamén houbo un exceso de confianza, como digo nun dos artigos, parecía que había tempo e o tempo ía en contra. Toda a maquinaria de intoxicación informativa foi como un preludio de todas as fake news e os bulos que agora sabemos como funcionan.

"Agora a opinión ocupa demasiado espazo, todo o mundo fala sobre todo e todo o mundo ten unha opinión sobre todo, e creo que iso distancia á xente da prensa"

No conxunto do libro hai un ton optimista, pero como di a xornalista María Yáñez no prólogo, sen calar as verdades.

É importante non calar, esa é a lección que levamos do Nunca Máis. Eu quero ser optimista. Temos memoria do que pasou nesa década e oxalá aprendamos diso. Nese momento consideraba que a miña voz podía aportar algo, era un tempo no que a opinión non estaba por todas partes no xornalismo. Agora a opinión ocupa demasiado espazo, todo o mundo fala sobre todo e todo o mundo ten unha opinión sobre todo, e creo que iso distancia á xente da prensa. Eu xogaba a opinar, dunha forma tan abrupta e contando cousas tan persoais, nun tempo no que non era tan común. Cando ti estás contando algo persoal ninguén pode rebater que non é así, lembro todo o debate co matrimonio igualitario e agora iso soa moi lonxe, pero hai certas cousas que se gañaron e están establecidas, aínda que agora estamos vendo o debate coa lei trans no que se está negando a humanidade das persoas. Isto é grave, non podemos dar as cousas por feitas nin por gañadas, vivimos unha onda ultra reaccionaria e non podemos permanecer impasibles. Agora si que é importante falar sobre estas cousas, e antes penso que tamén o era, é a función de altofalante social que debe ter a prensa.