Vén de rematar a edición do 2019 do Armadiña, o festival de curtas de Poio que, coma moitas outras mostras do país, supuxo unha oportunidade para reflexionar sobre a dirección que está a tomar a curtametraxe galega. Nesta reportaxe salientamos varias das pezas que pudieron verse no Armadiña, un de cuxos puntos en común é o intento de reflexión sobre a violencia estrutural coa que convivimos, e ás veces a achega á reparación ou polo menos ao recoñecemento das persoas que sufriron violencias simbólicas -e físicas, en distintos graos- por distintos motivos, entre eles o patriarcado como realidade.
Brotar
Mirta ten os ollos cheos de peixes. E as mans inzadas de flores. Cando algunha queda murcha, ela gárdaa con todo o coidado. Agóchaa entre as páxinas dos libros. Porque sabe que segue a ter valor. Diso vai ‘Brotar’, de Alifáfaro (Montse Piñeiro e Rubén Abad), un dos máis belos documentais que puideron verse no Curtas Armadiña 2019. Unha homenaxe ás avoas, realizada a partir do traballo coa técnica stop-motion a partir de obxectos de cerámica feitos por Piñeiro e da produción de espazos sonoros e musicais por parte de Abad. “A protagonista” -conta Piñeiro- “está baseada en características das miñas dúas avoas maternas, que para min foron un exemplo de forza e independencia. Ámbalas dúas quedaron viúvas moito antes do agardado, traballaron na terra e no mar, construíron as súas casas e sacaron adiante as súas familias co seu traballo”. Como símbolo da súa fortaleza -engade- as mans. Que cosían un traxe con catro farrapos. Que facían contas sen papel e lapis. Que sachaban á velocidade do demo e aínda tiñan tempo para facer agromar flores pola casa.
Brotar’ ten unha estética que evoca as primeiras décadas do século XX, con transicións de cine mudo
‘Brotar’ ten unha estética que evoca as primeiras décadas do século XX, con transicións de cine mudo. O obxectivo era remitir ao espectador “á etapa clásica da animación”, baixo a influencia de cineastas coma Ian Skankmajer ou os irmáns Quay. Na parte musical, algo leva á radio americana dos 50, aos coros dos Beach Boys… “Dende co comezo pensamos nun proxecto onde animación e música tivesen un peso similar”, indica Abad. A partir, ademais, da confluencia do interese de ambos pola arte de primeiros do XX, foi xurdindo ‘Brotar’, na que a parte visual veu antes ca música. “Para nós, as primeiras décadas do XX supoñen unha etapa artística fascinante, onde se funden as correntes do século anterior coas vangardas... Un período no que a liberdade parecía estar ao alcance da man: os movementos obreiros, o sufraxismo… A nosa pretensión é facer unha homenaxe a unha época de creación sen límites e de creación artesanal, como se facía entón”, explica.
Mirta garda as flores que os demais consideran mortas. Vellas. Inservibles. “É unha metáfora” -indica Piñeiro- “a varios niveis. Cada vez máis, a sociedade capitalista tende a anular as ideas de morte e de vellez”. Opoñendo o “vello” -os “coñecementos máis cotiáns que dalgunha maneira nos fan máis independentes do que cremos- co “novo” -a “tecnoloxía”, por exemplo-.
“Ás veces pensamos que estamos a revolucionar o mundo cun novo descubrimento, ou unha corrente artística modernísima, e resulta que hai máis de cen anos xa había xente facendo cousas similares, como é o caso dalgunhas das técnicas que empregamos para animar algunhas partes do vídeo, que parten de ilusións ópticas que se desenvolveron no século XIX. Por outra banda, estamos hiper formadas, sacamos carreiras, masters, doutorados… Pero a min cústame moito manter vivo un cactus”, resume. ‘Brotar’ amosa conexións, ademais, con outra curta que puido verse no Armadiña, da que en Praza falaramos con ocasión do Curtas Fim Fest de Vilagarcía: ‘Brotes’, de Jorge Fernández, traballo sobre a perda da figura do avó.
Instrucciones para empezar a hablar en gallego
O xogo cunha estética doutro tempo é tamén un dos alicerces de ‘Instrucciones para empezar a hablar en gallego’, outra das curtas que puideron verse no Armadiña. Feita ao xeito das curtas documentais escolares estadounidenses dos anos 50 e 60, esta peza de Matías Nicieza e Bernardo Penabade, adaptación do relato homónimo de Séchu Sende incluído no libro ‘Made in Galiza’, critica desde o humor as presións sociais que sofren as persoas que deciden mudar do castelán para o galego. “A idea xurdiu” -conta Nicieza- “debido á convocatoria do certame audiovisual da Asociación Sociopedagóxica Galega, que tiña como condición que as curtas tivesen vínculo coa literatura galega. Escollín adaptar a Séchu por dous motivos: porque gosto moito deste relato, en particular pola grandísima carga de retranca que leva; e porque teño trato co Séchu e sabía que non me esixiría o pago de dereitos por levar algo seu á pantalla”.
O xogo cunha estética doutro tempo é tamén un dos alicerces de ‘Instrucciones para empezar a hablar en gallego’, outra das curtas que puideron verse no Armadiña
A estética da curta, explica, trata de ser unha homenaxe e ao mesmo unha parodia dun tipo de filmes escolares americanos de mediados do XX que conxugaban unhas intencións didácticas cunha elevada “inxenuidade formal” doada de ver desde a perspectiva de hoxe. A precariedade de medios, apreciable no resultado da curta, é froito da realidade da carencia dos mesmos mais reflicte tamén esa mesma estética. “Como eran xa obras feitas con medios moi básicos, o estilo adaptábase ben ás posibilidades técnicas que tiñamos nós, que raiaban no inexistente. A curta está gravada cunha cámara dixital doméstica coma a que pode ter calquera persoa na casa. O efecto estético conseguiuse a través de darlle unha corrección de cor que imita a do celuloide estragado, e de superpoñerlle por riba un escaneo dunha tira de celuloide antiga con raias e imperfeccións. Ademais, tamén se degradou o son para facelo soar máis próximo ao da época, e o efecto completouse ao engadir temas musicais extraídos directamente de varias das curtas escolares das que falaba antes, que ao ter caído hoxe no dominio público aforrábanos de novo o pago de dereitos de autor”, indica Nicieza.
“A idea é que quen vexa a curta e estea en calquera dos dous lados -quen quere facerse galegofalante e non se atreve, e quen pon ou puxo algunha vez paus nas rodas a quen o intentou- sexa quen de rir de si mesma e ver que non é tan grave a cousa”
O ton xeral da curta sitúase na comicidade. “Eu non o vexo como material didáctico -aínda que podería funcionar como tal-, senón como parodia dun tipo específico de material didáctico, xa que o que conta é tan evidente que cae adrede na perogrullada. A comicidade esténdese precisamente a esas persoas para as cales, por desgraza, a cousa non parece ser tan evidente. O ton da curta é esaxerado, pero os prexuízos son reais. A idea é que quen vexa a curta e estea en calquera dos dous lados -quen quere facerse galegofalante e non se atreve, e quen pon ou puxo algunha vez paus nas rodas a quen o intentou- sexa quen de rir de si mesma e ver que non é tan grave a cousa”, indica Nicieza.
De feito, a curta non ten unha intención didáctica, se por iso se entende estar pensada para a xente nova. “Non está dirixida a un sector especial, senón a calquera persoa que, con calquera idade, se poida sentir identificada coas situacións que aparecen nela. Si que me parece que chegar á xente nova é de importancia capital para consolidar o uso útil da lingua, por iso quixen que aparecesen na historia rapazas e rapaces en idade escolar, mais creo que pode chegar igualmente a unha persoa de 15 anos que a unha de 90. Ou alomenos iso espero”, asegura o autor.
Uganda
Outra curta de ton cómico do Armadiña que deixa albiscar a crítica social é ‘Uganda’, de Fernando Tato. Neste caso, o obxectivo era ollar a un certo xeito de xestionar os conflitos. Ou máis ben de incrementalos ao non saber enfrontarse a eles. Dúas parellas de boa posición económica e social pasan xuntas o que parece un día normal de encontro de amigos. Mais acontece algo que o torce todo. E vai abrollando unha face deles -os ciumes, a hipocrisía...- que todos quererían levar agochada. “A idea da curta” -sinala Tato- “xurdiu dunha anécdota real, dunha rapaza que lle pasou algo parecido. Collemos esta anécdota para contar algo que me preocupaba”.
“O que quería contar é que, por moi civilizados que parezamos, sempre hai cunha cousa que está aí, que son as relacións mal entendidas, os ciumes…”
‘Uganda’ ía ter, nun principio, feitura de thriller, mais acabou, no proceso de traballo cos actores -Adrián Castiñeiras, Xoel Fernández, Susana Fernández e Paloma Otero- achegánse máis á comedia. “O que quería contar é que, por moi civilizados que parezamos, sempre hai cunha cousa que está aí, que son as relacións mal entendidas, os ciumes... Todas estas cousas tan escuras que aínda están na xente, e que temos que controlar. Porque repente, cun detonante, que pode ser o alcohol, ou alguén que xestiona mal as emocións, pódese liala moitísimo en vez de tranquilizarse e utilizar a cabeza en vez de guiarse pola tripa, polo instinto, pola violencia...”, sinala o director. Aínda que pode ser doado interpretar a curta como unha crítica a unha certa clase social -o título procede dunha conversa de dúas das personaxes sobre unha viaxe de pracer a Uganda, na que afloran por exemplo os prexuízos coloniais- non era a intención do director.
“Simplemente queriamos” -asegura- “poñer uns personaxes que fosen como un símbolo do máis ‘civilizado’. Xente con éxito, que vive moi ben”
“Simplemente queriamos” -asegura- “poñer uns personaxes que fosen como un símbolo do máis ‘civilizado’. Xente con éxito, que vive moi ben. Un éxito laboral que pode ter un punto superficial, e que non impide que esas persoas poidan comportarse como cafres en determinadas circunstancias. Porque ao final teñen as mesmas miserias e as mesmas historias ca calquera”. A rodaxe, en exteriores, foi segundo o director, unha “marabilla”, facilitada polo feito de ser os intérpretes, ademais de amigos, unhas “bestas” -no bo sentido- na súa profesión. Mais o complicado foi chegar a realizala, debido ás inclemencias temporais.
“Cada vez que tiñamos todo organizado, poñíase a chover”, lembra. De feito, complementa a curta un making off que repasa “todas as calamidades que nos pasaron”. Ata conseguir o produto agardado, que vén de acadar o Premio do Público (ou Áncora de Prata á Mellor Curtametraxe) do Armadiña. Coa xestión das emocións -ligadas neste caso á raiba ante a inxustiza- ten que ver, tamén, coma ‘Uganda’, outra das curtas do Armadiña, que analizamos cadrando co OUFF: ‘O que medra por dentro’, de Nacho Ozores, que recrea a posible reacción dun mozo ecoloxista ante a descuberta casual do causante do intento de destrución do bosque que el ama e coida.
Escarnio e Maldicir
O Armadiña acolleu tamén a proxección -xa mudando de ton cara ao dramático- doutra curta -de notable valor estético- relacionada coma ‘Brotar’ coa homenaxe ás mulleres da sociedade tradicional: ‘Escarnio e Maldicir’. Mulleres condenadas socialmente por seren fortes e libres parecen ser as protagonistas nunha curta que se atopa entre a ficción e o vídeo-catálogo de moda, e que dalgún xeito evoca as “viúvas de vivos” de Rosalía de Castro. “O xénero cinematográfico correspóndese co do Fashion Film” -apunta o director, Aitor Ramos-.
“É dicir, unha pequena curta que transmite a inspiración da pequena colección cápsula de Olaya de los Palos. A idea xorde porque eu, como traballo de fin de grao de Comunicación Audiovisual na USC, quixen facer un fashion film e para iso busquei colaboración cunha deseñadora. Mediante unha solicitude aberta á colaboración que colguei no Instagram, Olaya ensinoume esta colección tan fermosa que confeccionou para unha das materias do Grao de Deseño da Mestre Mateo. Foi imposible contestarlle que non: fascinoume e segue facéndoo con cada proxecto que crea”, asegura.
“Escarnio e Maldicir é un tributo á historia da muller galega” -sinala Ramos-. Especialmente relacionada coa emigración, tomada desde a perspectiva das mulleres que quedaron
A colección de moda estaba inspirada no traxe tradicional galego. “Escarnio e Maldicir é un tributo á historia da muller galega” -sinala Ramos-. Especialmente relacionada coa emigración, tomada desde a perspectiva das mulleres que quedaron. “Consta de tres episodios emocionais: abandono e soidade; transición, angustia e proceso de superación e fortaleza e empoderamento feminino” -engade-. Acompaña as imaxes unha voz en off -a de Mela Casal- que le un texto literario. “Unha leve adaptación” -aclara Ramos- “dun poemario da deseñadora que escribiu de corazón mentres elaboraba a colección. Mela Casal é todo un referente galego en nós, e tras coñecela en ‘Na memoria da túa esposa’ (curta da miña amiga valdeorresa Cristina Yáñez) onde colaborei de foto fixa, tiven claro que ela tiña a voz perfecta. Unha voz totalmente íntima e que empatiza moito cos espectadores, como se estivese a carón deles. Estoulle plenamente agradecido”.
“O que nos uniu foi o amor polo noso, o amor e o afecto que temos polas nosas avoas e por Galicia”
Outro dos elementos máis importantes é a música, de pandeiretas. “Sempre tiven claro que quería representar a Galicia con elementos como a pedra, a auga, o hórreo e o rural, xunto co baile e a música galega. A pandeireta, ademais de ser un elemento musical típico galego, na curta é a ferramenta que cobra maior importancia. Fai alusión aos latexos do corazón e ademais funciona como un aparello de conexión entre os diferentes planos e estados de ánimo das protagonistas”, resume o director.
Canto á rodaxe, indica, “foi unha experiencia que recordarei sempre como unha das máis fermosas e enriquecedoras que tiven nunca. A maior parte do equipo que traballamos na curta foi o mesmo que traballou na webserie ‘Sígueme’ de Nuria Cancela, entón isto fixo moi doado a colaboración en equipo. A min encántame a fotografía e a dirección de fotografía, á deseñadora gústalle o estilismo e estar inmersa no audiovisual, ó reparto a cámara, e así seguiría con todas e todos, pero o que nos uniu foi o amor polo noso, o amor e o afecto que temos polas nosas avoas e por Galicia”, conclúe.
A ninguna parte
Carla (Lidia Veiga) sae cunha amiga e acaba enfadada con ela por deixala soa mentres está cun mozo. Decide marchar, e polo camiño atopa por casualidade outra rapaza que, aínda que non o di, parece precisar axuda. Así comeza ‘A ningunha parte’, de Pedro Vilas, outra das máis destacables curtas do Armadiña deste ano. “Acontece que a curta está baseada nunha historia real, e dese universo recollemos os principais trazos para a construción da personaxe de Carla. Tamén é certo que dende que comezamos a escribir o guión tiñamos na cabeza a Lidia, e por iso quizais este fose un factor definitorio. Sen dúbida o gran referente, que serviu de inspiración para facer esta película, foron as mulleres que me rodean: fortes, valentes, que teñen que loitar diariamente para ser escoitadas e respectadas”, explica o director, Pablo Vilas.
‘A ningunha parte’ é, en realidade, unha historia de sororidade. Carla exponse a si mesma para axudar unha moza que acaba de coñecer pola rúa
‘A ninguna parte’ é, en realidade, unha historia de sororidade. Carla exponse a si mesma para axudar unha moza que acaba de coñecer pola rúa. Transmitíndolle, se cadra, coa súa valentía, a forza que precisa para afrontar o problema que ten. “A historia de Carla é unha historia de sororidade, si, pero tamén de empatía, de determinación e de valentía. Dende que a escoitei por primeira vez atraeume moito o feito de ser conscientes da nosa forza interior, e da necesidade de compartila para poder espertala noutras persoas: esa sensación de empoderamento”, indica o director. É unha curta gravada de noite. “A rodaxe foi moi dura, xa que todas as escenas foron gravadas pola noite, con moita figuración, adversidades meteorolóxicas, frío... Foron moitas horas pero, malia todo isto, foi un proceso moi bonito e emocionante. Todos os membros da equipa estabamos entusiasmados e totalmente entregados por contar esta historia”, asegura.
Lidia Veiga, a actriz protagonista, encarna tamén as personaxes principais de ‘Trala porta’, de Alejandro Rodríguez -que tamén puido verse no Armadiña, e do que falaramos con motivo do último OUFF- e de ‘Vía Láctea’, do mesmo autor
Lidia Veiga, a actriz protagonista, encarna tamén as personaxes principais de ‘Trala porta’, de Alejandro Rodríguez -que tamén puido verse no Armadiña, e do que falaramos con motivo do último OUFF- e de ‘Vía Láctea’, do mesmo autor. E nas tres a calidade da súa interpretación é igual de salientable. “A Lidia tiven a oportunidade de coñecela e de vela actuar na rodaxe de ‘Leucoíña!’, de Pablo Aguilar. Alí quedei marabillado con ela, coa súa expresividade única, coa súa capacidade inesgotable de transmitir emocións: inevitablemente pensei nela cando comecei a escribir esta curta.Tivemos a sorte de que Lidia coñecía a Fran (Nogueira), e pensamos en Sara (Sanz) para a personaxe de Julia. Quedamos abraiados xa que todo o casting estaba a querer colaborar connosco, e non tiñamos moitas esperanzas ao tratarse dun proxecto universitario sen apenas orzamento. Penso que tivemos moita sorte co casting xa que todos son grandes profesionais que fixeron un traballo espectacular; especialmente Lidia, o eixo principal deste traballo, que lle deu a Carla unha profundidade e unha veracidade que remexe por dentro”. A música é tamén un elemento importante neste proxecto. “Contar cos temas de Basanta e de Underclock foi tamén un privilexio”, subliña.
16 de decembro
A crítica á violencia contra as mulleres en diversas das súas expresións, mais a reflexión sobre a súa presenza actual na xente nova, é en realidade o motor de varias das curtas que puideron verse no Armadiña. Unha delas -a que gañou a Áncora de Ouro á Mellor Curtametraxe- é ‘16 de decembro’, de Álvaro Gago. “A miña realidade” -comentou Gago a Praza con ocasión da proxección de ‘16 de decembro’ no FicBueu - “gritábame e continúa gritándome que a violencia gratuíta en contra das mulleres existe e en grandes cantidades, e que vive baixo o amparo dunha sociedade contaminada de actitudes machistas aparentemente ‘inocuas’ que despois vemos que de inocuas non teñen nada”.
Unha moza de 26 anos chamada Lucía é a protagonista de ‘16 de decembro’. “A personaxe” -explica Gago- “foise moldeando en base a unha idea única: des-estereotipar”. A partir dunha idea “universalización e a despersonalización”. Lucía “xoga ao balonmán, ten un carácter forte e é expansiva porque, de boas a primeiras, non asociamos unha muller destas características con episodios de violencia machista. Pero esta violencia non fai diferencias. Foi esta unha idea que colleu aínda mais forza despois de ler a testemuña dunha das sete protagonistas do libro ‘Invisibles’, da periodista Montse Fajardo, no que relataba como ninguén sospeitaba da súa situación porque ‘como podía ser que unha muller independente, cun nivel alto educativo e con carácter, puidera estar vivindo unha situación, neste caso, de violencia psíquica”.
“É moi importante” -remarca Gago- “entender que todas as mulleres, independentemente dos seus trazos físicos, caracteriais e do seu contexto socio-económico, son suxeitos potenciais”
“É moi importante” -remarca Gago- “entender que todas as mulleres, independentemente dos seus trazos físicos, caracteriais e do seu contexto socio-económico, son suxeitos potenciais, porque nese momento poderemos trasladar as preguntas ao outro lado e xa non será un ‘como pode ser que ti… unha muller coma ti..?’, senón un ‘qué temos que facer para evitar isto?’. ‘16 de decembro’ naceu co proxecto de “filmar unha ficción obxectiva, despoxada de teatralidade e imposturas”, que “permita un proceso de identificación pero con distancia”.
O equipo buscaba “imaxes que non emitisen unha forza plástica que cubrise todo o demais -aínda que, revendo a película, penso que usei mais o pincel do que inicialmente quería- imaxes que deixen oco ao ollo do espectador. Ese oco plástico sumado ao oco rítmico deriva nun espectador con tempo para activar a súa imaxinación. E nese proceso imaxinativo de cada un reside un primeiro impulso que, quizais, faga que a película conviva co espectador durante un tempo e, quizais, desemboque en algo máis. Non se trata de facer unha película dende a óptica de ‘vou a cambiar o mundo’, pero si de apelar aos que o poden cambiar”, resume Gago.
Limbo
O Premio Crea á Mellor Dirección do ‘Armadiña’ foi para ‘Limbo’, de Daniel Viqueira, que ten tamén de fondo a violencia de xénero. O director respondera as preguntas de Praza sobre este traballo con motivo da celebración do Festival FKM. A curta, de moi salientable virtuosidade técnica, empezou sendo unha historia “apocalíptica”, na que un home se atrincheira na súa finca coa súa escopeta tentando “protexerse do mal” que se agocha detrás do valado da casa, para acabar sendo a metáfora do bucle de “psicose infinita” no que cae ese mesmo home tras asasinar a súa muller e a súa filla por atreverse a decidir deixalo e marchar. O terror e a paranoia -zombis, ruídos inquietantes- constitúen, segundo o director, o castigo deste asasino, que en ningún momento transmite remordementos polo seu crime.
O terror e a paranoia -zombis, ruídos inquietantes- constitúen, segundo o director, o castigo deste asasino, que en ningún momento transmite remordementos polo seu crime
Os efectos especiais, a cargo de Gorka Aguirre, a fotografía, de Lucía C. Pan e a música -composta especialmente para esta curta por Germán Díaz-, axudan moito a apontoar un relato redondo, cunha estrutura de elipses e flashbacks que reforza o concepto do bucle, unha das ideas, segundo lembra Viqueira, máis presentes nas curtas de xénero das últimas décadas. Ese bucle é, en Limbo, a condena á eterna repetición na que o home quedou atrapado. Un castigo autoinfrinxido sen querer. O sangue non marcha, por moito que lave as mans. A súa pel agocha o demo no que se converteu. “Os efectos especiais eran moi importantes, porque se fallaba iso, todo ía chirriar”, sinala Viqueira.
O protagonista -Xosé Eirín- non expresa máis emoción que o medo. E faino coa mirada, cos xestos. “Traballamos moito, na montaxe, co que significaba cada plano en función do que viña despois”, indica Viqueira
Limbo é tamén, así, unha curta na que a montaxe é especialmente relevante para a construción da estrutura narrativa. O protagonista -Xosé Eirín- non expresa máis emoción que o medo. E faino coa mirada, cos xestos. “Traballamos moito, na montaxe, co que significaba cada plano en función do que viña despois”, indica Viqueira. Ao xeito do “efecto Kuleshov”, engade. E así, a partir da idea do bucle, foi saíndo un filme que apunta á violencia de xénero como fenómeno universal. Idea que reforzan as imaxes finais, nas que se abre o plano e, alén dun espazo doméstico concreto, percíbese que a o asasino protagonista non é o único. “Decidinme por este final máis universal. Tamén eliminei moito diálogo”, conta Viqueira. O resultado é un drama de horror, ou máis ben de terror, contado desde a perspectiva do maltratador, no que as mulleres quedan nun segundo plano, mais nunca deixan de estar presentes.
Homomaquia
O premio Áncora á Mellor Curtametraxe Animada do Armadiña foi para ‘Homomaquia’, de David Fidalgo, outra peza galega que, coma ‘Limbo’, está a ter un importante percorrido en festivais de cinema independente, e da que en Praza xa falaramos tamén varias veces debido á súa presenza en varios festivais do país, coma o FICBueu. ‘Homomaquia’ é unha historia de maltrato animal na que se inverten os tornas: son os humanos os cousificados, perseguidos, capturados, explotados por uns seres que, coma eles, están despoxados de linguaxe, de racionalidade e mesmo de identidade. Só que os humanos conservan a capacidade para os afectos e para a empatía, ademais da arela de verse libres. “A idea” -explica o director- “era establecer un contexto no que os humanos son tratados coma os touros na nosa realidade, pero sen que os toros tomen o papel do humano, pois dubido moito que eles se dedicasen a torturar…”.
A idea” -explica o director- “era establecer un contexto no que os humanos son tratados coma os touros na nosa realidade, pero sen que os toros tomen o papel do humano, pois dubido moito que eles se dedicasen a torturar…”
“Quería” -engade- “que os humanos fosen primitivos, animalescos, polo que a fala non tiña cabida. Dalgunha maneira, trato de deshumanizar o humano, pero non ao límite, e poñelo baixo o sometemento duns seres sombrizos antropomórficos que representan o peor do ser humano, sendo aquí sombras de toureiro. Un mundo moi masculino no peor sentido da palabra, que me axuda non só a mostrar o maltrato animal, senón que me leva a reflexionar sobre como este tipo de "masculinidade" trata a muller na sociedade. Hai un momento moi cru da curtametraxe que é unha chiscadela e crítica a todas esas manadas de violadores que se están dando, sendo a de San Fermín o claro exemplo”.
‘Homomaquia’ non denuncia só, nese sentido, o machismo, senón tamén a homofobia. “Quixen liberar os personaxes” -sinala o director- “dos prexuízos que temos na sociedade sobre a sexualidade ou a orientación sexual”
‘Homomaquia’ non denuncia só, nese sentido, o machismo, senón tamén a homofobia. “Quixen liberar os personaxes” -sinala o director- “dos prexuízos que temos na sociedade sobre a sexualidade ou a orientación sexual. Na curta non se pensa se son homes ou mulleres. Simplemente, son humanos”. Nese sentido, ‘Homomaquia’ afonda en como “certos poderes masculinos someten a outros que cren máis débiles. O caso da muller é o máis claro, pero sucede tamén cos dous protagonistas masculinos”. Protagoniza a curta un trío de humanos que debe procurar camiños máis aló do establecido, que representa como a ignorancia sobre a posibilidade dunha vida mellor “pode facerche crer que iso é todo, mesmo que a túa vida sexa bastante deplorable. Pero cando alguén descobre que hai algo máis, que o que cría a súa liberdade era o seu cárcere, abre os ollos”. Se a vida lle deixa.
E outras propostas...
O Armadiña acolleu tamén a proxección doutras tres curtas de animación: ‘Los siete hermanos chinos’, de Ismael Mon, ‘La voda de Gallo Pinto’, de Zé Carlos Pinto, e ‘El último canto’, de Borja Guerrero. Aínda que, por unha conexión puramente temática -a reflexión sobre as consecuencias dunha masculinidade tóxica, relacionada coa deficiente xestión das emocións e co abuso da posición de privilexio proporcionada polo patriarcado-, é fácil relacionar ‘Homomaquia’ con outra das curtas proxectadas no Armadiña: ‘El jefe’, cuxa dirección Fernando Tato comparte con Ozo Perozo, e que en Praza analizaramos con motivo do último festival OUFF. Salientable tamén pola súa feitura técnica, así como pola calidade da interpretación dos actores, é ‘Marusía’, de Pedro Sancho, na que afondaramos con ocasión do FICBueu.
Pola escaseza no cinema galego do seu enfoque ou da súa temática, poderiamos destacar porén, da programación do Armadiña, filmes coma ‘Koan’, de Dani Viqueira e Omar Rabuñal, unha peza que parece un filme de pelexas, unha sorte de homenaxe ás películas de Steven Seagal, de Van Damme ou de Bruce Lee. Mais que non é iso. Ou non só, senón un espello no que ficción e realidade, persoas e personaxes, se confunden. Nun xogo que mestura dogma, artes marciais e certas dúbidas existenciais, mais a idea do bucle infinito explorada por Viqueira tamén en ‘Limbo’.
Tampouco é tan habitual no panorama audiovisual galego a perspectiva adoptada por ‘Helnsinki 79’, un falso documental sobre a historia de Eufemiano e Lalo, dous galegos que terían conseguido colocarse na lista de hits en Finlandia con ‘Helsinki 79’, un tema feito cun produtor musical finés. Se quedamos, porén, coa achega á fantasía -con moita máis tradición no audiovisual galego- habería que subliñar, do Armadiña, ‘’Cafeína’, de Julio López e Sara C. Lorenzo, metáfora do desexo irrefeable e da adicción con forma de relato da degradación dun home “tranquilo” e “normal” que é expulsado da súa cafetería habitual perdendo, así, o equilibrio; xunto con ‘Mouras’, de Olga Osorio, ou ‘Beautiful Boy’, de Fran X. Rodríguez.
