O xornalista e escritor Ángel Suanzes vén de publicar o seu segundo poemario, Os eucaliptos levan o lume dentro, editado por Nêspera. Un libro no que fala desde a vulnerabilidade propia para abrirse e compartir uns sentimentos que como home non lle aprenderon a comunicar. Hai un grande exercicio de comunicación nestes poemas, nos que acaban mesturados xornalismo e poesía, sempre dando voltas arredor da verdade.

Hai que mover as expectativas de lugar é un verso dun dos seus poemas, que escolleu para dedicar os primeiros libros na presentación en Compostela.

É unha frase que me parece importante porque marca un pouco o que é o libro, e tamén a súa estética debido á situación do poema e a esa ruptura espacial das palabras.

Na presentación do libro comentou que son poemas que pertencen a un momento do pasado e que lle resulta doloroso volver a eles.

Si, cando escribín o primeiro libro, E se a memoria está na boca (Urutau, 2020), rebusquei na miña propia memoria para contar cousas que aconteceran antes. Era unha memoria que estaba moi tupida xa e, polo tanto, aí eu falaba de que a memoria vai cambiando. Sempre poño o exemplo da película de Disney Inside Out, cando Alegría leva as bolas amarelas que logo se converten en medio azuis ao tocalas Tristura. Paréceme unha maneira marabillosa de explicar de forma visual como unha lembranza bonita acaba converténdose en algo igual máis melancólico ou máis tristeiro. Este libro está moito máis pegado temporalmente ás cousas que sinto e sobre as que puiden escribir. Cando non hai tempo suficiente para que a memoria pouse, e estea o suficientemente tapada, é máis fácil que as cicatrices ou as feridas, ao tocalas, volvan sangrar. Hai certa dor, no sentido de sentirme vulnerable, con este libro porque é un libro de moitísima vulnerabilidade.

"En certos momentos, eu tamén puiden sentir que ser home hoxe en día é algo malo"

Esa vulnerabilidade que os homes teñen que aprender a mostrar?

Eu escribo cousas soltas que logo collen forma de libro por mor dun proceso no que hai un traballo editorial e no que ao final comprobas que todo tiña un sentido conxuntamente. Pero tamén, un entende que hai un discurso interno que quizá mentres estaba a escribir non era quen de comprobar que existía. E coido que ese discurso interno forma parte dun proceso dun home de máis de 40 anos, educado baixo unha masculinidade absolutamente patriarcal, sobre a dificultade de poder expresar sentimentos en voz alta.

Aquí atopo a necesidade de dicilo en voz alta por se hai alguén, nalgún momento, que se vexa representado; seguramente non serán as xeracións novas porque xa están colocadas noutro sitio, pero creo que hai unha necesidade de que os homes falemos en voz alta do que nos acontece.

Ultimamente estou lendo moito a Bell Hooks, que fala de que os homes non só non somos quen de situarnos na vulnerabilidade, senón que ademais por momentos sentimos que se o facemos estamos ocupando o lugar das mulleres, un sitio no que as mulleres tedes todo o protagonismo, tedes que reivindicar e seguides traballando para iso. Coido que os homes necesitamos atopar un sitio desde o que traballar, e eu agora mesmo considero que é reivindicar a vulnerabilidade: é importante dicir en voz alta en que, como e onde nos equivocamos. No libro hai moito diso, ser un eucalipto –en principio– significa ser algo malo. En certos momentos, eu tamén puiden sentir que ser home hoxe en día é algo malo. Entón, esa loita interna contra todo iso que está debaixo, nas raíces do eucalipto e polo tanto nas raíces do home, é o que intento amosar desde o meu discurso.

A súa poesía non é nada críptica, semella que teña detrás unha vontade de ser comprendida. Aquí se mesturan o poeta e o xornalista?

A busca da verdade no xornalismo é cada vez máis complicada, non só polas fake news senón tamén por todos os problemas que nos poden poñer desde todos os ámbitos para contar a nosa verdade, que non quere dicir que sexa a verdade absoluta, desde a honestidade. Eu reivindico moito a subxectividade, pero tamén ser honesto e leal con quen te le, con quen te escoita e con quen te ve. A poesía tamén ten que ter iso e, moitas veces, hai certo tipo de poesía que se vai moito á mente e deixa máis de lado a emoción: e para min a poesía é emoción. Para min comunicar é emoción, tanto se fago xornalismo como se fago poesía porque moitas veces é transmitir sensacións, emocións e sentimentos. Se a miña poesía non fora quen de chegar a transmitir todo iso para que ti logo o recibas e o redirixas á túa propia vida, non funcionaría.

Dixo na presentación en Santiago que moitas veces dicimos as cousas de maneira distinta a como as sentimos.

Poñía o exemplo das películas de autor, de todos eses momentos que á xente lle parecen aburridísimos porque din que non pasa nada e están a pasar un montón de cousas, o que pasa é que ti tes que empatizar coa personaxe. Cando logras empatizar coa persoa que tes diante vante chegar cousas túas, iso é o importante da arte. É importante que cada un colla o poema desde si mesmo e que non sexa eu quen diga o que significa. Podo explicar o proceso de construción do poema, o que sentín eu, pero que sentes ti? Se a ti non te chega e non sentes nada, para min o poema non funciona; pero se a ti, dalgún xeito, lévache a algures, é que o poema está funcionando.

"Para min comunicar é emoción, tanto se fago xornalismo como se fago poesía"

O cinema tiña que aparecer nesta conversa porque son dezasete anos como xornalista cultural. Ademais, di que escribe a partir de imaxes. Unhas imaxes que poden aparecer na súa conta de Instagram antes de converterse en material poético.

Todos vemos cousas e pensamos, aquí hai algo. Esas publicacións que comparto en Instagram son o comezo do traballo, pero ten quen repousar, non te podes quedar nesa primeira idea. Hai varios anos un director de cine galego dicíame que estaba farto da xente que facía películas cunha idea que lle dixera o seu curmán tomando unhas cañas. Isto é o mesmo, se eu me quedo nesa imaxe de Instagram ou nesa frase, e non traballo máis o poema, non pode chegar a ser un libro. Este libro, como o eucalipto, afonda buscando as raíces desa propia idea inicial. E aí é cando hai que mergullarse e onde entra a editora, Vanessa Rodríguez, que tamén traballa sobre a imaxe do poema. O peso do poema dentro da páxina vai marcando a tendencia, e iso é visual tamén. Logo están as fotos de Breixo Parcero, que fan outro xogo dentro do libro e funcionan case como se fosen unha separación por capítulos.

Aínda que no libro as páxinas non están numeradas.

Claro, porque como lector de poesía eu adoito ler poemas salteados. Coido que é un xeito de ler poesía moi lóxico e habitual, pero para quen o queira ler de principio a fin tamén hai unha estrutura e intentamos que haxa tamén unha evolución dentro do libro.

No proceso de creación dos poemas, que teñen esa vontade de seren moi transparentes, sentiu pudor por mostrarse a través da súa poesía?

O pudor fía coa vulnerabilidade da que falabamos antes. Hai certo pudor cando te abres e terme que expoñer agora sobre este asunto cústame dobremente. Pero coido que é interesante que este discurso se escoite e, eu que non fago poesía social, penso que compensa deixar o pudor de lado para soltar. Para min este libro é un proceso de soltar, igual que deixar a tele. E dentro destes procesos a vida tráeme a oportunidade de falar de cousas que considero que a nivel social son importantes. Existen o pudor e a vulnerabilidade, e creo que toca traballar desde aí.

Ten un poema que di: Os que combatiamos contra nós mesmos, só podiamos perder.

Realmente combatemos moitas batallas e perdemos a meirande parte delas, pero aínda así seguimos combatendo. A derrota é algo que non acepta a masculinidade heteropatriarcal, que nestes casos recorre á carraxe e revólvese. É esta cousa de Nadal de estar lesionado e seguir competindo, non, tío, solta. Hai que pararse e dicir, perdín esta. Non quere dicir que non vaia seguir loitando, pero hai que asumir que esta está perdida. Vou ver desde onde xogo e desde onde podo medrar eu persoal e socialmente coa comunidade para formular outras batallas, para non estar sempre pegándonos contra unha rocha.

"A situación na CRTVG é coñecida, van cinco anos de compañeiras manifestándonos nos venres negros pedindo que se cumpra a lei de medios"

Pois en xeral, como sociedade, xestionamos bastante mal a frustración.

Todos xestionamos mal a frustración, como sociedade e individualmente, e máis os homes. Aí falta aceptar e asumir o que che pasa cando estás frustrado e estás mal, pasan cousas e tes que respiralas para ver cara a onde ir. O que che pasou xa está, podes ter carraxe e tristura –coidado con confundilas– e tes que aprender a aceptar eses sentimentos para continuar.

Xoga coa idea do presente ao longo do libro, de canto dura o tempo que consideramos presente, pero sempre mirando cara ao futuro. É unha maneira de mostrar esperanza, de non tirar a toalla?

Si, porque no momento no que soltas e comprendes que o que che pasou, xa pasou, tes que seguir cara a adiante. E vas seguir, pasan moitas cousas pero non pasa nada. A vida segue. Creo que hai unha evolución persoal neste libro porque apunta ao futuro. Que o futuro é escuro? Pinta que si, a nivel social agora semella que si.

E a nivel profesional? Vén de pechar unha etapa na TVG e de abrir unha nova xanela na Radio Galega as fines de semana.

Forma parte de soltar, tamén. De ter a sorte de traballar nun medio público e ter a posibilidade de traballar na radio, que é o medio que sempre me gustou máis desde que quixen ser xornalista. Estar na radio é unha marabilla. Máis alá diso, a situación na CRTVG é coñecida, van cinco anos de compañeiras manifestándonos nos venres negros pedindo que se cumpra a lei de medios. Pedimos que esa Galicia diversa, heteroxénea e infrarrepresentada poida ter representatividade, porque nós estamos para iso, somos meros instrumentos para que os medios públicos amosen todo iso.