A compañía Barrosanta está a presentarse ao público cun texto de Lali Álvarez no que Anxo Outumuro encarna a Carlo Giuliani, o mozo asasinado por un disparo da policía nas protestas contra o cumio do G-8 do 2001 en Xénova

“Algunha vez vistes moita xente sen medo?”. Con frases coma esta comeza Ragazzo, o texto de Lali Álvarez co que a compañía Barrosanta está a presentarse ao público. E de que maneira. Anxo Outumuro encarna nesta peza a Carlo Giuliani, o mozo asasinado por un disparo da policía nas protestas contra o cumio do G-8 do 2001 en Xénova, realizando un impecable traballo interpretativo que descobre un dos que sen dúbida serán -porque xa o é, con 23 anos- dos mellores actores do país. Ragazzo estivo na Sala Ártika, en Vigo, e no teatro de Barbadás, e prepara nestes momentos a súa xira para os próximos meses.

Ragazzo é a oligarquía que goberna o mundo mais, sobre todo, a inoculación do medo e fronte a el, a necesidade -quizais a obriga- da rebelión. Atravesar a zona vermella. Recuperar un espazo público virado en zona de guerra. Dicir non ao poder, á suspensión de dereitos e liberdades, co único que se ten: o corpo, a consciencia da realidade e a vontade. Cunha advertencia, que non é en si a morte como unha sorte de símbolo da imposibilidade da utopía. Senón a lucidez de saber e dicir que podería ser calquera que, coma aquel mozo, pode ser devorado pola razón de Estado con total impunidade. Borrado por un estado de excepción tornado norma. Cubrindo o seu nome de mentiras. Negando a súa memoria, que é o que o texto de Lali Álvarez non está disposto a permitir.

“Ragazzo é a oligarquía que goberna o mundo mais, sobre todo, a inoculación do medo e fronte a el, a necesidade -quizais a obriga- da rebelión”

O encontro desta peza con Anxo Outumuro chegou un día na Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia. Era 2018 e, sobre o escenario, Oriol Pla daba unha inesquecible mostra da súa excelencia interpretativa co seu Ragazzo. Naquel momento, Outumuro non sabía que ese mesmo texto ía ser a base do seu traballo de fin de estudos na Escola Superior de Arte Dramática de Galicia (ESAD). Mais algo prendeu nel aquela noite que, dous anos despois, acabou emerxendo. “Para min supoñía un reto interpretativo”, explica Outumuro, pola enerxía e o ritmo que exixe. “Era como controlar un cabalo que parece desbocado”, indica, xa que “fai falta técnica para facer controladamente algo que parece descontrolado”.

Entón non sabía se sería quen de facer un monólogo con ese ritmo frenético -o actor corre dun lado para outro, muda de rexistro, transita entre espazos e entre tempos distintos, entre a historia de Giuliani e o diálogo co público…- durante máis dunha hora. Mais abofé que o conseguiu. E dese traballo académico naceu despois, para poder levar Ragazzo aos teatros e tras obter unha axuda de Agadic, a compañía Barrosanta. Nesa viaxe acompañouno Xavier Castiñeira, profesor seu na ESAD e director da peza. “Era un alumno exemplar, dos que fan escola”, lembra este docente. Castiñeira dirixiu entón un traballo de fin de estudos que deu unha peza dunha hora e corenta e cinco minutos de duración, acurtada despois para deixala nunha hora cando se creou a compañía Barrosanta para levala aos escenarios. “O personaxe xa estaba no traballo académico”, asegura Castiñeira. Faltaban a escenografía, da que se encargou el mesmo, e a iluminación, que asumiu Violeta Martínez. Un equipo pequeno para un proxecto que comezou coa construción do personaxe.

En realidade, conta Outumuro, primeiro veu a análise do texto. Despois Castiñeira encargoulle que buscase unha canción que puidese ser representativa do personaxe. Cando o entón alumno a atopou, comezou o baile. O traballo desde o movemento, desde o corpo. “O primeiro día de ensaio xa atopamos o corpo do personaxe”, sinala Castiñeira. Despois, o texto comezou a habitar aquel corpo. “A canción tiña que ser como o himno de Carlo Giuliani. Pegar con el no ritmo, na melodía, no estilo, na letra, na forma en que estivese tocada. Un día que eu ía escoitando Radio 3, a canción apareceu”, relata Outumuro. Era Alone Tonight de Cyanide Pills. Ademais da aleación entre traballo físico e texto, Outumuro e Castiñeira prepararon a escenografía a través dunha labor de produción pouco común.

“Fun atopando elementos tal como o faría Carlo Giuliani na vida real”, subliña Outumoro. A consigna que lle dera Castiñeira era clara: non gastar un peso

“Fun atopando elementos tal como o faría Carlo Giuliani na vida real”, subliña Outumoro. A consigna que lle dera Castiñeira era clara: non gastar un peso. “Un día, estando na casa, pensei que unha banqueta que tiña alí podía ser o aro dunha canastra. Probei e entraba unha pelota de baloncesto. Recicleina nunha canastra. E o mesmo fixen con moitos máis elementos: as caixas… Como faría el, que levaría á casa cousas que ía atopando pola rúa”, engade. Para a montaxe profesional houbo doazóns de pezas de roupa da marca Acontravento. Pero tampouco compras. O principal dos elementos escenográficos é un coche. Mais nin isto se podía mercar. “Fun a un desguace, expliqueilles que era para unha obra teatral… Por motivos legais non podiamos traer un coche enteiro pero o que nos dixeron é que si sería posible se fose un anaco cortado…”, explica Outumuro. Entón -contan actor e director- a solución chegou por si soa: serrar a chapa ata deixalo en medio coche. “Facendo así gañabamos en teatralidade”, salienta Castiñeira.

Este medio vehículo é, á vez, o centro do fogar do personaxe -unha sorte de garaxe- e, cando este está fóra, en exteriores, un coche aparcado na rúa. “A obra” -explica Castiñeira- “móvese entre dous planos: a ficción e o real. Acéndense as luces e o actor reacciona, comeza a contar unha historia como se o público fosen os seus colegas”. O actor transfórmase en Carlo Giuliani interpretando a súa historia e alternando, á súa vez, o relato a posteriori da mesma ante o público por parte do mesmo personaxe. “É un texto marabillosamente escrito. Para estudar nas escolas. Anxo tivo que integralo. De interpretación teatral xa tiña moitas ferramentas, pero unha vez que logrou integrar a máscara corporal da que falabamos e o texto, todo encaixou. No propio texto están as mudanzas de rexistro ou a representación da metacognición: unha frase comeza, o monólogo segue por outro lado e logo volve á mesma frase con naturalidade”, matiza Castiñeira. A tradución ao galego fíxoa o propio actor.

“O que fixemos” -resume Outumuro- “foi coller as teses do texto e, dalgunha maneira, redimensionalas, Xavier coa escenografía e eu coa interpretación

“O que fixemos” -resume Outumuro- “foi coller as teses do texto e, dalgunha maneira, redimensionalas, Xavier coa escenografía e eu coa interpretación. As intervencións a público, por exemplo, non as inventamos nós: xa estaban no texto. Situámonos nun espazo ficcional que é un garaxe. O personaxe sabe que está nun garaxe contando unha historia á vez. É moi metateatral. O personaxe fala desde si mesmo, non desde Anxo: represéntase a si mesmo e mantén un encontro con outras persoas, un encontro que é teatral, co público. O texto xa te leva a moverte dun lugar para o outro”, engade.

Un texto que é, para Outumuro, empatía cun personaxe do que se presenta un retrato humanizador e desvitimizador. “A sensación que deixa o texto é que o rapaz podería ser calquera de nós. Nin unha vítima nin un heroe. De feito, exculpa o policía que o matou, ao que define como un escravo comido polo medo, detalle que me parece un grande acerto por parte da autora. E penso que tamén por iso funciona tan ben como teatro político. Pois non é panfletario, consegue ter sentido para todo o mundo”, reflexiona. Ragazzo é, tamén, a desarticulación do medo. “Para que as estatuas caian a xente tivo que perderlle antes o medo ao que simbolizaban, tal como di o texto”, lembra Outumuro. Lali Álvarez non é, en efecto, “neutral” no sentido de equidistante, pois o texto posiciónase claramente. Mais, tal como di Castiñeira, non establece unha oposición binaria bos/malos, senón que, recreando o inferno e o caos enxendrados por un poder que elude a súa responsabilidade, achégase desde o punto de vista humano tanto ao rapaz como ao seu asasino, retratado desde o punto de vista do mozo. 

“O personaxe intúe que vai morrer pero non pode deixar de ir. Porque toda xeración ten que loitar. Porque é a obriga dun adolescente tentar mudar o mundo”

Ao ver de Castiñeira, o texto de Lali Álvarez é “unha traxedia. O personaxe intúe que vai morrer pero non pode deixar de ir. Porque toda xeración ten que loitar. Porque é a obriga dun adolescente tentar mudar o mundo. Isto foi no 2001 pero a necesidade da loita sempre continúa”. De feito, a montaxe de Outumuro e Castiñeira leva, a través de detalles, o texto á actualidade, ademais de ao lugar no que se representa en cada ocasión. Anxo leva, por exemplo, unha camisola na que pode lerse Fuck AP9. Ou unha sudadeira coa serea de Castelao. “Queremos establecer un continuo temporal co presente”, indica o director. O día antes da actuación na Sala Artika, en Vigo, el mesmo arrancou carteis vellos de espectáculos das paredes das casas do barrio de Bouzas para ambientar o garaxe do personaxe. A escaleira que se podía ver en escena era, ademais, a que había na Sala Ártika. Noutros lugares incorpóranse outros obxectos da contorna. “Trátase de que o espectáculo naza do espazo e non ao revés”, sinala Castiñeira.

“Outumuro fai un traballo que podería estar perfectamente nos teatros alternativos de Madrid e de Barcelona”, salienta

Ragazzo é, en fin, asegura Castiñeira, unha peza moi “artesanal” na que todos os detalles están moi “coidados”. Unha montaxe -repite- tamén moi “punkie”, como era Giuliani. “Non había problema por que algo fose reutilizado, vello ou que non pegase coas cores. Ao contrario, era o que queriamos: un espírito punkie. Anxo conseguiu todo gratis como faría un punkie”, afirma. Aproveita, tamén, para subliñar a valía do seu ex-alumno. “Foi moi sinxelo traballar cun actor coma Anxo. É un privilexio ter un rapaz de 23 anos con este nivel de interpretación, que non é habitual, e mira que en Galicia hai actores bos. Pero é que el ten algo especial. É moi respectuoso co texto, traduce, actúa, creou a compañía, conseguiu o diñeiro… Fai un traballo que podería estar perfectamente nos teatros alternativos de Madrid e de Barcelona”, salienta. Ademais de estudar na ESAD, Outumuro formárase antes en Ourense e en Barbadás, achegándose ao teatro comprometido politicamente na aula universitaria da Ourense, con Sarabela. Ademais, traballara, ademais de no teatro, na televisión ou no cine, e non só de actor, pois tamén é técnico.

Polo momento, Ragazzo e a compañía Barrosanta identifícanse nun mesmo proxecto. Outumuro di non poder asegurar agora mesmo se haberá máis montaxes baixo este nome de compañía e, de habelas, se chegarán nun, en dous ou en dez anos. Mais si sabe que, se hai outro espectáculo de Barrosanta, confluirá nas súas bases con Ragazzo: teatro político e contemporáneo. “Para min Ragazzo é como unha traxedia. Unha traxedia política. Mais o atmosfera non é de traxedia, senón de celebración. Unha celebración da vida. E por iso é movida, alegre, animada e mesmo ás veces cómica. Conxuga a denuncia política coa celebración da vida”, conclúe Outumuro.