O pasado 1 de outubro o exército israelí invadiu o Líbano, penetrando no sur do país, nunha campaña dirixida en primeiro lugar a debilitar a capacidade militar de Hezbolá pero que está a provocar un gran número de vítimas civís, tamén en Beirut, capital do país, que sofre intensos bombardeos. A invasión deste Estado soberano por parte de Israel vén sumarse aos ataques lanzados contra dirixentes da milicia xiíta (facendo estoupar os seus buscas), ao bombardeo da embaixada iraniana en Damasco e, sobre todo, á invasión de Gaza, que xa provocou máis de 41.000 mortes.
En resposta á invasión, Irán lanzou 200 mísiles hipersónicos contra Israel, que foron quen de burlar en parte o sistema da cúpula de ferro que protexe o territorio xestionado por Tel-Aviv. O Goberno de Israel ameazou con tomar represalias polo ataque iraniano, o que fixo elevar o prezo do petróleo nos mercados internacionais e levou a preocupación aos Executivos occidentais, temerosos de que a escalada teña consecuencias para as súas economías.
Que pode pasar a continuación? Ata onde poden chegar as agresións de Israel contra os países da súa contorna? Existe algunha liña vermella que o Goberno de Tel-Aviv poida superar e poña en cuestión o apoio que segue recibindo de Estados Unidos e dos seus satélites? Falamos con Susana Mangana Porteiro, investigadora e docente na Universidade Deusto de Bilbao e directora da Cátedra Permanente de islam e Mundo árabe da Universidad Católica de Uruguay. Criada en Arrasate (Guipúscoa) pero de ascendencia galega, Mangana colabora co Instituto Galego de Análise e Documentación Internacional (IGADI).
Pensas que esta escalada militar vai seguir aumentando ou que nalgún momento algún dos actores vai dicir 'ata aquí chegamos'? Por exemplo, a resposta de Irán foi dura, pero contida. Cres que Israel está interesado en estender aínda máis o conflito?
"Boa parte da prensa en Occidente, en Europa e nos Estados Unidos, está escandalizada co ataque de Irán a Israel, pero non se mostraron igual de escandalizados coa invasión terrestre de Israel ao Líbano"
O que dixeches de que 'a resposta de Irán foi contida', é importante, non é un mero matiz. Boa parte da prensa en Occidente, en Europa e nos Estados Unidos, está escandalizada co ataque de Irán a Israel, pero non se mostraron igual de escandalizados coa invasión terrestre de Israel ao Líbano, cos bombardeos que Israel leva practicando desde a semana pasada ou coa intervención nos dispositivos móbiles para facelos explotar en mans das persoas que os manipulaban. Este ataque de Irán foi contra obxectivos de instalacións militares e de seguridade de Israel, causando cero baixas civís, mentres que Israel está a atacar e agredindo a civís co obxectivo de infrinxir o maior dano á poboación civil, sexa en Gaza, sexa no Líbano. Isto hai que denuncialo así: o país que agride logo quere cambiar o relato, terxiversarlo e dicirnos que é o agredido.
O asasinato de Hassan Nasrallah, secretario xeral de Hezbollah en Líbano, era unha maneira de provocar a reacción de Irán. A pregunta é por que? A quen lle serve esta provocación a Irán? Pois sérvelle ao propio Netanyahu, que estaba a perder a batalla do relato, a batalla da propaganda, a batalla mediática. Era o vitimario, o criminal de guerra acusado pola Corte Penal Internacional e agora vólvese colocar outra vez no papel de vítima, Israel sendo vítima das agresións inxustificadas de Irán. En todo caso, non podemos saber realmente cara a onde vai isto, porque isto é o perigoso das guerras: sabemos como empezan, como se organizan, pero non como seguen e como rematan.
En boa medida Netanyahu persegue a súa propia supervivencia política con esta fuxida cara adiante?
"A quen lle serve esta provocación a Irán? Pois sérvelle ao propio Netanyahu, que estaba a perder a batalla do relato, a batalla da propaganda, a batalla mediática. Era o vitimario, o criminal de guerra acusado pola Corte Penal Internacional e agora vólvese colocar outra vez no papel de vítima"
Creo que unha das cuestións que é vital para Netanyahu é gañar outra vez o apoio de parte da poboación israelí, que é sumamente cativa desta sensación de inseguridade. É dicir, os israelís hoxe en día están tan altamente ideoloxizados que todo o que teña que ver coa súa propia seguridade e integridade física é unha liña vermella. Entón, ao volver colocarse no plano de vítima e de agredido, Netanyahu consegue suavizar as críticas que está a ter e a presión doméstica. Porque agora o urxente é defendernos de Irán, que nos agride e é o noso inimigo, cando a realidade é que Irán foi moi contido na súa resposta.
Cando Netanyahu lanza o seu discurso ante unha Asemblea Xeral baleirada, el di "faremos o que faga falta para defender Israel e os nosos cidadáns". E logo engade "non só queren aniquilar a Israel, senón que queren aniquilar a nosa civilización". Cando el di nosa, el tenta facer partícipe a súa audiencia en Occidente, tentando comprometer a quen o escoita. É dicir, "están a agredirnos a ti e a min que me escoitas". Este foi o cabalo de batalla de Israel durante estas case oito décadas. Por que Occidente unha e outra vez claudica? Por que unha e outra vez ve a Israel como un aliado de Occidente na rexión de Oriente Medio e como alguén próximo? Porque o considera "un dos nosos".
Nos últimos anos Israel fora quen de achegarse a varios dos países da súa contorna, coma os Emiratos Árabes e Bahrein, cos que chegou a asinar un acordo, ou tamén Marrocos e mesmo Arabia Saudí, rompendo a unidade árabe. Os atentados de Hamas e a invasión de Gaxa rachan este proceso. Compénsalle a Israel manter esta política de agresión constante contra os seus veciños?
"Por que Occidente unha e outra vez claudica? Por que unha e outra vez ve a Israel como un aliado de Occidente na rexión de Oriente Medio e como alguén próximo? Porque o considera 'un dos nosos'"
Un matiz. Ti estás a dicir correctamente que parece que se rompeu esa unidade árabe. Pero é que esa unidade árabe nunca existiu. Se realmente existira esa unidade árabe, Israel non tería gañado as que sostivo contra os países árabes. No plano discursivo os países árabes mantiveron un discurso de apoio á causa palestina, porque saben que é unha retórica que necesitan para manterse no poder nos seus propios países. Agora ben, nos feitos, esa unidade nunca existiu, porque cada país foi buscando os seus obxectivos particulares. Máis aló de enviar axuda humanitaria a Gaza, o seu apoio a Palestina non se traduciu en feitos e, por exemplo, son moi remisos a levar refuxiados de Gaza. Ademais non exercen a presión que un esperaría nos órganos multilaterais.
Os acordos de Abraham que ti mencionas, propiciados pola administración de Trump, supuxeron o achegamento entre Israel, Emiratos Árabes Unidos e Bahrein, e estaba próximo o momento en que Arabia Saudita normalizase tamén as súas relacións con Tel-Aviv. E todo isto quedou en stand by polo xenocidio ao pobo palestino.
Falas de xenocidio en Palestina, unha palabra que moita xente se resiste a aceptar?
"Hai moita xente que se resiste a chamalo así, pero é un xenocidio. Son máis de 41.600 persoas asasinadas. É unha matanza cruel, indiscriminada, pon o nome que ti queiras, non nos aferremos á semántica"
Hai moita xente que se resiste a chamalo así, pero é un xenocidio. Son máis de 41.600 persoas asasinadas. É unha matanza cruel, indiscriminada, pon o nome que ti queiras, non nos aferremos á semántica. Aquí hai un afán de represalia, hai unha ofensiva israelí moi calculada, cuxo obxectivo non foi nin recuperar aos reféns israelís en mans de Hamas, nin tampouco simplemente ir a por a cabeza dos milicianos de Hamas.
E todo isto ante a indiferenza de Occidente? Nos últimos meses mudou algo na comunidade internacional?
Esta impunidade coa que está a actuar Israel ampárase na indiferenza que existe nas grandes potencias que si teñen a capacidade de pór fin a esta escalada e a esta guerra. Cando falamos de escalada ou conflito, estamos dalgunha maneira terxiversando os feitos. Ou cando nos preguntamos se haberá unha Terceira Guerra Mundial. Pregúntalle isto aos cidadáns de Líbano que perderon a súa casa ou que perderon a posibilidade de ir á escola ou ao seu lugar de traballo. Para eles a guerra xa está, non é un "haberá guerra", a guerra xa existe. E o mesmo pasa con Gaza desde hai un ano.
Temos que ser precisos nisto, porque pola contra utilizamos palabras que ao final non queren reflectir a realidade do que pasa, que é o que ocorre con titulares de prensa en Estados Unidos e Europa que falan da "entrada de tropas israelís en Líbano", e evitan dicir "invasión".
Existe algunha liña vermella que Israel non poida superar? Despois de décadas de ocupación en Palestina, da invasión de Gaza, dos ataques ao Líbano e agora da invasión do país, hai algún paso máis que Tel-Aviv poida dar que poña en risco o apoio de Estados Unidos e os seus satélites?
"[Lobbies coma o AIPAC] xamais van permitir que ningún goberno de Estados Unidos adopte medidas contra Israel e esa conxuntura non favorece resolver esta guerra que temos agora"
Entendo, a túa pregunta, aínda que isto é difícil de contestar. Non podemos sabelo, pero temos que pensar que estamos ás portas dunhas eleccións importantes nos Estados Unidos, porque non se sabe quen vai gañar, se Kamala Harris ou Donald Trump. E aí pesan moito os lobbies, especialmente un deles, moi poderoso, o AIPAC (American Israel Public Affairs Committee), formado por persoas que están alí para facer forza e presionar a calquera goberno, sexa demócrata, sexa republicano, para que Estados Unidos non adopte resolucións condenatorias a Israel. Xamais van permitir que ningún goberno de Estados Unidos adopte medidas contra Israel e esa conxuntura non favorece resolver esta guerra que temos agora.
Que liña vermella pode cruzar Israel que fixese cambalear o apoio da Unión Europea? Ben, sabemos que na Unión Europea non todos apoian o que está a facer Israel por igual. Alemaña tomou unha posición moito máis tallante de apoio férreo a Israel, de silenciar manifestacións nas rúas, de mesmo deter a persoas que apoien nas redes a Palestina o que se manifesten nas rúas en solidariedade con Gaza. O goberno de Sánchez en España adoptou unha posición diferente ao recoñecer oficialmente ao Estado palestino, aínda que tamén podemos considerar esta como unha medida un tanto simbólica e morna, porque non se retirou, por exemplo, á embaixadora de España en Tel Aviv.
Daquela non hai forma de deter as agresións israelís?
"Se hai unha percepción na administración de Biden de que esta escalada bélica con Irán vai ser perniciosa para os intereses estadounidenses na rexión, aí é onde creo que habería unha presión maior sobre Netanyahu"
Se realmente hai unha percepción na administración de Biden de que esta escalada bélica con Irán vai absorber por completo a Occidente e vai ser perniciosa para os propios intereses estadounidenses alí na rexión, aí é onde creo que habería unha presión maior sobre Netanyahu.
O que non podemos facer é seguir abonando esta idea de que ninguén pode parar a Israel. Israel é un país pequeno. Israel, sen o apoio militar estadounidense, non pode gañar unha guerra. Entón, é Estados Unidos o principal responsable de frear esta guerra, é o que pode torcer a man de Netanyahu e dicirlle "non, tes que parar agora porque isto sáesenos do rego e porque estás a ameazar a posibilidade de que gañemos as eleccións ou de que teñamos socios transatlánticos. Netanyahu é unha persoa que non cae ben en xeral en moitas gobernos do mundo. Tampouco a China nin a Rusia. O que pasa é que ata agora se lle deixou facer.
Hai espazo para o diálogo?
"Neste clima tan hostil non podes apelar ao uso da razón. Hai moita xente que xa non quere razoar, que simplemente quere exterminar aos outros. Pero hai que recuperar o ton de diálogo"
Neste clima tan hostil non podes apelar ao uso da razón. Hai moita xente que xa non quere razoar, que simplemente quere exterminar aos outros. Pero hai que recuperar o ton de diálogo. Suponse que Nacións Unidas é un organismo multilateral onde todas as nacións, 193 nacións, teñen un espazo para escoitarse, para evitar ir a este tipo de guerras no século XXI. Pero, con todo, vemos que por intereses duns e outros, estamos cada vez máis preto do que algúns xa chaman a Terceira Guerra Mundial. E aínda que non nos toque agora recibir mísiles a nós en Europa, é doloroso ver que hai xente que onte á noite non puido durmir na súa casa, outros que perderon familiares. Isto para min é tristísimo como humanidade, e creo que hai que volver pór aí o foco.
Creo que o estado de Oriente Medio demostra que fixemos mal as cousas como comunidade internacional cando se fixo esa repartición interesada das provincias do Imperio Otomano, e fixemos mal as cousas ao permitir que unha empresa colonial, como foi o Estado de Israel. E agora resulta unha empresa moi difícil poder concretar o modelo dos dous Estados en Palestina, porque hai desconexión xeográfica entre a Franxa de Gaza e Cisxordania, e ademais esta cada vez queda máis reducida, debido aos asentamentos xudeus que están construídos sobre terra que pertence aos palestinos, dito así polo dereito internacional.
