O país hebreo non logrou ningún dos obxectivos que se marcou tras o inicio dos ataques: nin o regreso de todos os reféns nin a destrución de Hamas nin acabar coa "ameaza" de Gaza
Este mércores cumpríronse dez meses desde o primeiro ataque de Hamás sobre Israel, que se saldou con máis de 1.200 mortos e un cento de desaparecidos. Un ataque tras o cal Israel iniciou unha contraofensiva que xa acabou coa vida de polo menos 39.363 palestinos na Franxa de Gaza desde o 7 de outubro segundo o Ministerio de Saúde de Gaza, mentres outros 90.923 palestinos resultarían feridos. Son datos que facilita a infoLibre a axencia de Nacións Unidas para os refuxiados palestinos (UNRWA), que tamén indica que ata 1,9 millóns de persoas —nove de cada dez— en toda a Franxa de Gaza están desprazadas internamente, incluídas persoas que foron desprazadas repetidamente, algunhas ata en dez ocasións.
Aínda que a diferenza de cifras é abismal e é a poboación Palestina a que está a sufrir as consecuencias da guerra, o Goberno de Israel liderado por Benjamín Netanyahu afirma que todas as accións militares contra o país veciño forman parte do seu "dereito á lexítima defensa" cuxo obxectivo último é acabar coa milicia de Hamás, a quen Israel sempre compara co ISIS. Unha tese que conta co respaldo maioritario da poboación xudía en Israel. Un 39 % dos israelís cren que a resposta sobre a Franxa tras os ataques de outubro é "adecuada”, mentres que unha cifra similar, o 34 %, afirma que non é suficiente e só un 19 % a ve excesiva, segundo unha enquisa publicada polo Pew Research Center a finais de maio.
Pero o conflito non empeza e acaba en Palestina, senón que vai máis aló coa participación de países como Irán, Paquistán, Iemen, Libia, Iraq ou Siria, ademais da implicación de Exipto, Estados Unidos e a Unión Europea. Co asasinato o pasado 31 de xullo do xefe da á política de Hamás en Teherán, Ismail Haniyeh, e o intento de replicaro cun importante comandante de Hezbolá en Beirut, o conflito está "no seu punto máis quente", con "altas posibilidades" de que haxa unha guerra rexional en Oriente Medio, segundo Pablo del Amo, coordinador e analista de Descifrando la Guerra, e lonxe do alto o fogo. "O asasinato de Haniyeh dá a entender que non hai posibilidade de alto o fogo porque, literalmente, Israel acabou co principal valedor de Hamás, o que provocou o enfado dos cataríes e a ruptura das negociacións para deter a guerra", sintetiza Del Amo.
Unha opinión compartida por Ruth Ferrero-Turrión, profesora de Ciencia Política e investigadora sénior no Instituto Complutense de Estudos Internacionais, que vaticina un ataque por parte de Irán "nas próximas horas" que estaría "coordinado co resto do eixo da resistencia contra Israel". Do mesmo xeito que Del Amo, incide en que os asasinatos aos líderes de Hamas "rompen de facto calquera posibilidade de negociar un proceso de paz que se estaba negociando" e sostén que "non hai ningunha posibilidade de que se poida asinar un alto o fogo permanente" e "moitísimo menos atopar unha solución á cuestión de Palestina". Para o analista de Descifrando la Guerra, o máis probable é que "todo se converta nunha guerra desde varias frontes".
Os analistas advirten da posibilidade, cada vez máis plausible, de que comece unha guerra rexional en Oriente Medio comandada por Irán fronte a Israel
Israel actualmente conta co exército máis poderoso de Oriente Medio pero non logrou ningún dos obxectivos que se marcou tras o inicio dos ataques: nin o regreso de todos os reféns nin a destrución de Hamás nin acabar coa "ameaza" de Gaza. Netanyahu repite en cada un dos seus discursos que "a guerra será longa e pode durar varios meses máis" xa que é consciente de que o seu nivel de impopularidade creceu exponencialmente entre os seus propios cidadáns e o fin da guerra coincidirá probablemente co fin da súa carreira política, cuxa dimisión se pide en manifestacións cada vez máis frecuentes e multitudinarias. Así o describe Del Amo: "Netanyahu quere seguir botando máis leña ao lume porque sabe que no momento en que se acabe a guerra o seu cargo de primeiro ministro corre perigo e, ademais, quizais sexa xulgado por corrupción. Non por crimes de guerra, iso está máis que aceptado e apoiado na sociedade israelí", resume.
O (escaso) papel da comunidade internacional e as implicacións para EEUU
O conflito palestino-israelí deu a volta ao mundo e existe fonda división entre os países que apoian a Palestina e os que toman partido por Israel. No caso da Unión Europea, algúns como Austria, República Checa ou Alemaña mostraron un apoio case sen fisuras a Israel e dificultaron conseguir unha posición crítica dentro dos 27, mentres que outros como España, Irlanda, Eslovenia ou Malta si se amosaron máis críticos co Goberno de Netanyahu. No seo da Unión Europea a presidenta da Comisión, Ursula Von der Leyen, mantívose na equidistancia. Na súa polémica viaxe a Israel reuniuse con Netanyahu pouco despois de comezar a invasión. Despois, nos debates electorais para as eleccións do pasado 9X combinou as críticas polos bombardeos co dereito de Israel a defenderse.
A profesora Ferrero-Turrión lamenta que a UE non conseguise acadar ningún tipo de posición común en relación coa cuestión de Palestina e subliña que "isto o diferencia de maneira moi clara coa guerra en Ucraína", o que "puxo de manifesto a existencia de dous raseiros á hora de abordar os distintos conflitos que vulneran o dereito internacional na mismísima veciñanza da Unión Europea". Así, considera que esa situación "pode xerar un problema", especialmente nese proceso de construción de autonomía estratéxica en materia de seguridade e defensa, "debido a que parece que soamente se acadan acordos cando se abordan temáticas que teñen que ver coa veciñanza oriental pero nada en relación coa veciñanza sur". Del Amo tamén se amosa moi crítico co papel da UE durante estes dez meses, aínda que admite que "ten o poder que ten" en Oriente Medio.
Canto a Estados Unidos, ambos destacan que é "o aliado tradicional de Israel na rexión" e é o que lle está dando todo o apoio financeiro e militar para soster o conflito "a pesar de que se expuxeron algunhas liñas vermellas por parte de Biden", en palabras da Ferrero-Turrión. "O certo é que Netanyahu ten axenda propia e algunhas das advertencias que lle chegaron desde a Casa Branca incumpriunas", sinala a profesora da Complutense, que cita exemplos como a entrada "a sangue e lume" en Gaza ou a cautela á hora de enfrontarse a vulneracións e a crimes contra a humanidade na Franxa. O analista de Descifrando la Guerra tamén considera que Estados Unidos foi "o principal garante" de que a situación sexa a que é na actualidade. "Non parou os pés Israel, senón ao revés. Deulle máis armas, diñeiro, cobertura diplomática e financeira...". Ao seu xuízo, todo iso logrou "envalentonar" a un Netanyahu "que fixo o que quixo" e que agora pode causar tamén unha guerra na rexión.
A conclusión é que "isto deixa en moi mala posición ao goberno de Biden e a Estados Unidos no seu conxunto, especialmente para as eleccións de novembro", engade Ferrero-Turrión. Así, cre que "pode ir en detrimento da campaña de Kamala Harris, especialmente ante o electorado máis progresista" e afirma que Biden é o "presidente máis sionista" que tivo EEUU, ao non "moverse nadiña de nada" da súa posición tradicional a pesar dos ataques indiscriminados sobre a poboación palestina. Pola súa banda, sobre a importancia que poida ter esta guerra nas eleccións de novembro, Del Amo considera que a "inestabilidade" non beneficia a Harris, porque é a súa administración a que levou a cabo a interlocución con Netanyahu, e cre que "pode servir a Israel para presionar máis a Estados Unidos para que o apoie", pero tamén ao eixo da resistencia de Irán "para tentar subir a aposta e facer que nun período electoral Estados Unidos se vexa con menos ganas de intervir en Oriente Medio".
Máis aló do recoñecemento (simbólico) de España
Unha década despois de que o esixise por unanimidade o Congreso dos Deputados, o recoñecemento de Palestina por parte de España chegou o pasado mes de maio da man doutros dous países europeos, Noruega e Irlanda. Pero máis aló do valor simbólico, o recoñecemento, coinciden os expertos consultados, apenas cambia gran cousa na práctica. Nin acaba coa ocupación nin soluciona por si só unha crise que leva décadas enquistada en Oriente Próximo e que se intensificou desde o pasado outubro. "Non cambiou absolutamente nada. A situación segue, o xenocidio e a ocupación continúan", afirma del Amo. Aínda que o analista recoñece que España tivo "máis tiranteces" con Israel que outros países, "soamente afectou a nivel retórico", conclúe. "Non vai máis aló da narrativa, do discurso e do conflito específico no momento no que saíu o recoñecemento", coincide a profesora da Complutense.
O Goberno de Pedro Sánchez tamén se sumou ao proceso xudicial na Corte Internacional de Xustiza, o máximo tribunal de Nacións Unidas, onde os xuíces analizan a situación en Gaza no marco da demanda por xenocidio presentada por Sudáfrica contra Israel, pero non significa que se una á denuncia por xenocidio. "España non toma partido por ningunha das dúas partes do proceso", afirmou o ministro de Exteriores, José Manuel Albares. Ferrero-Turrión non ten claro que vaia haber "consecuencias de tipo penal para Netanyahu", pero si cre que "hai unha maior conciencia por parte de moita máis xente de que Israel foise progresivamente transformando nun Estado de corte iliberal con trazos autoritarios no que non pode ser considerado unha democracia como tal", afirma. Ao seu modo de ver, "hai un claro dano da imaxe de Israel no exterior".
No propio Executivo de coalición hai discrepancias e o socio minoritario, Sumar, que avoga por ser máis contundente contra o país hebrero. "A pesar dos esforzos para facer chegar axuda humanitaria, a situación en Gaza segue sendo dramática e o xenocidio segue en curso", lamenta o portavoz de Sumar e ministro de cultura, Ernest Urtasun, en declaracións a este xornal. "Os asasinatos, torturas, desaparicións e o uso da fame como arma de guerra non cesaron", prosegue, á vez que destaca, do mesmo xeito que os expertos, "a perigosa escalada rexional" que pode haber tras o asasinato de Haniyeh en Irán. Así, Urtasun considera "imprescindible redobrar a presión sobre Israel para que cese canto antes a ofensiva militar e permita entrar a axuda humanitaria, en cumprimento das resolucións de Nacións Unidas".
Hai formacións integradas dentro da coalición como Esquerda Unida e outras que xa non están no grupo parlamentario como Podemos que avogan por que rompan "todo tipo de relacións" con Israel —diplomáticas, comerciais, académicas e de colaboración militar— por que se suspenda o acordo de asociación entre a Unión Europea e por que se exclúa de todos os programas financiados pola Unión Europea—entre eles o programa Horizonte Europa—, ademais do embargo comercial e armamentístico. Urtasun detense no "embargo completo de armas na rexión", e considera que se debe "seguir perseguindo os crimes de guerra cometidos polo goberno de Netanyahu, apoiando os procedemento abertos pola Corte Internacional de Xustiza".
A falta de liberdade de prensa nun conflito que cada vez ten menos cobertura
A todos estes elementos súmaselle que o goberno de Netanyahu controla os movementos dos correspondentes estranxeiros, mentres os profesionais que quedan dentro da Franxa son vítimas dos bombardeos israelís. Os reporteiros locais utilizan as redes sociais para difundir vídeos sobre as atrocidades do exército de Israel e a través do móbil conéctanse en directo con medios internacionais. Así o constata o correspondente de Radio Nacional de España (RNE) en Xerusalén, Fran Sevilla. "O problema fundamental é que non puiden entrar en Gaza, nin eu nin ningún xornalista occidental, pola prohibición de Israel. Noutras ocasións, na antiga Iugoslavia, en Afganistán ou nas guerras do Golfo, un podía entrar sobre o terreo, aínda que fose perigoso, pero agora foi imposible", explica en conversación con infoLibre.
Sevilla explica que se puideron facer eco do que estaba a ocorrer grazas aos xornalistas palestinos que están a informar "a un prezo altísimo" xa que está a ser a guerra, segundo apunta o xornalista, con "máis dun cento de informadores asasinados por Israel": "Son cifras absolutamente estarrecedoras". Nese sentido traza unha comparativa con Ucraína, onde estaba desprazado ata o pasado outubro, e subliña que alí "non se viu nada semellante": "Non hai comparación posible cos bombardeos indiscriminados que aquí se producen", narra. Así, tamén relata que mentres que as autoridades israelís facilitaron os contactos cos familiares de asasinados ou secuestrados por Hamás, impediron que se conte a realidade tamén do outro lado.
O parlamento israelí, a Knesset, aprobou, con 71 votos a favor e 10 en contra, o pasado mes de abril unha lei que outorga a capacidade ao goberno de Netanyahu de prohibir temporalmente “as redes de difusión estranxeiras consideradas un risco para a seguridade nacional", pechar as súas oficinas no país, confiscar os seus equipos e bloquear o acceso aos seus sitios web". É esta norma a que permitiu pechar Al Jazeera, unha das poucas televisións de alcance global e que puido documentar, desde dentro da Franxa, os ataques a hospitais ou edificios de vivendas grazas ao despregamento de xornalistas no terreo.
Os reporteiros de Gaza sofren as mesmas limitacións que os cidadáns palestinos: restricións de movemento, puntos de control e barreiras e ata o peche de áreas. Outros dos principais obstáculos seguen sendo a imposibilidade de entrar na Franxa e o temor a que Israel exerza de novo un apagamento da conexión a Internet. O informador de RNE tamén asegura que hai unha "manipulación descarada" por parte da poboación israelí que trata de "incrementar a brutalidade" dos palestinos tras os atentados de outubro para xustificar as súas propias accións.
Sevilla, ademais, tamén acusa a diminución da cobertura mediática na zona. "Está moito menos no foco porque levamos xa dez meses co mesmo escenario, con bombardeos masivos e atrocidades", sinala. Así, destaca que "salvo algúns medios que seguimos dando cobertura, especialmente desde o púbico, os medios foron perdendo fol" e sinala que "é outra das características que buscaba o Goberno israelí dentro da súa guerra atroz".
