A negativa a despublicar contido xenófobo, un 22% do cal inclúe apelacións á violencia, incrementouse 20 puntos porcentuais no que vai de ano
As plataformas de redes sociais retiraron só o 30% das publicacións que o Observatorio Español do Racismo e a Xenofobia (Oberaxe) monitorizou como discurso de odio entre o 1 de xaneiro e o 22 de agosto deste ano. X, Facebook, YouTube, Instagram e TikTok mantiveron ao dispor de todos os seus usuarios o 70% restante, a pesar de que o Observatorio considera que se trata de contidos de odio racista e/ou xenófobo, antisemita, antixitanos ou islamófobos que poden ser constitutivos de delito, infracción administrativa ou que violan as normas de conduta das plataformas de redes sociais.
O Oberaxe, dependente do Ministerio de Inclusión, Seguridade Social e Migracións, monitoriza a diario, desde maio de 2020, o discurso de odio en España nas cinco principais plataformas, o que deixa fóra do radar aplicacións tan relevantes na transmisión destes discursos como Telegram.
No que vai de ano, atopou e reportou 2.095 contidos, pero as plataformas só retiraron 621. O 30% é unha porcentaxe sensiblemente menor á doutros anos. En 2023 notificou 2.655 publicacións racistas ou xenófobas, e as plataformas retiraron un 49,4%, case 20 puntos máis que no que vai de 2024.
O Observatorio colabora desde o ano 2017 coa Comisión Europea nos exercicios de monitorización que se realizan en cumprimento do Código de Conduta para a loita contra a incitación ilegal ao odio na internet, que foi asinado coas empresas prestadoras de servizos de aloxamento de datos con maior presencia na Unión Europea.
O código de conduta compromete ás grandes plataformas tecnolóxicas a combater a difusión de mensaxes que inciten ao odio en liña. As empresas comprométense a loitar contra a incitación ao odio en liña sen comprometer a liberdade de expresión, perseguindo discursos que promovan a violencia ou o odio baseados en raza, cor, relixión, orixe étnica ou nacional.
Para cumprilo, as tecnolóxicas deben ter procedementos claros para avaliar e eliminar contido que incite ao odio nun prazo de menos de 24 horas tras unha notificación válida, así como a traballar con organizacións da sociedade civil para identificar mellor os contidos inadecuados e fomentar discursos alternativos que promovan a non discriminación.
Facebook e X, destacadas
A chinesa TikTok é a que máis retiradas aceptou (50%), mentres X, propiedade de Elon Musk, a que menos (12%)
No que vai de 2024, Facebook (26%) e X (24%) son as plataformas que recibiron maior número de notificacións por parte do observatorio dependente do Goberno español, seguidas de TikTok (19%), Instagram (15%) e YouTube (13%).
As plataformas retiraron apenas 162 contidos notificados como usuario normal, o que supón só un 8% do total. A maioría das peticións do observatorio que si foron atendidas foron na súa condición de trusted flagger ou comunicante fiable, ata un 22% adicional sobre o total de casos reportados.
A plataforma chinesa TikTok, con especial influencia entre os máis novos, segue sendo a que máis contidos notificados retira, cunha taxa do 50% (20 puntos por encima da media). Séguena YouTube, propiedade de Google, cun 30%. Por detrás están Instagram cun 29% e Facebook cun 19%, ambas as dúas dependentes de Meta. X, a rede social adquirida polo magnate e empresario Elon Musk, envorcado nas últimas semanas en apoiar a candidatura de Donald Trump á presidencia de Estados Unidos, é a plataforma que menos peticións do observatorio retira, apenas un 12%.
O obxectivo do odio en España a través das plataformas en liña é evidente, segundo os datos recompilados polo Observatorio. No que levamos de 2024, o 76% dos discursos estiveron dirixidos a un colectivo en xeral, cun especial protagonismo de "a hostilidade cara ás persoas orixinarias do norte de África (28%)". O segundo grupo máis alcanzado por estes contidos é o das persoas afrodescendentes, cun 21%.
A categoría "persoas inmigrantes" utilizouse nun 18% dos casos nos que, ademais de facer mención de grupos específicos de poboación inmigrante, alúdese tamén ás persoas inmigrantes en xeral. A continuación atópanse os contidos islamófobos, cun 17%. Moi por baixo están os nenos migrantes non acompañados (4%), a comunidade xudea (2%) e a comunidade xitana (2%).
O Oberaxe analiza tamén as tipoloxías de discurso observadas e atopou que "a deshumanización ou degradación grave de persoas ou colectivos vulnerables atópase no 25% das comunicacións" reportadas ás plataformas. Segundo a súa análise dos datos deste ano, os discursos que "incitan á violencia con ameazas directas ou indirectas" están presentes no 22% das mensaxes de discurso de odio detectados.
O protagonismo do discurso agresivo explícito
Do mesmo xeito, o descrédito atribuído unicamente a características persoais do grupo, sen dar ningún argumento máis que a pertenza a este, está presente no 21% dos contidos de odio analizados. O 14% dos contidos monitorizados presentan as persoas inmigrantes e/ou de orixe estranxeira como "unha ameaza para a sociedade polas súas accións" e nun 11% dos casos incítase mesmo á expulsión do colectivo do país.
Das tres categorías que o observatorio considerou para a expresión do discurso de odio, os resultados amosan que "o discurso agresivo explícito", que inclúe insultos e outras expresións agresivas, é o máis frecuente. Obsérvase no 53% dos casos notificados. O discurso "discriminatorio non agresivo" detectouse no 34% dos contidos monitorizados, mentres que o ton "irónico ou sarcástico" está presente no 11% dos contidos reportados.
O principal episodio prototípico co que se relacionan os contidos de discurso de odio notificados é a inseguridade cidadá (real ou suposta) relacionada con situacións de violencia ou roubo, que se observa no 34% dos contidos cuxa retirada foi solicitada por Oberaxe. Son discursos que asocian, sen probas, os episodios de inseguridade cidadá a un determinado colectivo. E que tamén propagan partidos como o PP e Vox.
Ata un 17% dos contidos de odio identificados no que vai de 2024 non están relacionados con ningún episodio prototípico concreto. Os analistas do observatorio deducen deste feito que "o discurso antiinmigratorio que se difunde a través de redes sociais, principalmente amparado en bulos e información falsa, está propiciado por actitudes individuais negativas cara ás persoas inmigrantes e por estereotipos".
O Oberaxe enumera algúns dos episodios que máis alimentaron o odio nos últimos meses. Entre eles, o recente crime cometido na localidade de Mocejón (Toledo), o discurso contra deportistas españois de diferentes orixes participantes nos Xogos Olímpicos de París 2024, as marchas violentas en Reino Unido contra a inmigración, os eventos deportivos con participación do futbolista Vinicius ou o conflito en Oriente Próximo.
Tamén as manifestacións antirracistas en Lavapiés (Madrid) da pasada primavera, a toma en consideración polo Congreso dos Deputados da Iniciativa Lexislativa Popular sobre a regularización extraordinaria de persoas inmigrantes e as entradas de persoas inmigrantes ou solicitantes de asilo con billetes con escala polo aeroporto de Barallas. Á lista súmanse as conspiracións e desinformacións sen probas sobre os túneles localizados en Nova York e vinculados coa comunidade xudea ou as protestas polo aumento de solicitantes de asilo chegados desde Irlanda do Norte a Dublín e a escaseza de vivenda alcanzable.
