Google Discover, a nova cara coa que o xigante tecnolóxico das procuras quere defender a súa posición como principal intermediario entre os usuarios de Internet e a totalidade do mundo dixital, xa é unha das principais preocupacións entre os medios de comunicación cuxa supervivencia segue dependendo en gran parte da publicidade dixital vinculada ás visitas.

O buscador vira en agregador de redes sociais e engade unha nova capa de opacidade á súa intermediación informativa

A incorporación do botón Seguir en Google Discover supón unha evolución cara a dinámicas propias das redes sociais, onde os usuarios poden seguir non só a medios, senón tamén a xornalistas como figuras públicas. E a influencers. E a políticos. O principal intermediario das audiencias convértese nun agregador de redes sociais, e iso vai ter consecuencias para os medios que dependen das procuras para ser rendibles.

Porque a última volta de porca de Google Discover sitúase a medio camiño entre unha rede social e un buscador clásico: é un feed personalizado de noticias, artigos e contido que usa un algoritmo opaco que impedirá aos medios controlar cando nin como aparecen os seus artigos en Discover.

A diferenza da procura tradicional de Google, que daba aos medios algunhas ferramentas para situarse mellor nos resultados, aquí non abonda con utilizar palabras clave: contan factores como a autoridade percibida da marca, a interacción previa do usuario e sinais de calidade (velocidade, deseño adaptado aos móbiles). Tamén inflúe o que Alphabet, a empresa propietaria de Google, considera prioritario: as experiencias narradas en primeira persoa froito dunha vivencia directa, ter coñecementos especializados, ser unha fonte recoñecida e respectada, e a presenza de elementos de credibilidade, como o uso de datos contrastados, que as fontes sexan claras e que non haxa intención de enganar. Todo convenientemente mascado por un algoritmo que ninguén coñece.

Picos imprevisibles

O resultado destes criterios son picos de tráfico imprevisibles sen que o medio saiba exactamente por que. Ou, no lado contrario, a condena á invisibilidade, tamén sen causa aparente. Con todo o que iso supón en materia de ingresos para un sector que aínda non logrou asentarse no mundo dixital.

Discover, segundo algunhas fontes, pode representar entre un 20 e un 60% do tráfico de certos medios dixitais en España. Pero as cifras poden caer dun día para outro. É o risco de que a economía dos medios se basee no "efecto plataforma": o medio non posúe á súa audiencia, senón que depende do filtro dun terceiro.

A nova interface é, para moitos, un estímulo para o clickbait e o visual, porque o feed se basea na atención rápida e na imaxe de portada. Os titulares rechamantes, imaxes potentes, temas de alta actualidade ou interese emocional teñen máis posibilidades de ser mostrados. E moitos temen que isto empurre os medios a priorizar a estética e a viralidade fronte á profundidade ou a relevancia social.

Ao mesmo tempo, ao competir por entrar en Discover, os medios corren o risco de repetir temáticas "que funcionan". A consecuencia é que a axenda informativa se estreite: menos reportaxes, menos xornalismo local, máis temas "universais" fáciles de recomendar.

Risco democrático

Discover é un filtro invisible de acceso á información. Un algoritmo privado de Google decide que noticias ve un cidadán no seu móbil. Non hai transparencia sobre criterios editoriais nin equilibrio de pluralidade.

Na práctica, hai un risco democrático. Discover é un filtro invisible de acceso á información (un algoritmo privado de Google decide que noticias ve un cidadán no seu móbil). Non hai transparencia sobre criterios editoriais nin equilibrio de pluralidade. O risco é que a cidadanía confunda o feed con "toda a actualidade", cando en realidade é só unha porción nesgada por unha empresa que, na práctica, virou no funil polo que teñen que pasar os medios para alcanzar ás audiencias.

Discover é, para moitos analistas, a confirmación de que os medios teñen que buscar fórmulas de supervivencia que non os convertan en simples reféns dos algoritmos. Fórmulas que pasan, en todos os casos, por recuperar a relación directa co lector: utilizando newsletters, aplicacións, notificacións e comunidades (trátase de cultivar á audiencia no canto de alugarlla a Google ou a Meta), ampliando as subscricións e organizando eventos e experiencias.

Moitos medios desenvolveron campañas para pedir aos usuarios que os sigan en Discover, nun intento de reducir os efectos negativos do novo modelo. É verdade que facelo achegará maior visibilidade e, en consecuencia, pode reducir a volatilidade do tráfico. Pero é unha solución moi limitada, porque se mantén a dependencia de Google.

Estes cambios "replican modelos xa consolidados en plataformas como X, onde os xornalistas non só difunden información, senón que tamén son actores clave na configuración da axenda pública e na creación de opinión", explica a infoLibre Ramón Salaverría, catedrático de Xornalismo na Universidade de Navarra, experto en desinformación e un dos académicos que máis sabe de xornalismo dixital en España.

Tribalismo dixital

A xerarquía dos contidos "pasa a depender dunha caixa negra" que responde a intereses privados, advirte o experto Ramón Salaverría

Agora, Google Discover facilita que os usuarios "personalicen a súa dieta informativa ao redor de determinadas voces, o que encaixa cunha lóxica algorítmica próxima ao consumo en redes sociais". O risco, sinala, é que esta tendencia favoreza "dinámicas de tribalismo dixital: os usuarios tenden a seguir a quen reforzan a súa visión do mundo e a ignorar ou confrontar as voces diverxentes. Nese sentido, aínda que a medida poida parecer neutra, podería contribuír a reforzar a preocupante polarización".

A tensión entre a marca institucional do medio e a marca persoal do xornalista non é nova, explica Salaverría. A novidade de Discover revive esa pugna porque ofrece aos xornalistas "unha xanela para consolidar a súa identidade profesional", pero, ao mesmo tempo, "pode diluír o peso da cabeceira mediática fronte ás figuras individuais". E iso, "nun ecosistema mediático fragmentado, pode agravar a dispersión de audiencias e restar forza ao xornalismo como intérprete confiable da actualidade".

Se Google se converte nunha especie de "rede social de agregadores", o principal risco, apunta, "é a opacidade". Cando o acceso á información se produce a través de algoritmos cuxo funcionamento descoñecemos, "o lector perde de vista os criterios editoriais que si están presentes nun medio tradicional e que deberían ser transparentes e verificables".

A jerarquización de contidos "pasa a depender dunha caixa negra que responde a intereses comerciais e estratéxicos das grandes plataformas". Na práctica, isto "erosiona" o papel dos medios como garantes dunha selección editorial consciente e pública: o medio ordena as noticias segundo o seu criterio editorial, pero "é Google quen decide, ao final, que noticias se presentan ante os ollos do lector".

A vantaxe desta iniciativa de Google podería estar na visibilidade adicional para os xornalistas e na posibilidade de diversificar o acceso a contidos de calidade, sinala o catedrático da Universidade de Navarra. "Con todo?, engade, "a balanza inclínase cara ao risco, porque se substitúe un criterio editorial explícito por un criterio algorítmico opaco". Mentres a xerarquización "permaneza baixo o control exclusivo da plataforma e sen criterios transparentes, o problema de fondo -que información se amplifica e cal se oculta- seguirá intacto".

Redes sociais

Ana González Neira, profesora do Departamento de Socioloxía e Ciencias da Comunicación da Universidade da Coruña, non cre que, na práctica, supoña un gran cambio, porque a coexistencia do xornalismo cos influencers xa se estaba dando nas redes sociais. "Vanse reproducir as mesmas relacións. O mesmo sistema que xa había noutras redes sociais".

Ana González Neira, profesora da UDC, coida que reproduce "o sistema doutras redes sociais" nun contexto de consumo informativo "moi breve e moitas veces vinculado ao clickbait e á desinformación"

Pero, pode isto fragmentar máis ás audiencias e diluír a marca dos medios fronte ás figuras individuais? Esta experta en xornalismo, dispositivos móbiles e novas audiencias defende que as marcas teñen unha oportunidade para "enganchar a unha audiencia que é moi, moi, moi volátil". Sobre todo cando o que domina é un consumo informativo "que denominamos snack. É dicir, breve, moi breve, conciso, e mesmo moitas veces vinculado ao clickbait e á desinformación".

No fondo, trátase da consolidación dunha tendencia cada vez máis presente, sobre todo nas xeracións máis novas: "o News Find Me. É dicir, eu non busco informarme, senón que a información me atopa a min. Eu collo o móbil e o primeiro que me aparece son noticias. Pero non me meto na páxina do diario X ou da radio ou do que sexa, senón que é a información a que me salta a min, a que me busca a min?.

Google, "gústenos ou non, actúa como mediador nunha porcentaxe moi alta da nosa vida dixital". "E non estou a falar só de información. Estou a falar de todo. O algoritmo, agora mesmo, domina case toda a nosa vida diaria. E tennos bastante controlados. Por tanto, a súa penetración na nosa vida privada é case total, polo que creo que simplemente se deu un paso máis". Até agora, lembra, "xa era un mediador no proceso informativo, xa era un filtro: o algoritmo pódete afundir ou pódete pór na crista da onda. Entón, para as marcas, manterse é unha carreira cara a adiante que hai que seguir, porque quedar á marxe ou non facer nada só moi pouquiñas marcas de información poden permitirse ficar á marxe ou non facer nada".

David González, xornalista, experto en audiencias e a voz detrás de RedDePeriodistas, é moito máis radical nas súas predicións. Segundo el, "o impacto da chegada do botón Seguir en Discover será devastador".

"A prensa prepárase para o Gran Naufraxio cando Google Discover deixe de enviarlles tráfico", advirte. "A maioría de responsables de audiencias empezaron decatarse conta en agosto do cambio estrutural que lles viña enriba, co recordo do fin do xornalismo de algoritmo da era Facebook aínda na boca do estómago".