A coordinadora da candidatura de Braga como 'Capital europea da Cultura' participou en Santiago nunha xornada do Consello da Cultura Galega e nos explica os piares dun proxecto que xa está a transformar a cidade portuguesa

Cláudia Leite compartiu no Consello da Cultura Galega a experiencia da cidade portuguesa de Braga no camiño para intentar converterse na 'Capital europea da Cultura' no ano 2027. A distinción da Unión Europea para ese ano recaerá en dúas localizacións, unha de Portugal e outra de Letonia. Leite debullou como están a transformar Braga coas políticas e alianzas culturais no centro durante a xornada 'Políticas culturais municipais. 40 anos despois', unha actividade que organizou a Comisión técnica temporal de xestión e políticas culturais.

Que suporía para Braga chegar a ser ′Capital europea da Cultura′ en 2027?

Máis alá dunha ledicia inmensa para todos os bracarenses, en particular para todos os que estiveron e están involucrados neste proceso de candidatura, ser ′Capital europea da Cultura′ sería un recoñecemento de todo o traballo que temos desenvolvido os últimos anos na cidade, no que á cultura se refire. Ser ′Capital europea da Cultura′ sería tamén o impulso ideal para iniciar un camiño de transformación da cidade por vía da cultura. Unha transformación da maneira de vivir a cidade, en liña cos valores europeos e procurando responder aos desafíos contemporáneos dunha Europa en permanente mutación.

A súa candidatura está centrada no turismo ou tamén poderá aportar cousas ás veciñas e veciños de Braga?

A cidade de Braga tense convertido, cada vez máis, nunha parada obrigada para quen visita Portugal. En 2021 recibiu o título de ′Mellor destino europeo 2021′ e cremos que, no caso de que Braga sexa ′Capital Europea da Cultura′ en 2027, o número de visitantes internacionais aumentará significativamente, non só na cidade mais en toda a rexión, incluíndo a Galicia. No entanto, e seguindo o noso lema ′Tempo de Contemplación′, gustaríanos que a candidatura achegase un enfoque máis atento e sustentable ao turismo cultural e de cidade, onde a relación co tempo, a contemplación e a natureza sexan tamén motivos para pasar tempo de calidade en Braga.

“Reclamamos o tempo para pensar profundamente sobre os nosos desafíos como sociedade, na nosa cidade e en Europa, e a partir de aí avanzar"

Por que se escolleu o lema de ′Tempo de Contemplação′?

A elección do tema da candidatura resultou dun proceso de escoita da cidade e dos seus cidadáns para percibir os desafíos aos que nos enfrontamos nun tempo demasiado apresurado como o que vivimos na actualidade, derivando en profundas desconexións do individuo consigo mesmo, coa natureza e a súa comunidade.

Cremos que este é un momento de cambio para a nosa cidade e, xunto a Europa e á cidadanía de Braga, queremos escribir un novo capítulo na xa longa historia da nosa cidade. Este é un tempo que chama á urxencia para abordar os nosos retos comúns: o cambio climático, a promoción dos valores da igualdade, axustiza e a inclusión, e a promoción da saúde mental, entre outros.

A crise derivada da pandemia e a recente guerra na Ucraína, ás portas de Europa, deixaron ao descuberto o delicado equilibrio no que vivimos. A través deste concepto, reclamamos o tempo para pensar profundamente sobre os nosos desafíos como sociedade, na nosa cidade e en Europa, e a partir de aí avanzar cara a unha acción conxunta e participativa.

A elección do lema está vinculada coa relación ancestral da cidade coa relixión, e máis que iso, coa espiritualidade. Para nós, a espiritualidade é nin máis nin menos que a posibilidade de (re)atoparse con cuestións fundamentais da humanidade.

"A creación de novos lazos comunitarios a través da cultura, que promovan unha Europa diversa e multicultural, máis tolerante e solidaria, son hoxe máis importantes que nunca"

Cales diría que son os puntos fortes de Braga para converterse na ′Capital europea da Cultura′?

Os puntos fortes da nosa candidatura son, en primeiro lugar, o lema escollido, despois a dimensión europea do proxecto e tamén o seu modelo de construción e implantación.

No tocante ao lema, este é absolutamente central no actual contexto europeo. Hai unha necesidade urxente de ter tempo para deterse, reflexionar xuntos sobre os nosos desafíos como sociedade e actuar en consecuencia.

No que respecta á nosa temática, acredita na promoción dunha cidadanía activa, na saúde mental, na relación co noso corpo e coa natureza, nun escenario post pandémico e naquilo que xa son as secuelas do contexto bélico que estamos a vivir. A creación de novos lazos comunitarios a través da cultura, que promovan unha Europa diversa e multicultural, máis tolerante e solidaria, son hoxe máis importantes que nunca para o futuro da Unión Europea.

Ademais, trátase dun tema que non só ten relevancia para Europa senón que, como explicaba anteriormente, ten profundas raíces na Historia e na cultura da cidade de Braga, o que achega algo único ao proxecto da capital europea da cultura co enfoque proposto.

Por outra banda, de todas as solicitudes presentadas ata a data, a solicitude de Braga é a que presenta un maior nivel de traballo e madurez das asociacións establecidas no marco da súa programación cultural, con máis de cen socios locais/rexionais, máis de cen socios nacionais e máis de douscentos socios europeos ou internacionais.

Garante, polo tanto, a construción dun programa fortemente apoiado polas coproducións, que pretende intensificar os proxectos de cooperación cultural e os lazos entre as comunidades locais e artísticas de Europa e do mundo.

E por último, trátase dunha candidatura que nace da vontade e da consulta á poboación, fortemente implicada na súa construción, dende a definición do concepto ata a presentación e formulación da maioría das propostas da programación artística, tendo ademais un papel central no modelo de implementación e xestiónda candidatura.

"Toda a candidatura baséase nun principio de descentralización"

De que maneira van reforzar a relación entre o rural e o urbano coas propostas culturais?

Toda a candidatura baséase nun principio de descentralización. Este é tamén un dos piares da ′Estratexia Cultural Braga 2030′, que serviu de base para a preparación deste proceso. Así, no ámbito da estratexiacultural, xa se están a pór en marcha accións enfocadas á descentralización, como é o caso do ciclo de actividades culturais Decentrar, un conxunto de espectáculos que se desenvolven ao longo do ano en distintas parroquias do municipio. Trátase da súa segunda edición e tivo tanta acollida entre as parroquias que duplicamos o número de sesións con respecto ás datas do ano anterior.

Na candidatura de Braga, a relación entre o rural e o urbano é tamén un dos focos de maior atención. Non só identificamos esta relación como unha das principais dicotomías da cidade, senón que tamén presentamos proxectos que buscan crear pontes entre o rural e o urbano, como é o caso, por exemplo, do proxecto Descolonizar a Natureza, onde abordamos o tema do urban sprawl (expansión urbana en territorios rurais) a través de obras de arte no espazo público e unha conferencia internacional con pensadores destacados que reflexionarán sobre a nosa relación coa natureza e o que significa para o ser humano a un nivel máis profundo e espiritual.

Hai un foco especial na creación por parte das mulleres?

Curiosamente, a nivel da equipa central da candidatura, somos unha equipa constituída maioritariamente por mulleres, e diso estamos orgullosas. Procuramos ter diversidade de xénero nos comisarios dos proxectos e esta será unha preocupación reflectida na construción e posta en marcha dos mesmos.

Mais esta idea de diversidade debe, ao noso entender, ter un alcance máis amplo. Buscamos a diversidade de representación das diferentes comunidades que conforman a nosa Europa plural, sen restricións de xénero, orixe étnica, relixión ou crenzas, discapacidade, etc. Unha candidatura construída con todos, por todos e para todos.

"Galicia é un parceiro natural desta candidatura porque xa é unha rexión cunhas relacións naturais e continuadas de traballo"

Contemplan a relación con Galicia como un valor engadido?

Desde o inicio Galicia é un parceiro natural desta candidatura, non só pola temática escollida que tanto nos une, senón porque xa é unha rexión cunhas relacións naturais e continuadas de traballo coa cidade de Braga e a Região do Norte de Portugal.

Tamén con ela compartimos algúns proxectos estratéxicos, como o que desenvolvemos arredor do cine e do audiovisual, como é o caso de Contempl/AÇÂO –co cal queremos dar un primeiro paso cara á creación dun cluster transfronteirizo europeo, na área do cinema e dos medios, unindo o Norte de Portugal e Galicia, nun esforzo colectivo de BRAGA Cidade Criativa de Media Artes, o Legado de Guimarães CEC 2012 e o sector audiovisual galego.

De que forma axuda pertencer ao Eixo Atlántico nesta candidatura?

Pertencer ao Eixo Atlántico supón contar xa cunha práctica histórica de colaboración e implantación de estratexias e proxectos conxuntos, fundamentais para o éxito das asociacións que se pretenden desenvolver no programa cultural de Braga como ′Capital europea da Cultura′.

Como se compite con outras cidades de Portugal que tamén optan a converterse na ′Capital europea da Cultura′?

Non miramos as outras cidades como competidoras. De feito, desde o principio houbo unha relación de compañeirismo e axuda mutua entre as cidades candidatas. Hai unha clara noción de que este proceso favorece a cultura local (xa que obriga a cada cidade candidata a ter unha estratexia cultural a longo prazo, xa aprobada e en fase de implantación) e, polo tanto, a sensación é que, sexa cal sexa a cidade vencedora, Portugal xa gañou con este proceso.

"A aprobación dunha estratexia cultural a longo prazo, que é a base desta solicitude, constitúe unha garantía de implantación das ideas clave deste proxecto"

Que aprenderon das outras cidades portuguesas que xa obtiveron esta distinción: Lisboa (1994), Porto (2001) e Guimarães (2012)?

Sobre todo aprendemos que, máis que un proxecto de celebración das artes, aínda que non deixa de selo, ten que ser un proxecto estruturante para a cidade, que sitúe a cultura como vector fundamental da súa transformación e crecemento. Un proxecto centrado no seu legado e apoiado nunha estratexia cultural a longo prazo desenvolvida moi estreitamente coa cidade, os seus axentes e cidadáns.

Soubemos que é fundamental que esta implicación comunitaria non se deteña na validación e apoio da candidatura, senón que é eficaz na construción de proxectos e na súa execución e seguimento.

Aprendemos que tamén é fundamental coñecer a nosa realidade, aprender dela e poder medir os impactos que pretendemos acadar, polo que o proceso de avaliación e seguimento comezou desde o primeiro momento de elaboración da solicitude e é un dos focos de traballo da mesma.

Cre que o traballo realizado para preparar esta candidatura, aínda que non se consiga que Braga sexa ′Capital europea da Cultura′, se aproveitará na cidade?

A aprobación dunha estratexia cultural a longo prazo (′Braga Cultura 2030′), que é a base desta solicitude, constitúe unha garantía de implantación das ideas clave deste proxecto. A forte implicación da comunidade local e a madurez dos socios internacionais impulsarán sen dúbida moitos dos proxectos xa deseñados, calquera que sexa o resultado final deste proceso de solicitude.

Ademais, ao tratarse dun proceso concursal, todas as entidades implicadas son plenamente conscientes de que non todas serán vencedoras, polo que tamén existe un camiño alternativo por definir durante os próximos meses, que permita dar resposta a todos os escenarios, maximizando o traballo que xa se desenvolveu nos últimos anos.