Estampas Galegas, o novo disco de Berlai, é como unha serie de postais -hoxe serían selfies- sobre a realidade galega. Dez cancións que meten o dedo na chaga das agresións ecolóxicas e doutros tipos de violencias, mais a través das que se vai percorrendo un camiño que leva a unha reivindicación da alegría e da unión social. Que non por ser conscientes das tristuras temos que ser infelices. O humor é, ademais, un dos fíos condutores deste traballo editado como libro-disco por Através.

Onte [20 de xullo] tiveches un concerto. Xa estás de xira co disco?

Presentei o disco en xuño no Riquela, en Santiago. Foi un concerto bonito. Onte foi algo máis poético, en Lugo no Barraca. Xa teño algúns concertos e estamos pechando outros. Estarei o 10 de agosto no Feito á Man, en Santiago. 

É o teu terceiro disco. 

Si. Saquei o segundo xusto despois do confinamento. Pasaron dous anos e medio.

Tiñas claro o de facer libro-disco. 

Si. Podía ser un disco normal como foi o segundo. Pero gustárame a experiencia do primeiro, de sacar un libro disco, que ademais era unha banda deseñada. Neste novo disco igual non era tan necesario sacar o libro, pero apetecíame explicitar as experiencias que levaron a cada tema. Porque iso dá unha visión máis completa do contido. E a ilustración sempre me gustou. O primeiro ilustrouno Ernesto G. Torterolo, pero desta vez non puido. Falei con Leandro Lamas e o resultado quedou moi ben. Estou moi contento. Quero agradecerlle á Agal o seu traballo, como editora autoxestionada, e tamén á xente que participou no crowdfunding. 

O primeiro tema, Um país con dous nomes, fala de minifundio. E de esperanza. Con ironía.

Nun primeiro momento quixen falar do minifundio e de que non é moi positivo, pero tentando buscar un punto de esperanza e de alegría. Logo o que me interesaba era propoñer un punto de acordo entre a xente: aceptémonos así, como minfundistas, que tampouco ten que ser malo, pero legalicémolo, recoñezámolo. Abracemos esta diversidade. Por iso me gustou falar do binormativismo da Agal. Hai ironía neste tema e en moitos. Ao final, todo o disco ten un arco emocional semellante. Esa ironía, esa retranca, guían todo. Neste tema, a idea é que ás veces tamén nos perdemos en disputas espurias como as do minifundio. Hai cousas máis importantes, como que os homes maten mulleres ou as guerras dos ricos. É mellor deixar batallas que non levan a nada e aceptarse.

O segundo tema, Com os melhores desejos, fala dos incendios forestais. O que dis, se foses famoso, podería considerarse incitación ao terrorismo, tal como estamos. 

“A canción está feita desde a dor, desde o choro. Vivo pegado ao monte e quero un monte para a veciñanza e non para as empresas”

Iso xa mo dixo máis xente. Ao final parece que non se vai poder falar de nada. Esta foi a primeira canción do disco, feita despois dos incendios. E está feita con raiba porque me doía. Hai un desexo, pero os desexos son só iso. Igual teño sorte logo de non ser tan famoso. A canción está feita desde a dor, desde o choro. Vivo pegado ao monte e quero un monte para a veciñanza e non para as empresas. Por iso lles dedico os meus mellores desexos. 

Roubarom-nos a heroína fala da ausencia de programación infantil en galego. E das protestas dos traballadores e traballadoras da TVG. Tamén de Feijóo e da fariña.

Cando tiven ao meu fillo necesitei debuxos animados modernos en galego e non os había. E penso que é unha cuestión política, porque tampouco é tan caro. É algo no que se debe gastar o diñeiro. En Islandia, onde hai menos falantes de islandés que de galego, teñen traducido todo Disney para crianzas. O meu referente, de miúdo, era Arale. Neste tema falo de heroínas coma ela, si, e de fariña, que é un tema que volve estar de moda polas eleccións. Hai un responsable político de que o Xabarín se perdese. E o uso político que están facendo da TVG dá vergoña. Trato todo isto con humor. 

En Encerelhado un rapaz tenta falar castelán, pero sáelle o galego por debaixo. Acaba falando galego por amor. E ademais faise reintegracionista. 

Baseeime naquela rapaza que contara no Gran Irmán que coñecera un mozo guapo pero que le diera bajón cando o escoitou falar en galego. Facendo referencia ao que me dixera o meu profesor, que o galego ía manterse se a xente ligaba en galego. Eu son profesor de música e é algo que vexo. Traballo nun contexto de rapazas galego-falantes e sei que, cando saen pola noite, mudan ao castelán. Non todas, pero é habitual que cambien cando están nun contexto urbano. O que eu digo é que hai que saír do armario, que non pasa nada, que a idea debe ser: son galegofalante e feliz. Cando fixen este tema dábame tanto a risa que non sabía se debía cantalo. Ten un vídeoclip tamén. 

“Reivindico a todas as Elisas e Marcelas esquecidas que tiveron que emigrar, ou máis ben exiliarse, debido ao acoso social”

Como Elisa e Marcela parte de algo que che contara o teu avó sobre unha taberna rexentada por dúas mulleres ás que chamaban as “marimachos”. Vai sobre vivir a propia vida sen someterse ás normas dos demais. 

Si. E gústame moito esa imaxe das mulleres bailando unha muiñeira no medio da discoteca. Non ía ser a portada, pero quedou tan ben que ao final foino. É unha ilustración preciosa. Canta Pauliña, ademais. Quería combinar a miña voz coa súa. O tema fala de vivir a vida de forma independente sen importarche o que digan os demais. E tamén reivindica a todas as Elisas e Marcelas esquecidas que tiveron que emigrar, ou máis ben exiliarse, debido ao acoso social. Houbo máis casos, e eran xente que botaba pouco tempo en cada sitio. Vivían obrigadas a moverse por amarse. 

Orgulho guai ten relación coa anterior. Vai sobre roles de xénero que se impoñen ás crianzas xa desde antes de naceren. 

Hai cousas que dabas por superadas pero, cando tes un fillo, decátaste de que non é así. Entón pensas que igual é que vives nunha burbulla. Porque por cousas que ti dás por supostas hai unha parte importante da sociedade que te mira como se foses un marciano. Como por non querer sabas azuis para nenos e rosas para nenas. Ao final merquei as verdes. Son roles que se impoñen xa desde a infancia, si. E non debería ser todo branco ou negro. 

Um home é um home relata unha experiencia penso que bastante común. Entrar en Zara Home pensando que era Zara de roupa para homes. De paso, pídeslle a Amancio e en xeral, supoño, ás empresas grandes, algo de sensibilidade co galego.

A min pasoume. E cando lin o libro de Emma Pedreira, Bibliópatas e Fobólogos, onde di: “Querido Amancio, en Galicia, un home é un home e unha casa, un niño”, foi erguerme, coller a guitarra, e saírme a canción. Cando vou a concertos e canto esta canción achégaseme xente para contarme que tamén lle pasou iso en Zara Home. En Cataluña tamén pasou. É un pouco facer o chiste co dito de un home é un home e un gato un bicho. Como o dito segue dicindo que unha muller é un capricho, eu digo que unha muller non é un futbolista alemán, Müller. Isto sae tamén no vídeoclip.

Greve do assobio conta unha bonita historia sobre unha folga para protestar, entre outros motivos, pola prohibición de cantar ou asubiar durante o traballo nas conserveiras. Sóame a historia. Penso que pasou máis veces. No franquismo.

Escoitei nunha conferencia de Xoán Carmona que pasara iso. Despois pregunteille contoume máis detalles por correo electrónico. O tema do asubío e do canto, como músico, é algo que me gusta moito. Como o caso do Grândola, vila morena, no que unha canción serve para unir a un pobo. No franquismo prohibir cantar podía ser, claro, un xeito de prohibir falar e organizarse. Pero a miña canción refírese a antes. A cando as mulleres estaban entrando no mercado industrial. E se cantan e asubían na sega, ou na matanza, por que non ían facelo na fábrica. É unha maneira de falar dunha etapa da historia que non se coñece moito. 

Como Sue Ellen fala do Miudiño como auténtico himno galego. E da alegría do pobo galego, supoño. 

“Reivindico as tabernas como lugares de ocio e de cultura, de unión e alegría”

É unha canción sobre a alegría, si. E un xeito de reivindicar os cantos de taberna. Seguindo co arco emocional do disco, é unha preconclusión. Sobre a unión a través da música, da cultura. Aí non somos minifundistas. Reivindico a cultura de taberna, esa alegría. Hai cidades, coma Santiago, que perden personalidade porque todo se enfoca ao turismo. De xeito que se van esquecendo as tabernas como lugares onde a xente ía encontrarse e cantar. En Santiago está a perderse bastante ese espírito. En Lugo mantense máis. A taberna como centro cultural e social. Eu reivindico as tabernas como lugares de ocio e de cultura, de unión e alegría. Por iso o de cantar o Miudiño como un himno. 

Sei que habito vai do mesmo. A alegría, xunto coa tristeza. 

Aí reivindico a saudade, que é algo que compartimos con Portugal ou co Brasil. Como di o Hevi, son tan feliz sendo triste. É un colofón de todo o disco. A pesar de todo, son feliz. Hai unha mestura de saudade e alegría que é moi nosa. Como un fado, ou coma a bossa. Gustábame acabar o disco con esa idea da felicidade ambigua. 

Acompáñante varios músicos: Iago Mourinho nos teclados e piano, Pablo Sammamed no baixo eléctrico e Bruno Couceiro na batería. Os coros son de Belém Tajes, Pauliña e Narci Rodríguez. O trombón de Amanda Pinos, saxo alto de Pablo Añón e saxo tenor de Gueorgui Oganesian. 

Os músicos son os da banda de Berlai, que é unha banda xa establecida. Levámonos moi ben como amigos e como músicos. E despois fun atopando outras persoas, coma Belém Tajes, que coincido con ela noutros proxectos e que canta tan ben ese rap da canción de Amancio. Tamén teño nos coros a Narci e a Pauliña. Quería que fose a voz principal na canción de Elisa e Marcela. O primeiro disco era máis de corda, máis melancólico, e neste quixemos que houbese unha sección de ventos que dese máis luz. Que fose máis de festa. Por iso temos a Amanda, Pablo e Gueorgui. Gravamos no estudo de Rubén Montes, que tamén achegou moito ao disco. 

Musicalmente ás veces parece levar a outro tempo, como a electrónica dos 70. Unhas cancións son máis guitarreiras, outras máis de cantautor… Hai variedade.

“Este disco é moi diferente do primeiro. Non quero repetirme”

Quería que houbese variedade tímbrica. No tema da folga do asobío hai unha referencia a Pink Floyd. Hai un diálogo interesante entre o piano e a mandolina distorsionada. Logo hai, si, cancións máis de cantautor, como Orgulho guai, que é un tema máis íntimo co meu fillo, aínda que logo ten algo reggae. Tamén hai algo de rap no coro de Belem… Busquei esa riqueza tímbrica. Tamén quero facer cousas distintas. Este disco é moi diferente do primeiro. Non quero repetirme.

Mencionaches varias veces o arco emocional do disco. Que querías conseguir?

No primeiro disco había unha historia para escoitar e ler. No segundo tamén había unha historia. Neste non hai unha historia porque cada tema conta unha historia diferente. Pero hai un arco emocional presente desde o principio ata o final. Ten que ver coa música e coa cultura como salvadoras de nós no día a día. Vou dando pinceladas de realidade que son duras, pero chego á alegría, á felicidade. Somos un pobo alegre que ten na música e nos cantos populares un lugar de seu.