Unha ducia de lugares do mundo que marcaron a vida de Castelao

Casa natal

Alfonso Daniel Manuel Rodríguez Castelao naceu en Rianxo o 29 de xaneiro de 1886. Os seus pais, Xaquina Castelao e Mariano Rodríguez, non dispoñían de casa propia, e nese momento vivían neste inmoble do número 29 da rúa Cabo da Vila (actual rúa de Paio G. Charino), unha vivenda na que Castelao residiu ata os 11 anos

Bernasconi

O pai de Castelao emigrara á Arxentina aos tres meses de nacer Daniel -como lle chamaban na casa-. Aos dez anos a Castelao e a súa nai marchan á Arxentina ao encontro do pai. Instálanse na Pampa, na localidade de Bernasconi, onde vive ata os 14 anos, momento en que a familia regresa a Galicia, aínda que o pai volvería aínda tres anos despois.

Compostela

Entre 1900 e 1903 Castelao viviu en Rianxo, pero despois marcha a Compostela a estudar a carreira de Medicina, que cursa ata 1909. Castelao viviu primeiro no pazo de Raxoi (na habitación dun empregado) e máis tarde no número 9 da rúa do Castro.

Rianxo

En 1909 e 1910 reside en Madrid, onde fixo un curso de doutoramento que non completou. A partir de 1910 instálase de novo en Rianxo, na casa dos avós, e comeza a exercer como médico rural. En 1912 casa con Virxinia Pereira Renda na Estrada, de onde ela era orixinaria. Na Estrada nace en 1914 o seu único fillo, Alfonso Xesús de Braga.

Neste roteiro deseñado por Cultura Galega pódense percorrer os lugares do Barbanza que foron importantes na vida de Castelao

Pontevedra

En 1915 oposita en Madrid a funcionario do Instituto Xeográfico Estatístico e aprobada a oposición instálase en Pontevedra, onde reside entre 1916 e 1936. A familia viviu en dúas vivendas; a segunda foi esta do número 8 da rúa da Oliva. Dende alí ía camiñando ata o seu traballo nun baixo da Praza da Ferraría.

Neste roteiro de Cultura Galega amósanse os lugares de Pontevedra que marcaron a súa longa estadía na cidade.

Bretaña

Neses anos desenvolve o groso da súa actividade artística e política. Ademais, nese tempo realiza diversas viaxes. Por exemplo,en 1921 -grazas a unha bolsa de viaxe da Junta para Ampliación de Estudios e Investigaciones Científicas- viaxou a Francia (París), Bélxica (Bruxelas, Gante, Bruxas e Anveres) e Alemaña (Berlín e Múnic) para estudar a arte deses países.

Ademais, en 1929, cunha nova bolsa da mesma entidade, viaxa coa súa dona a Bretaña para estudar os cruceiros, un traballo que deu lugar á obra As cruces de pedra na Bretaña.

Badaxoz

Coa chegada da República, Castelao é elixido deputado en Cortes no ano 1931. Porén, no Bienio Negro que seguiu á vitoria das dereitas das eleccións de 1933, a reacción do Goberno que seguiu á Revolución de 1934 termina co desterro de Castelao en Badaxoz, onde Castelao estivo preto dun ano.

Foi unha dura experiencia que el mesmo describiu así nunha carta a Otero Pedrayo: "Badaxoz fáiseme insoportable. O Hotel é triste e cheira a cascudas en vinagre. A Oficiña afógame. ¿Qué podo facer? Durmir, durmir e durmir"

Madrid

A vitoria da Fronte Popular en febreiro de 1936 abre o proceso que deu lugar á aprobación en referendo do Estatuto de Autonomía. Castelao, deputado, viaxa a Madrid o 14 de xullo para reunirse do Presidente das Cortes e co Presidente da República e facer entrega oficial do texto estatutario. A viaxe sálvalle a vida, pois probablemente de ter estado en Galicia o 18 de xullo os golpistas teríano executado.

Moscova

Nos meses seguintes Castelao reside entre Madrid, Barcelona e Valencia, traballando na propaganda a prol da República e na organización das milicias galegas, xunto co Partido Comunista. En abril e maio de 1938 viaxa no marco dunha comisión cultural republicana á URSS, onde visita Leningrado e Moscova, ademais de Ucraína e Acerbaixán.

Nova York

En xullo de 1938 Castelao exíliase definitivamente no paquebote Ille de France en dirección a Nova York, onde tiña o encargo do Goberno de realizar unha campaña de axuda á República. Nesta estadía visita as principais cidades do país e permanece case un ano en Nova York, no hotel Alamac (na imaxe). 

Non foi un tempo agradable para o rianxeiro: (“Eu atópome en Nova York como nunca gaiola de ferro. Loito co inglés, que xa vou traducindo, pero non falo. Non vexo maneira de vivir. Busco e non atopo"), pero desa viaxe xorden os Debuxos de Negros, ademais dunha parte importante do Sempre en Galiza.

A Habana

Dende Nova York Castelao viaxou á Habana en novembro de 1938, unha estadía curta, pero que o marcou profundamente. Cultura Galega detallou o seu paso pola illa neste roteiro, destacando os lugares nos que se aloxou (o Hotel Royal Palm) ou nos que realizou actos públicos. Durante a súa estadía Castelao relacionouse con diferentes personalidades e institucións. Ademais, participou na campaña das eleccións ao Centro Gallego da Habana apoiando á Hermandad Gallega.

HEMEROTECA | Castelao, punto de unión entre Galicia e Cuba nunha exposición da Universidade da Habana

Bos Aires

Por fin en abril de 1940 recibiu a ansiada "Carta de residencia" que lle permitiu instalarse en Bos Aires, onde chega en xullo de 1940. Nos dez anos seguintes a familia residiu no apartamento R do sétimo piso deste edificio do número 2605 da Avenida Belgrano.

Montevideo/París

Neses anos Castelao só abandona Arxentina para viaxar a París entre 1946 e 1947 para ocupar o seu posto de ministro no goberno republicano no exilio, presidido por José Giral. Ademais, viaxa en varias ocasións a Montevideo, onde o 15 de novembro de 1944 se constitúe o Consello de Galiza, que Castelao preside ata a súa morte en 1950. Na imaxe, Castelao en Montevideo con Xesús Canabal Fuentes e Manuel Meilán Martínez.

O pasado 15 de novembro, na conmemoración do 80º aniversario do Consello de Galiza, Castelao foi recoñecido simbolicamente como primeiro presidente de Galicia.

Chacarita

O 2 de xaneiro de 1950 Castelao ingresa no Sanatorio do Centro Gallego de Buenos Aires, onde morre o 7 de xaneiro. Foi soterrado o día 9 no Cemiterio da Chacarita (na imaxe, nunha visita de Alfonso Paz Andrade). Unha ducia de carrozas acuguladas de flores e moitísimos carros particulares paralizaron o tránsito da Avenida Belgrano de Bos Aires durante o seu traslado ao camposanto.

Panteón de Galegos Ilustres

O 28 de xuño de 1984 Castelao regresa a Galicia para ser soterrado no Panteón de Galegos Ilustres, onde na actualidade é homenaxeado.

Unha ducia de momentos do regreso dos restos de Castelao a Galicia en 1984

Unha ducia de curiosidades sobre o Panteón de Galegos Ilustres no 40 aniversario da chegada dos restos de Castelao