As eleccións municipais que seguiron ao Prestige: o día que o PP gañou en Muxía pero comezou a perder a Xunta

Manifestación da Plataforma Nunca Máis con referencias críticas a políticos do Partido Popular CC-BY-SA Unha gran Burla Negra

O 25 de maio de 2003 celebráronse eleccións municipais. Pasaran seis meses dende o afundimento do Prestige na costa galega, un tempo de intensas mobilizacións sociais e protestas contra os Gobernos español e galego pola forma en que xestionaran a crise. Os comicios presentábanse xa que logo como un exame político ao Partido Popular e esa noite analizáronse con detemento os resultados en toda Galicia e moi especialmente na Costa da Morte e nas Rías Baixas. 

Os comicios presentábanse xa que logo como un exame político ao Partido Popular e esa noite analizáronse con detemento os resultados en toda Galicia e moi especialmente na Costa da Morte e nas Rías Baixas

Que sucedeu? O PP resistiu mellor do previsto, aínda que sufriu un descenso importante, e en concellos moi significados como Muxía -nomeada zona cero da catástrofe- revalidou a súa maioría absoluta e noutros como Fisterra mesmo a acadou por primeira vez. A primeira lectura que se fixo -especialmente no resto do Estado- foi que a xente votara mal ao non infrinxir un castigo inmediato aos populares, botando man dos vellos tópicos sobre a Galicia sumisa e conservadora. De seguro que de haber Twitter no ano 2003 teríamos lido esa noite numerosos fíos de expertos en política galega explicando por que os galegos e galegas se trabucaran unha vez máis.

Esta lectura permaneceu durante moito tempo e en parte aínda se mantén a lectura de que a cidadanía non castigou electoralmente ao PP pola xestión da crise do Prestige. Esta visión esquece que no ano 2005 o PP perdeu a maioría absoluta en Galicia, dando paso ao Goberno bipartito de PSdeG e BNG. Aínda hai uns días Manuel Rivas destacaba nesta entrevista que "unha das fake news que circula sobre a mobilización que seguiu ao Prestige é que non serviu para nada politicamente. Pero claro que serviu: dous anos máis tarde houbo un cambio na Xunta e no 2004 cambiou tamén o Goberno en Madrid".

O PP obtivo bos resultados nalgúns concellos moi simbólicos, como Muxía ou Fisterra, pero viuse amplamente superado por PSdeG e BNG nas cidades e vilas. De igual xeito, recuperou Ferrol pero fracasou en Lugo e Vigo e perdeu poder municipal e a Deputación da Coruña

Cómpre ter en conta, ademais, que se trataba de eleccións municipais, nas que sobre todo nas localidades menos poboadas a ideoloxía ou os partidos xogan un papel máis secundario (vótase "a persoa", en base á confianza xerada polo rexedor ou candidato). Nos concellos costeiros os alcaldes e alcaldesas -do PP, do PSdeG ou do BNG- sufriran a marea negra como un veciño ou veciña máis e pasaran os seis meses anteriores pé a terra traballando mellor ou peor para tentar virar a situación. De feito, a tendencia xeral foi que os gobernos locais do litoral, independentemente da súa cor política, reforzaron as súas maiorías.

En relación ao ano 1999, o PP perdeu en Galicia 16 mil votos e 142 concelleiros, mentres que o PSdeG subiu 57 mil votos e 66 concelleiros e o BNG aumentou 8 mil votos e 9 concelleiros. No conxunto de España o PP mantivo o seu resultado, mentres que en Galicia baixou catro puntos

Pero, ademais, os datos das propias eleccións municipais de 2003 amosan que o PP si recibiu un castigo, sobre todo a través dunha maior mobilización do electorado progresista nas zonas urbanas. De feito, a participación foi tres puntos superior á de 1999. En relación ao ano 1999, o PP perdeu en Galicia 16 mil votos e 142 concelleiros, mentres que o PSdeG subiu 57 mil votos e 66 concelleiros e o BNG aumentou 8 mil votos e 9 concelleiros. No conxunto de España -onde tamén houbera unha mobilización social importante en contra da participación na Guerra de Irak- o PP mantivo o seu resultado, baixando apenas unhas décimas, pasando do 34,44% ao 34,29%. En cambio, en Galicia os populares perderon case catro puntos, do 45,39% ao 41,49%.

De feito, hai un dato que resulta clave para entender a importancia que para o futuro inmediato tiveron estes comicios municipais: foi a primeira cita electoral dende a chegada de Fraga a Galicia na que o PP obtivo menos votos que a suma de PSdeG e BNG, cunha diferenza de 82 mil votos para a oposición progresista que sinalaba o camiño para o triunfo da esquerda nas eleccións ao Parlamento galego de 2005. 

Aínda así, a noite electoral foi máis doce que acre para o PP en Galicia. Existía o medo de que, efectivamente, os comicios deixaran un resultado moito máis negativo e, en cambio, os populares mantiveron boa parte do seu poder municipal e mesmo recuperaron a cidade de Ferrol, que estaba gobernada polo BNG. Á inversa, o Bloque a pesar de obter bos datos nas grandes e pequenas vilas, perdeu unha parte do seu poder institucional, ao quedar sen as alcaldías de Vigo e Ferrol. Por primeira vez o BNG arriscaba importantes cotas de poder e os comicios supuxeron un paso atrás no seu obxectivo de chegar a presidir a Xunta, elevando en cambio ao PSdeG de Emilio Pérez Touriño como líder da alternativa a Fraga. A sensación era, en parte, a mesma que no 2001: que o BNG chocaba contra algún tipo de límite que lle impedía medrar máis.

O PP perdeu as alcaldías de Bueu, Boiro, Moaña, Sada, Monforte, Arzúa ou O Porriño que pasaron ao BNG, ou Ames, Viveiro e Ribadeo, que foron para o PSdeG. Ademais, deixaron de ser a primeira forza en Pontevedra, Lugo e Santiago e fracasaron no seu intento de recuperar a alcaldía de Vigo

Pero, máis aló da recuperación da sempre oscilante alcaldía de Ferrol (grazas á irrupción dos independentes de Juan Fernández), os datos non foron tan positivos para o PP, que xa viñan de obter uns resultados urbanos moi negativos no ano 1999. Os populares deixaron de ser a primeira forza en Pontevedra, Lugo e Santiago e fracasaron no seu intento de recuperar a alcaldía de Vigo, que foi para o socialista Ventura Pérez Mariño (aínda que meses máis tarde unha moción de censura deulle a Corina Porro o Goberno municipal). Ademais, perderon a Deputación da Coruña e tamén as alcaldías de importantes vilas, como Bueu, Boiro, Moaña, Sada, Monforte, Arzúa ou O Porriño que pasaron ao BNG, ou Ames, Viveiro e Ribadeo, que foron para o PSdeG. O PP fíxose, iso si, con Noia, Cee ou Cedeira. 

Francisco Vázquez foi outro dos protagonistas negativos da noite. O alcalde da Coruña revalidou por moi poucos votos a súa maioría absoluta e perdeu 10.000 sufraxios e tres concelleiros, que pasaron ao BNG, que duplicou o seu resultado de 1999

Francisco Vázquez foi outro dos protagonistas negativos da noite. O alcalde da Coruña revalidou por moi poucos votos a súa maioría absoluta e perdeu 10.000 sufraxios e tres concelleiros, que pasaron ao BNG, que duplicou o seu resultado de 1999. O candidato nacionalista, Henrique Tello celebrou que “hoxe empeza o declive” de Vázquez, que deixaría a Alcaldía tres anos despois. O secretario de organización do PSOE, José Blanco, apuntou días despois que “os cidadáns da Coruña non entenderon que cando Galicia máis choraba dende o Concello se fose contemporizador co PP na xestión do Prestige”.

Manifestación de Nunca Máis en 2002 © Nunca Máis

Na súa primeira reacción, Manuel Fraga cualificou os resultados do seu partido de “magníficos”, despois dunha campaña que criticou por “violenta”, pero recoñeceu o fracaso da súa formación en Lugo e Vigo (Manuela López Besteiro e Corina Porro deixaran o Goberno para ser candidatas, con escasa fortuna). 

Beiras recoñeceu que os resultados non eran satisfactorios para o BNG, pero destacou o ascenso en votos e concelleiros da formación. Mentres, Touriño saíu reforzado: “O PSdeG é a forza política de referencia e a alternativa pola que pasa o cambio e o progreso de Galicia”, dixo

Dous días antes das eleccións o presidente da Xunta afirmara nunha entrevista publicada en La Voz de Galicia que “os votantes pasarán factura aos que ennegreceron a nosa bandeira” e que “Beiras e Touriño saben que non poden enganar os nosos mariñeiros”. En cambio, nos días posteriores ás eleccións, Touriño afirmou que o éxito do PP en Muxía se debía ás "xenerosas subvencións regadas" e ás "promesas a 10 e a 20 anos alí realizadas”. 

O PP agarrouse ao mantemento dos seus resultados na Costa da Morte para expoñer que a cidadanía avalara a súa xestión da catástrofe do Prestige, pero Galicia estaba a vivir un cambio de ciclo, que comezara polas zonas urbanas: nas cidades os populares só mantiñan os Gobernos locais de Ourense e Ferrol (que perderon en 2007) e cada vez menos vilas de importancia.

Beiras recoñeceu que os resultados non eran satisfactorios para o BNG, pero destacou o ascenso en votos e concelleiros da formación, que consolidou o seu dominio en Pontevedra (Miguel Anxo Fernández foi o máis votado) e obtivo un importante poder nas vilas. Mentres, Touriño celebrou a recuperación da alcaldía de Vigo, o excepcional resultado na cidade de Lugo, onde Orozco pasou de 7 a 13 edís, triplicando os seus votos, e o bo resultado de Sánchez Bugallo en Compostela, que tamén se converteu no candidato con máis apoios. En xeral, o líder dos socialistas galegos saíu reforzado, como xa fixera en 2001. “O PSdeG é a forza política de referencia e a alternativa pola que pasa o cambio e o progreso de Galicia”, dixo Touriño, que dous anos despois se converteu en presidente da Xunta.

O PP agarrouse ao mantemento dos seus resultados na Costa da Morte para expoñer que a cidadanía avalara a súa xestión da catástrofe do Prestige, pero Galicia estaba a vivir un cambio de ciclo

Máis autocrítico que Fraga, Xesús Palmou recoñeceu a mobilización do voto da mocidade fixera subir a PSdeG e BNG. O PP viña de sufrir nos meses anteriores unha importante crise interna coa defenestración de Xosé Cuíña e atopábase nun proceso de remuda interna de liderados que trouxera a Galicia a un tal Alberto Núñez Feijóo. En marzo de 2004 o PP perdeu as eleccións xerais e en xuño de 2005 fixo o mesmo nas eleccións ao Parlamento Galego, nun proceso no que o efecto de desgaste da crise do Prestige e as mobilizacións de Nunca Máis xogaron un papel difícil de cuantificar pero importante.

Grazas ás socias e socios editamos un xornal plural

As socias e socios de Praza.gal son esenciais para editarmos cada día un xornal plural. Dende moi pouco a túa achega económica pode axudarnos a soster e ampliar a nosa redacción e, así, a contarmos máis, mellor e sen cancelas.