A futura lei de protección ao menor en contornas dixitais limitará o acceso ao porno por "prexudicar o desenvolvemento físico, mental ou moral" dos nenos e adolescentes

En xaneiro, o Goberno de Pedro Sánchez anunciaba a súa intención de poñer en marcha toda a maquinaria para evitar que os menores accedan a contido pornográfico con só pulsar un botón. Este martes, a ambiciosa pretensión concretouse nunha iniciativa: o anteproxecto de lei orgánica para a protección das persoas menores de idade nas contornas dixitais. A iniciativa, aprobada no Consello de Ministros, non aborda en exclusiva o acceso a pornografía, pero si é un piar fundamental.

As claves: máis investigación, máis sensibilización e máis vixilancia. Algunhas terán unha execución previsiblemente sinxela, outras serán todo un desafío cuxa fórmula non está aínda clara. "Hai que ver de que xeito se fai, para encarar dous retos: o debate entre intimidade fronte a control de datos, pero tamén o propio reto tecnolóxico", expón en relación ao sistema de verificación de idade Carmela del Moral, responsable de Políticas de Infancia de Save the Children.

O anteproxecto inclúe a reforma da Lei Xeral de Comunicación Audiovisual, de maneira que o seu artigo 89 estableza "sistemas de verificación de idade para os usuarios con respecto aos contidos que poidan prexudicar o desenvolvemento físico, mental ou moral dos menores que, en todo caso, impidan o acceso destes aos contidos audiovisuais máis nocivos, como a violencia gratuíta ou a pornografía".

Sobre todo, opina a experta consultada, é importante concretar de que maneira "é viable en páxinas con contido gratuíto". En Save the Children recoñecen non ter "a resposta tecnolóxica", pero si cren necesaria a medida de control entre os menores.

Save the Children celebra a aprobación do anteproxecto, aínda que recalca que a verificación da idade asume dous desafíos: o reto tecnolóxico e o debate entre privacidade e control

A finais do ano pasado, Reino Unido aprobaba a Lei de Seguridade en liña, unha lexislación que inclúe tamén a obriga para as webs pornográficas de verificar a idade dos usuarios. É o principal referente europeo nesta materia e faino a través de mecanismos como o recoñecemento biométrico –cunha fotografía, a voz ou a pegada dactilar–, un método polémico por tratarse de ferramentas invasivas en termos de privacidade. Outros países como Francia, Italia e Alemaña tamén avanzan na mesma dirección. Ademais, a Lei europea de servizos dixitais obriga ás webs a redeseñar os seus sistemas para garantir un alto nivel de privacidade e seguridade capaz de previr o acceso a contido pornográfico por parte de menores, unha vez máis mediante ferramentas que verifiquen a idade dos usuarios.

Investigar e sensibilizar

O Goberno está decidido a acoutar o consumo do porno entre menores, pero para iso quere empezar polo principio: cal é exactamente a dimensión do problema? O anteproxecto inclúe unha estratexia nacional sobre a protección da infancia, cuxos preceptos apelan á investigación sobre o consumo da pornografía e o seu impacto nos menores. Ata o de agora, algunhas organizacións comezaron a poñer cifras. O informe de Save the Children (Des)información sexual: pornografía e adolescencia, publicado en 2020, sinala que o 40% dos menores recoñece a pornografía como fonte de aprendizaxe afectiva sexual, fronte a un 26% que apunta ao centro educativo. 

Un 48% dos participantes no estudo estima que a pornografía é un espazo válido de información. Así mesmo, unha investigación do Centro Reina Sofía conclúe que un de cada catro mozos viu porno por primeira vez antes dos 12 anos e un 12% o consome a diario. Un dos retos principais agora será dar resposta á hipótese que liga o consumo do porno á violencia sexual.

Nesa liña, o anteproxecto chama á difusión de información e campañas de concienciación, desde a Administración Pública, sobre os dereitos dos menores na contorna dixital e os riscos asociados, "prestando especial atención ao consumo de material pornográfico".

Carmela del Moral insiste na "necesidade de advertir sobre esta cuestión" e entende que a sensibilización arredor dos riscos de internet incluirá pedagoxía sobre o porno. Pero ligado a iso, advirte, é fundamental que "se impulse a formación afectivo-sexual", aínda unha "materia pendente" nas aulas a pesar de ser un mandato legal.

Medidas tamén no Código Penal

O anteproxecto inclúe varias modificacións penais relevantes relacionadas co porno. Para empezar, pon a lupa sobre as coñecidas como deepfakes, a falsificación e difusión de imaxes xeralmente de contido sexual. Un novo artigo, o 173 bis, imporá pena de prisión de un a dous anos a quen "sen autorización da persoa afectada e con ánimo de menoscabar a súa integridade moral, difundan, exhiban ou cedan a súa imaxe corporal ou audio de voz xerada, modificada ou recreada mediante" intelixencia artificial, simulando situacións de "contido sexual ou gravemente vexatorias". Se a súa difusión se realiza a través dun "medio de comunicación social, por medio da internet ou mediante o uso de tecnoloxías", a pena será maior.

Doutra banda, a iniciativa reforza o reproche penal contra delitos que teñen que ver coa pornografía infantil. Actualmente, quen contacte cun menor de 16 anos a través de internet e realice actos "dirixidos a enganalo para que lle facilite material pornográfico ou lle mostre imaxes pornográficas", será castigado con penas de seis meses a dous anos. O anteproxecto estipula que a pena será superior cando "o engano se leve a efecto utilizando o agresor unha identidade ficticia ou imaxinaria, ou atribuíndose idade, sexo, xénero ou outras condicións persoais diferentes ás propias". Así mesmo, o que venda, exhiba ou poña ao dispor de menores material pornográfico tamén será castigado con penas maiores se, para facelo, se vale dunha identidade ficticia.