A pasada semana, o Banco Central Europeo (BCE) anunciou que poría fin ao programa de compra masiva de débeda pública e que subiría os tipos de xuro. Nada máis advertilo, o custo de endebedarse nos Estados da zona euro encareceuse, sobre todo nalgúns do sur como España e Italia. Poucos días despois, o Eurobanco convocou de urxencia o seu consello de goberno e acordou actuar axiña para frear a escalada das primas de risco e preparar novas ferramentas que eviten unha crise de débeda soberana como a que non hai moitos anos marcou a economía e a actualidade en Europa.
Volve ás portadas a prima de risco, tan trillada durante os peores anos da crise, convertida en termómetro da desfeita económica hai unha década e esquecida en tempos de recuperación e COVID. Lembramos que era e por que era importante?
A prima de risco é a diferenza entre os xuros que paga un bono -título de débeda- en comparación con outro que se toma como referencia. No caso de España -e da zona euro-, a cifra marca a diferenza entre o xuro dun bono emitido a dez anos e o xuro dun bono igual emitido por Alemaña.
Porque os países, para poder financiarse, emiten débeda soberana que é mercada polos investidores nos mercados secundarios a cambio de recibir xuros. Se estes investidores cren que un Estado ten alto risco de non devolver a súa débeda, esixirán uns tipos de intereses máis altos que compensen o seu risco.
A prima de risco rolda os 120 puntos en España nesta altura, polo que o tipo de xuro da súa débeda é 1,2 puntos superior á alemá: 3% fronte ao 1,8%
Para determinar a prima de risco, compárase o tipo de xuro da débeda alemá coa española -ou italiana ou grega...- ao considerarse Alemaña o país con menor risco (ou nulo) de non cumprir cos acredores pola fortaleza da súa economía. Se o Goberno xermano non pagase o lóxico é que o resto de países europeos tampouco o fixesen.
Como se calcula? Mediante puntos básicos. Un punto corresponderíase co 0,01% de diferenza entre os xuros pagados pola débeda española e alemá. Así, se a prima de risco de España rolda os 120 puntos, como nestes últimos días, significa que a súa débeda pública cotiza cun tipo de xuro 1,2 puntos superior á da alemá. Neste caso e nesta altura, ao 3% fronte ao 1,8% de Alemaña. É o máximo nivel desde 2014.
Se os xuros da débeda española medran máis rápido que os da alemá, a prima de risco sobe porque os investidores consideran que o risco de adquirir bonos españois é máis arriscado que facelo cos de Alemaña. E se estes xuros aumentan, o Estado terá que pagar máis para pedir cartos prestados nos mercados.
O anuncio do BCE de poñer fin ás compras de débeda pública fixo aumentar a prima de risco ata os 130 puntos, aínda lonxe dos 636 que alcanzou en 2012
As alarmas volveron soar nos últimos días ao superar a prima de risco os 130 puntos logo de asentar por riba de 100 desde principios de maio. Supera agora os 120 pero seguen a ser cifras moi por debaixo dos 580 de hai unha década ou dos 636 que alcanzou en xullo de 2012, en plena crise de débeda.
Por que esta suba máis acelerada da prima de risco nos últimos días? A clave foi ese anuncio do BCE de que puña fin a todas as súas compras de débeda pública, para as que destinara 4,7 billóns de euros desde 2015 e que ían destinados sobre todo a adquirir débeda dos Estados máis endebedados, como España e Italia. O obxectivo era incrementar a demanda e manter os xuros, pero ao rematar estas compras, España perde o apoio do BCE nos mercados para rebaixar eses xuros.
Se agora o BCE decide suspender estas compras é tamén por outra crise: a da elevada inflación. A idea é que encarecendo o crédito e reducindo o fluxo de diñeiro na economía arrefría a actividade económica, cae o consumo e o investimento, a demanda de bens e servizos cae e as empresas veranse obrigadas a reducir prezos. Esa é a teoría, pero deixar a ver a práctica.
Polo momento, o BCE xa tivo que reunirse de urxencia para deter a escalada na prima de risco ante subas como as de España ou, sobre todo, Italia, que a ten situada por riba dos 220 puntos. A primeira decisión foi dar o visto e prace a reinvestir "con flexibilidade" os vencementos de débeda do extinto programa para combater a pandemia. Así, a carteira de 1,7 billóns de euros poderá ser destinada aos países que máis sufran os ataques dos mercados.
O BCE decidiu suspender a compra de débeda para encarecer o crédito, arrefriar a actividade económica e poñer freo á escalada da inflación
Xa que logo, o BCE poderá adquirir de maneira prioritaria débeda de Estados en perigo para conter as súa primas de risco a través de reinvestimentos de débeda procedentes do programa contra as consecuencias da COVID. De non ser suficientes os fondos, o Eurobanco xa di estar deseñando para evitar a fragmentación na eurozona.
Só con este anuncio do BCE, as primas de risco baixaron un chisco en Grecia, Portugal, España ou Italia nas últimas xornadas. Os Estados, como hai unha década, máis presionados polos mercados e a crise de débeda.
