PP, Vox e Ciudadanos piden ao Goberno de España que rebaixe impostos para amortecer o impacto da inflación no poder adquisitivo dos cidadáns, pero tamén como solución para frear a suba dos combustibles, o gas e a electricidade. En principio, os partidos da oposición no Congreso presentaron esa baixada como unha medida temporal, limitada ao período de emerxencia provocado pola guerra en Ucraína. Pero é unha música que soa coñecida e súmase ás reiteradas proclamas da presidenta da Comunidade de Madrid, Isabel Díaz Ayuso, a favor da desaparición dos impostos sobre o Patrimonio e de Sucesións, que cualifica de "anacrónicos", e á orgullosa defensa da súa autonomía fiscal para baixar o resto.
O aínda presidente da Xunta e novo presidente do PP, Alberto Núñez Feijóo, axita a mesma bandeira. No Congreso do PP en Sevilla deixou claro que a súa filosofía fiscal transcende a actual crise de prezos da enerxía: "É posible baixar impostos, é obrigatorio mellorar os servizos públicos, é o noso obxectivo incrementar o investimento e pódese facer todo isto cadrando as contas públicas". Este mércores, na sesión de control do Parlamento, teimou na mesma tese.
Cando, a comezos de marzo, o comité de expertos presentou o seu Libro Branco para a reforma fiscal, a ministra de Facenda, María Jesús Montero, descartou aumentar os impostos. Mentres, os socios do Goberno insisten en que deben subirse ás grandes fortunas e reclaman unha recarga extraordinaria para as eléctricas.
Alén da batalla política, estas son as cifras e leis que determinan a realidade fiscal española.
1. Que marxe ten España para baixar impostos?
Non demasiada. España está atrapada entre Escila e Caribdis, entre un déficit e unha débeda públicos de récord na Unión Europea. A pesar de que os últimos datos publicados melloran as previsións do Goberno e os cocientes de 2020, non deixan de ser un corsé que deixa sen folgura fiscal ás arcas públicas. España pechou 2021 cun déficit público equivalente ao 6,76% do PIB, 3,3 puntos porcentuais por baixo do exercicio anterior e 1,6 puntos inferior aos cálculos do propio Executivo. Aínda así, é o segundo con maior déficit da Unión Europea, tras Malta. A débeda pública ficou en 1,428 billóns de euros, o 118,4% do PIB, 1,1 puntos menos do previsto e 1,5 puntos menos que en 2020. Pero segue sendo a cuarta máis avultada da UE, despois da grega, italiana e portuguesa.
Para facerse unha idea do que significan eses volumes, abonda con comparar co 70% de débeda pública e o 3,7% de déficit que ten Alemaña. Ese é o músculo fiscal que lle falta a España. En calquera caso, non hai que esquecer que eses 3,3 puntos en que se recortou o déficit público español, unha redución inédita, debeuse á recuperación da actividade en 2021-unha alza do PIB do 5%- e ao consecuente aumento do 15% na recadación fiscal.
2. É maior a presión fiscal en España que no resto da UE?
Non, segundo os últimos datos de Eurostat, a oficina estatística da UE, referidos a 2020. Os ingresos tributarios en España equivalen ao 37,5% do PIB, mentres que a media da zona euro alcanza o 41,8%. Un diferencial de 4,3 puntos porcentuais. España está tamén por baixo de Alemaña -41,5% do PIB-, Italia -43%-, Bélxica -46,2%- ou Dinamarca, o país que maior presión fiscal soporta, cun 47,6% do PIB, e Francia, cun 47,5%.
Eurostat acredita que os ingresos tributarios do Estado equivalen ao 37,5%, máis de catro puntos por baixo da media da zona euro
Esa fenda reprodúcese, ademais, en todos os impostos. Segundo Eurostat, o diferencial coa eurozona na recadación do IVE -6,3% do PIB- é de catro décimas de punto coa media do euro e de seis décimas coa media comunitaria. No IRPF, a fenda elévase a 1,6 puntos porcentuais coa zona euro. En España a recadación do imposto sobre a renda equivale ao 10,8% do seu PIB, mentres que en Alemaña alcanza o 12,2%, en Francia o 12,5% e en Italia chega ao 14,7%. No imposto sobre sociedades, a recadación é catro décimas inferior á media do euro e oito décimas menor que a francesa. E, en cotizacións sociais, está 1,1 puntos por baixo da media da eurozona, pero 3,6 puntos por baixo de Alemaña e 2,6 por baixo de Francia.
Un documento publicado polo Banco de España e elaborado por David López-Rodríguez e Cristina García Ciria, sinala o menor peso dos impostos indirectos, basicamente o IVE, como a principal particularidade da estrutura impositiva española respecto da UE. Segundo os seus cálculos, a menor recadación do IVE e dos impostos especiais explican até nun 75% o diferencial con Europa. A causa destes baixos ingresos débese, á súa vez, a que o tipo xeral do imposto afecta a unha porcentaxe máis reducida do gasto en consumo que na maior parte dos países da UE. É dicir, á ampla cobertura do tipo reducido.
Tamén é inferior a recadación dos impostos sobre hidrocarburos, transporte, tabaco e alcol, aos que se aplican tipos inferiores en comparación cos europeos. Só nos impostos ambientais, o sindicato de técnicos de Facenda (Gestha) calcula unha fenda de recadación coa UE de 6.200 millóns de euros.
3. Pide o Libro Branco que se suban os impostos?
O PP presentou unha proposición non de lei no Congreso o pasado 15 de marzo no que, ademais de pedir unha rebaixa temporal do Imposto Especial de Hidrocarburos e do IVE do gas e os combustibles, instaba o Goberno a "renunciar ao aumento xeral da fiscalidade dos hidrocarburos proposta polo comité de expertos" que elaborou o Libro Branco para a reforma fiscal. Tamén Isabel Díaz Ayuso arremeteu contra a proposta do citado comité para harmonizar os impostos das comunidades autónomas, entre eles o de Patrimonio e o de Sucesións, bonificados ao 100% na Comunidade de Madrid.
O 'Libro Branco' para a reforma fiscal son case 800 páxinas de propostas que propón unha modificación "estrutural a medio e longo prazo", polo que non foi pensada para actuar contra a actual crise de prezos
Pero o certo é que o Libro Branco son case 800 páxinas de propostas para unha "reforma tributaria estrutural a medio e longo prazo". Polo que os seus autores recomendan ao Goberno que consolide a recuperación económica antes de empezar coas reformas. E que estas se aproben de forma gradual. É dicir, as súas recomendacións non foron pensadas para arranxar a actual crise de prezos nin moito menos está previsto que se aproben e aplican neste momento.
A filosofía xeral do Libro Branco é aumentar o potencial recadatorio do sistema tributario español, mellorando o deseño dos impostos sobre a renda, o consumo e a riqueza. Para iso, os expertos prefiren ampliar as bases suxeitas a tributación en cada imposto antes que subir os tipos. Tamén convidan o Goberno a examinar os chamados beneficios fiscais, as deducións e exencións que rebaixan a recadación de moitos impostos e que se conceden co fin de estimular o investimento, por exemplo. Os expertos piden que se avalíe se son realmente eficaces para decidir sobre o seu mantemento ou supresión.
Os expertos propoñen subir os impostos aos consumos máis contaminantes -gasóleo e gasolina- e aumentar o IVE, suprimindo de forma gradual os tipos reducido e superreducido deste tributo indirecto.
Para alargar as bases impoñibles do IRPF os expertos propoñen examinar tamén as exencións, reducións, deducións e réximes especiais, e suprimir os "non justificados". No imposto sobre sociedades, o comité de expertos defende os esforzos que no G-20 e a OCDE para aplicar unha tributación mínima internacional, ese 15% que se aprobou o verán pasado para as multinacionais. Ademais, refuga que se suba o tipo do imposto, porque prexudicaría "o investimento e a competitividade da economía española", aínda que tamén que se baixe, porque a súa redución xeraría problemas de "equidade vertical" e erosionaría a capacidade recadatoria doutros impostos: crearía un incentivo para que os contribuíntes transvasen as súas rendas persoais a unha sociedade.
En España, seguindo a mesma tendencia que no resto da UE, o tipo xeral de Sociedades reduciuse en 10 puntos en menos dunha década. De modo que, en 2021, o 25% español está por riba da media da UE, pero aínda é case cinco puntos inferior ao de Alemaña, 3,4 puntos inferior ao de Francia e 2,8 puntos menor que o de Italia.
Si que recomendan os expertos que se suprima o Imposto de Actividades Económicas (IAE), que recadan os concellos e os expertos consideran "arcaico" e cunha estrutura "anacrónica". En troques, piden que se conserven os impostos de Patrimonio e Sucesións. É o contrario que defende Madrid e outras comunidades autónomas gobernadas polo PP, como Galicia, pero coincide coa liña de pensamento da OCDE e o FMI.
4. Hai marxe para rebaixar os impostos de hidrocarburos e o IVE dos combustibles?
Vox e Ciudadanos veñen de secundar no Congreso a proposta do PP para rebaixar o IVE dos combustibles e o gas, así como do Imposto Especial de Hidrocarburos, que foi rexeitada polo resto dos grupos parlamentarios. Tamén se mostraron a favor de axustar o IRPF á inflación, de forma que o tipo do imposto incorpore o aumento dos prezos.
A gasolina non se atopa na lista de produtos aos que se poden aplicar os tipos reducidos e no imposto de hidrocarburos deben respectarse os niveis mínimos marcados pola UE
Segundo a dereita, a solución á escalada do prezo dos combustibles está en baixar eses impostos, en lugar da opción elixida polo Goberno de subvencionar os prezos no surtidor. Con todo, esas reducións fiscais dependen de Bruxelas, o que en principio impide unha solución rápida. A gasolina non se atopa na lista de produtos aos que se pode aplicar tipos reducidos. E no Imposto Especial sobre Hidrocarburos deben respectarse os "niveis mínimos" que marca a Directiva sobre Fiscalidade da Enerxía, aprobada en 2003 e actualizada o pasado mes de xullo. Esa posta ao día, despois de 17 anos sen que se modificasen os límites mínimos, vai na dirección oposta á rebaixa fiscal. Por exemplo, antes aplicábase un tipo mínimo máis baixo ao gasóleo que á gasolina. Agora é ao revés. Prima o criterio ecolóxico, polo que se grava máis aos combustibles máis contaminantes. Tamén se eliminan as exencións e reducións estatais, deixando aos Estados membros "unha marxe moito menor para fixar tipos por baixo dos mínimos para determinados sectores", explica a Comisión Europea. Permítense eses tipos máis baixos só para "os produtos enerxéticos avanzados producidos a partir de fontes renovables" e para a agricultura.
Así, o novo tipo mínimo para a gasolina e o gasóleo é o máis elevado de todos: 10,75 euros o xigaxulio. Antes había límites diferenciados. O maior era para a gasolina con chumbo, 421 euros por 1.000 litros, 359 euros o da gasolina sen chumbo e 330 euros o do gasóleo. É dicir, o mínimo subiu até 473,57 euros os 1.000 litros no caso da gasolina con chumbo, un 12,5%. O imposto é, ademais, unha cantidade fixa, que non varía por moito que aumente o prezo. Así que, segundo os datos que publica a Dirección Xeral de Enerxía da UE, a data de 28 de marzo, España grava cun 43% a gasolina -44 céntimos por litro son impostos- e cun 38% o gasoil. Ambas as cargas están por baixo da media comunitaria, que é do 47% e o 40%, respectivamente. Mesmo moi por baixo dos impostos que pagan en Francia -51- e 45%-, Italia -44% e 38%- ou Portugal -50% e 42%-. En todos os países, esas porcentaxes foron diminuíndo mes a mes segundo ían subindo os prezos dos combustibles.
Durante as negociacións para pór fin aos paros no transporte, as patronais do sector rexeitaron as rebaixas no IVE e no Imposto Especial de Hidrocarburos. No primeiro, porque é un imposto que os transportistas tamén se deducen e no segundo, porque xa teñen dereito á súa devolución.
5. Rebaixar os impostos impacta nos servizos públicos?
Nas súas propostas fiscais, o PP esgrime un informe do Instituto de Estudos Económicos, o laboratorio de ideas da CEOE, onde se asegura que, se España reduce o gasto público nun 14%, aforraría 60.000 millóns de euros, pero seguiría ofrecendo o mesmo nivel de servizos públicos. É máis, calcula que un aumento do 1% do PIB da recadación fiscal recorta noutro 1% a eficiencia do gasto. A máis ingresos, vén dicir, máis gasto e o maior desbalde, automaticamente, provoca "máis fugas de recursos e perdas de eficiencia".
Se así fose, a Comunidade de Madrid, por exemplo, debería ter unha sanidade pública modélica. Un informe da Federación de Asociacións en Defensa da Sanidade Pública (FADSP) avaliou en 2021 a xestión sanitaria nas distintas comunidades autónomas, analizando as listas de espera, a privatización sanitaria, o gasto per cápita en sanidade, o número de camas e profesionais sanitarios por 1.000 habitantes e o gasto farmacéutico. Segundo as súas conclusións, a mellor sanidade pública de España é a de Euskadi, que obtén na análise un 98 de puntuación sobre unha máxima de 130. Séguena Navarra (97 puntos), Asturias (96), La Rioja (92) e Galicia (82). Madrid é a quinta pola cola, con 72 puntos. Por tras, Andalucía, Canarias, Comunidade Valenciana e Murcia (60 puntos).
Para comparar ese ranking co gasto que fai cada comunidade por habitante pódese recorrer aos datos do Ministerio de Sanidade. O País Vasco é o territorio que máis diñeiro público destina ao seu sistema sanitario: 1.873 euros per cápita, seguido de Asturias, con 1.763 euros. Galicia rolda os 1.700 e Madrid é a que segunda que menos gasta, 1.340 euros por habitante, só por diante de Andalucía, con 1.262 euros.
Tamén se pode buscar un correlato na Unión Europea. Segundo Eurostat e con datos de 2019, España dedica unha cantidade equivalente ao 9,13% do seu PIB á sanidade, por baixo do 10,23% da zona euro. E moi por baixo do 11,7% de Alemaña, o 11,06% de Francia ou o 10,66% de Bélxica.
