Anxo Quintana fala con Praza.gal a pouco de que se fagan vinte anos da vitoria electoral da esquerda en Galicia, a que permitiu a PSdeG e BNG gobernar o país e pór fin ao fraguismo. Dúas décadas xa dun triunfo que deu lugar a un executivo de coalición progresista —que no imaxinario social quedou resumido no bipartito— e que reivindica o que fora vicepresidente desde o seu Allariz natal. Igual que reivindica o actual rumbo do Bloque, a que non lle albisca aínda teito electoral e a quen ve máis cedo que tarde á fronte da Xunta. 

Ao tempo, di non lembrar, ou pretender non lembrar, a campaña de "lixo, boato e ataque persoal como arma político-electoral" que, segundo di, levaron a cabo Núñez Feijóo e o PPdeG en 2009. "Era de esperar que se daquela non lles supuxo ningún custo, acabarían repetíndoo pero multiplicado e aumentado", reflexiona. 

Cal é o primeiro recordo que se lle vén á cabeza daquela xornada electoral do 19 de xuño de hai vinte anos?

"O sabor agre polo noso resultado virou en satisfacción polo cambio; o nacionalismo sempre se alegra máis polo beneficio do país que polo partidario"

O primeiro recordo é que foi un día intenso, como todas as xornadas electorais, no que se mesturaron dous sabores e sensacións diferentes: por unha banda, o resultado do BNG non foi óptimo na medida que esperabamos ter unha representación máis nutrida no Parlamento, pero ese sabor acedo quedou enseguida borrado pola consecución doutro obxectivo, se cadra máis importante para o país, que era o necesario cambio de goberno que se ía producir coa nova maioría parlamentar e o acceso do BNG e do nacionalismo por primeira vez aos labores de goberno do país. 

Estaban seguros da vitoria do espazo progresista ou había temor a que o reconto do voto exterior virase o resultado?

Todos os datos que tiñamos víñannos dicindo que o reconto do exterior non tiña por que cambiar substancialmente o resultado daquel día. Con estas cousas nunca se ten unha tranquilidade ou seguridade total, pero non lembro aqueles momentos como de incerteza ou agonía. 

Daquela, non BNG a sensación era máis agre ou máis doce?

Pode parecer unha contestación grandilocuente, pero pódoche asegurar que é totalmente certa: cando se dan casos así no nacionalismo e hai que decidir entre a satisfacción polo beneficio partidario ou polo beneficio do país, o nacionalismo sempre se alegra máis polo beneficio do país que polo beneficio partidario. E seguramente a valoración do noso resultado particular quedou opacada polo feito de que o país puidese ter un cambio, cunha participación e presenza importante do nacionalismo no Parlamento e no goberno. Iso foi o máis importante para nós, o que provocou unha sensación de satisfacción e alegría. 

BNG e PSdeG foron deixando claro durante a campaña que se daban os números non habería problemas para conformar un goberno de coalición progresista, foron aquelas mensaxes claves para a mobilización?

"Na campaña trasladamos a realidade dun nacionalismo gobernante, con capacidade de diálogo e entendemento e iso foi un elemento mobilizador"

Nós fixemos, sempre o lembro, unha campaña excepcional en 2005 a pesar de que tivemos que sortear vicisitudes partidarias antes e durante a campaña que non nos favoreceron. Pero fomos quen de trasladar á cidadanía a realidade dun nacionalismo gobernante, disposto a comprometerse no goberno do país e a realidade dun nacionalismo con capacidade de diálogo e entendemento con outras forzas para termos o cambio que Galiza precisaba. A xente percibiuno e foi un elemento mobilizador da campaña, claro que si. 

O espazo progresista obtivo unha clara vitoria, con arredor do 53% dos votos, pero o PP superou o 45% malia a mobilización da esquerda e os ecos do Prestige e do Nunca Máis, que reflexión se fixo daquela dos resultados? 

A reflexión que se fixo naquel momento, e que sigo facendo, é que o resultado demostraba que a política en Galiza non se pode medir nin explicar unicamente desde unha perspectiva de dous espazos, esquerda e dereita, senón que a política en Galiza só se pode explicar se se entende que aquí existe outro espazo, nítida e claramente progresista, pero outro espazo diferente ao que conforman o PP e o Partido Socialista, que é o espazo nacionalista. O BNG fixo moito fincapé daquela nesta circunstancia e iso tamén foi un elemento mobilizador do voto. 

Se un olla os resultados das autonómicas case vinte anos despois, a repartición de votos no espazo progresista é á inversa que daquela —máis de 30% de voto para o BNG e menos do 20% no PSdeG— pero ademais con menos apoio en global. Cal é a clave para aumentar a base electoral na esquerda?

"Galiza non se pode explicar só desde o eixo esquerda-dereita porque existe outro espazo, o nacionalista, que ademais está máis forte que nunca"

Indubidablemente, primeiro teren confianza en que as cousas se están a facer ben... E isto non é un desideratum de intencións nin de desexos, é a constatación dunha realidade. Hai un nacionalismo forte, cun liderado forte e cunha perspectiva de crecemento e presenza social como nunca o nacionalismo tivo. Se se quere mellorar no futuro, o primeiro que hai que ter é confianza no presente e ademais hai motivos para ter esa confianza. 

Pero PSdeG e BNG semellan vasos comunicantes: se o Bloque sobe, os socialistas baixan e viceversa, pero non dan sumado para o cambio. 

"O BNG non tocou teito; se se seguen a facer as cousas como se están a facer baixo a dirección de Ana Pontón, o crecemento do Bloque provocará a derrota do PP"

Se queremos aumentar ese espazo de cambio non hai dúbida dunha cousa que antes comentaba: os espazos políticos non se poden medir, non teñen explicación e non é certo que sexan dous e que só se midan na perspectiva dereita-esquerda. Aquí hai un terceiro espazo e é a presenza dese espazo e a súa ampliación a que vai provocar a perda electoral do PP. Seguramente, se aquí se dese a ecuación electoral que se pode dar en Castilla y León, a derrota do PP sería moito máis difícil. Pero aquí existe un terceiro espazo que, ademais, está máis forte que nunca, cun liderado forte e cunha actuación política e institucional moi importante e penso que acertada. Iso é o que nos ten que encher de esperanza. 

Cre, entón, que o BNG non tocou teito nas últimas autonómicas?

Non, en absoluto. É máis, esa capacidade de crecemento que aínda ten o espazo nacionalista é a que finalmente provocará a derrota do PP. Se se seguen a facer as cousas como se están facendo, baixo a dirección de Ana Pontón, eu estou convencido de que así será. 

Implica iso que o BNG logre penetrar nos caladoiros do voto ao PP máis galeguista e menos conservador?

O que é necesario é dirixirse e chegar, como sempre fixo o nacionalismo e fai hoxe quizais mellor que noutras ocasións, a quen por riba de todo considera moi positivo para Galiza que haxa un partido galego que obedeza unicamente aos intereses de Galiza e que ademais considera moi positivo que esa formación goberne. A ese continxente social, quen mellor se pode dirixir é o nacionalismo galego. 

Pero o BNG pasou por unha dura travesía no deserto tras a ruptura en Amio e a posterior aparición de AGE, de Podemos e das mareas no seu espazo político. Cal foi a clave para superar aquelas tormentas? Saíu reforzado o Bloque?

"En política, primeiro hai que ser e existir para despois vencer; quen empeza polos triunfos electorais para logo facer política acaba fracasando"

En política, igual que na vida, primeiro hai que ser e existir para despois vencer. Se o nacionalismo se negase a si mesmo durante todo ese proceso, pois hoxe o resultado sería que o nacionalismo non existiría e non tería ningunha opción de vencer. Primeiro gáñanse as batallas das ideas e despois a batalla electoral. O nacionalismo, en momentos difíciles, foi capaz de gañar a batalla das ideas e explicar que a política non é  un show de márketing momentáneo, senón que o nacionalismo galego sempre interpretou a política como un proceso dinámico de intervención social, de aumento de presenza política na sociedade, de debate serio e pausado sobre as ideas e que iso é o que pode levar e levará seguro a que haxa triunfos electorais. Aqueles que empezan polos triunfos electorais para despois facer política, pois creo que acaban fracasando. 

Cre que o BNG debe aspirar a ser un partido nacional, ao estilo do SNP en Escocia, e mesmo acoller referentes galeguistas e nacionalistas daquela esquerda chamada alternativa ou municipalista que quedou sen referentes?

Ben, o BNG sempre foi iso. Sempre foi unha organización política cuns principios ideolóxicos moi claros e moi rotundos, ancorados no nacionalismo popular, progresista, que entende que os proxectos políticos non se remiten só á defensa da identidade, senón, e sobre todo e ante todo, á consecución do benestar dos cidadáns. Polo tanto, diríxese a un sector da poboación moi grande. O nacionalismo galego é un proxecto transversal, desde o convencemento de que non pode haber benestar cidadán en Galiza se previamente Galiza non é quen de gobernarse a si mesma. Esa é a idea central do nacionalismo e nesa idea cabe moita, moita, moita xente. 

Cre que non se reivindica dabondo o labor do goberno bipartito e da parte nacionalista daquel executivo e que, polo contrario, sempre se fala do malo?

"Non se fala suficiente, sobre todo no nacionalismo, da importancia do labor de goberno do BNG naquel executivo; foi excepcional"

Máis que do malo, do que se fala é do inexistente (risas). Se se falase do malo serviríanos para aprender e para corrixilo no futuro, pero do que se fala é do inexistente moitas veces, do que non pasou nin se produciu. Non se ten falado suficiente, sobre todo no ámbito do nacionalismo, da importancia dun labor de goberno que eu creo que se podería cualificar de excepcional. 

Foi moi pouco tempo, tamén...

Foi moi pouco tempo, tres anos e medio, pero nese tempo o nacionalismo, naqueles ámbitos nos que tivo responsabilidade e gobernou, demostrou que non só sabe predicar, senón tamén dar trigo e que é capaz de facer no goberno o que sempre propuxera que había que facer cando estaba na oposición. E ademais, fíxoo con honestidade e honradez, un elemento que non debería ter sido en conta e darse xa por suposto, pero que tal e como van as cousas e teñen ido polo mundo adiante, tamén é relevante ter en conta. Hai moitas cousas das que se poden sacar conclusións moi positivas e das que sen dúbida se sacarán. 

De que está máis orgulloso do labor de goberno daqueles anos?

"O nacionalismo no goberno logrou que Galiza se colocase ao mesmo nivel político que Euskadi e Catalunya na política estatal"

Hai múltiples iniciativas e proxectos de goberno que serían dignos de ser mencionados, pero penso que hai unha cuestión política por riba de todo que considero especialmente relevante. Antes dicía que para vencer, primeiro hai que existir. O nacionalismo no goberno e a súa acción naqueles anos conseguiu algo moi importante, non para si mesmo, senón para o país: que Galiza se colocase na política estatal ao mesmo nivel político que Euskadi e Catalunya. Foi dos poucos tempos nos que, cando se falaba na política do Estado de posibles probelmas nacionais ou de como reconducilos e guialos, non só se falaba de Catalunya e do País Vasco, senón de Catalunya, Euskadi e Galiza. Con iso conseguiamos que Galiza existise, fose e estivese... E canso se consegue estar é cando empezas a ter as oportunidades para vencer. Aquilo foi un labor político importante. 

Logo daquel goberno de coalición chegaron cinco maiorías absolutas consecutivas do PP. Que lle parece que aínda hoxe o bipartito siga levando as culpas, por parte do PPdeG e da Xunta, dalgunhas cousas que ocorren case dúas décadas despois?

"Galiza deixou de ter goberno en 2009 para ter unha especie de gran Deputación multiprovincial"

Home, paréceme sobre todo un insulto á intelixencia dos galegos e galegas. Que un goberno que durou tres anos e medio dea para xustificarse a outro que xa dura quince, é cando menos un tanto chocante e debía ser xa de por si mesmo motivo de chanza. En fin, eu someto a consideración dos cidadáns un breve pensamento: pódese dicir nos últimos quince anos un proxecto de país elaborado e executado polos gobernos do PP? Pido un, só un. Non parvadas, a construción dunha estrada ou algo así... Non, refírome a un proxecto de país feito desde a perspectiva de país e para cambiar a realidade do país. Non hai nin o primeiro. Galiza deixou de ter goberno en 2009 para ter unha especie de gran Deputación multiprovincial que ten como obxectivo o beneficio político que a nivel estatal poida sacar o PP desde a presidencia da Xunta. E nada máis. 

Logo en 2009 confrontou con Feijóo, nunha campaña que aínda hoxe se lembra pola dureza empregada polo PP e o actual presidente do PP estatal, con acusacións persoais graves e falsas e manobras de todo tipo. Sente aínda rabia por aquilo?

Non son unha persoa rancorosa. Pasou tanto tempo que xa nin me acordo ou pretendo non acordarme... Pero dicía vostede que confrontei con Feijóo... Quen me dese! Non houbo maneira porque se negou a debater en público naquela campaña, o cal demostra cal era o espírito da campaña que o PP fixo. 

Como a definiría?

"Galiza foi o coello de indias na campaña de 2009; alí empezou a política baseada no lixo, no boato e no ataque persoal; Feijóo fíxoa e saíulle gratis, non houbo quen llo recriminase"

Galiza foi o coello de indias naquela campaña. Alí empezou todo, un xeito de facer política consistente no lixo, na utilización do boato, do ataque persoal como arma político-electoral. Ata ese momento non se fixera e aquí o PP e Feijóo fixérona, saíulles ben e saíulles gratis. Non houbo ninguén despois, nin no ámbito político nin no mediático, que llelo recriminase. Todo parece algo normal e era de esperar que, se aquilo se facía así e aínda por riba non lles tiña ningún custo, ían repetilo e multiplicado e aumentado. E iso é o que levan facendo durante todo este tempo. Daqueles ventos veñen agora estas tempestades. 

Visto o visto, non ten traza de que ese tipo de campañas vaian ter consecuencias...

Espero que nalgún momento nos paremos e recapacitemos cara a onde conduce todo isto. Ao final cal é o beneficiario? Pois unha recondución da política do Estado a parámetros máis reaccionarios, máis limitadores da liberdade, con menos posibilidades de avance económico e social para Galiza. Ese é o resultado de todo iso. Así que canto antes lle poñamos freo, moito mellor. 

Desde unha ollada pausada e pola súa experiencia, cal cre que sería o camiño da esquerda para non perder o importante pulso que ten diante ante a deriva das dereitas extremistas e autoritarias?

A verdade, de darlle consellos á esquerda española claudiquei hai tempo...

Refírome tamén á esquerda en xeral. As forzas reaccionarias están a aumentar o seu apoio en todo o mundo.

"Ante as forzas reaccionarias, hai que pór en valor o que nos une a todos: a defensa democrática dunha sociedade coa igualdade e benestar como clave do futuro"

É moi importante que sexamos capaces de dármonos conta de que o proceso que determinadas forzas de reacción no ámbito político, mediático e xudicial están a facer e queren facer só conduce á redución e aniquilación da democracia en si mesma. Non é unha cuestión partidaria, senón de entendemento da democracia e do resultado social que iso pode ter. Polo tanto, moitas veces hai que deixar outras cousas de lado, esquecerse de determinados matices e pór en valor o que nos debe de unir a todos, que é a defensa democrática dunha sociedade na que a igualdade e o benestar son a clave do futuro. 

E cal cre que debe ser o camiño que debe seguir o nacionalismo para chegar á Xunta e ampliar a súa base electoral?

Sen dúbida ningunha o camiño que debe seguir é o camiño que vén fixando Ana Pontón desde hai xa algúns anos e que, por certo, tan bos resultados ten dado. Isto ás veces consiste en ser tan sinxelo como pragmático: funciona, logo perseveremos. Ademais de funcionar, creo que acertamos, polo que penso que o camiño é ese e non debe ser outro. 

[Praza.gal solicitou tamén unha entrevista ao ex-presidente Emilio Pérez Touriño sobre o vixésimo aniversario das eleccións de 2005 e o posterior Goberno. Tras aceptala, finalmente declinou concedela. Si compartiu con este xornal algunhas lembranzas ao respecto, recollidas nesta información]