A Secretaría de Estado de Memoria Democrática fai oficial a encomenda ao grupo de investigación Histagra da USC para elaborar o censo da represión dos golpistas, no que achegará "todo o coñecemento e experiencia acumulados" co proxecto Nomes e Voces
Ao abeiro da declaración do 2006 como Ano da Memoria polo Goberno de coalición de PSdeG e BNG, a Xunta apoiou con intensidade o traballo do proxecto interuniversitario Nomes e Voces. Ese apoio permitiu que vise a luz a primeira gran investigación sobre as vítimas do golpe e da ditadura en Galicia, que acreditou case cinco mil asasinatos e un total duns quince mil casos de represión mediante o estudo de abondosísima documentación -dende as causas militares aos rexistros civís e tamén de centos de entrevistas a fontes vivas.
En 2010, apenas un ano despois do retorno do PP ao Goberno, o proxecto Nomes e Voces tivo que pechar por falta de financiamento da Xunta. Non obstante, todo o seu traballo seguiu accesible e o seu legado, vivo a través do grupo de investigación Histagra, que dirixe o catedrático Lourenzo Fernández Prieto. Con toda a bagaxe de Nomes e Voces Histagra vén desenvolvendo múltiples investigacións, protagonizando as pescudas en fosas ao abeiro do Plan Cuadrienal de Memoria Democrática e agora tamén se ocupará de elaborar o Censo Estatal de Vítimas do golpe e a ditadura.
No marco do devandito Plan Cuadrienal o Goberno de España veu achegando fondos para pescudas e exhumacións ás comunidades autónomas. No caso de Galicia, a Xunta deu en transferir ese financiamento estatal a Histagra, evitando que ningún membro do Goberno galego aparecese publicamente en ningunha fase do proceso, dende a sinatura dos correspondentes convenios ata os traballos a pé de fosa. No remate do Plan, a Secretaría de Estado de Memoria Democrática xa avanzara a intención de encomendar a Histagra a elaboración do Censo Estatal, intención que vén de quedar oficializada no Boletín Oficial do Estado.
Este 5 de marzo dá conta do convenio asinado o pasado febreiro polo secretario de Estado de Memoria Demorática, Fernando Martínez, e o reitor da Universidade de Santiago, Antonio López, para encomendar ao grupo Histagra a "elaboración dun censo estatal de vítimas da Guerra de España e a ditadura para o período 1936-1939". Ademais, o grupo galego realizará unha "proposta metodolóxica preliminar para a ampliación temporal do censo ao período 1940-1942". En ambos casos, os traballos centraranse "na investigación sobre vítimas con resultado de morte, excluíndo combatentes".
O propio convenio explicita que unha das claves da elección de Histagra é o traballo previo en Nomes e Voces. Non en van, un dos compromisos que asume a USC é "achegar para os traballos todo o coñecemento e experiencia acumulados" polo grupo de investigación "a través da implementación do proxecto Nomes e Voces". Sobre esa base traballarán para gravar nunha aplicación informática chamada Dédalo, que actuará como base centralizada das vítimas, todos os datos recompilados en "rexistros civís, arquivos militares e outros censos provenientes de todo o Estado".
O traballo feito entre 2006 e 2009 por Nomes e Voces permite que Galicia un dos territorios no que a documentación das vítimas se considera "completa". O censo estatal terá un orzamento de 490.000 euros
O traballo feito entre 2006 e 2009 en Galicia provoca que, dentro deste proxecto xeral, o noso país quede encadrado entre os "territorios con censos a priori completos" que só "requiren un traballo básico de comprobación, contraste e filtrado por tipo de morte e data". Neste bloque inclúense, canda Galicia, os censos xa existentes en Asturias, Euskadi, Navarra, Catalunya, Comunitat Valenciana, Andalucía, Extremadura, Murcia e Castilla-La Mancha.
O custo deste proxecto supera os 490.000 euros dos que o Goberno de España achega 425.800 en tres anualidades, dende 2025 ata 2027. Os restantes 64.000 corren a cargo da USC para o mesmo período temporal. Dende a fin do goberno de coalición PSdeG-BNG e o remate das achegas comprometidas ao proxecto Nomes e Voces a Xunta non realizou achega económica ningunha en materia de memoria histórica alén da transferencia de fondos procedentes do Estado, que canaliza a través da partida orzamentaria de actividades culturais por carecer dunha destinada especificamente a este eido.
