Case unha semana despois de que as riadas arrasasen a provincia de València, provocando a morte de máis de duascentas persoas, ningunha administración quere facerse responsable do ocorrido na tarde do martes coa alerta tardía a pesar de que as competencias veñen reflectidas na lei. A competencia da coordinación en materia de emerxencias recae sobre a Generalitat Valenciana pilotada por Carlos Mazón, que está no epicentro das críticas por neglixencias como o tardío aviso, pasadas as 20 horas do martes pasado, e a descoordinación nos traballos de reparación.

A lexislación vixente establece que a comunidade autónoma é a competente en materia de emerxencias

Por ese motivo o propio Mazón deslizou este luns na Cadena Cope que o envío das alertas antes de que chegase a Depresión Illada en Niveis Altos (DINA) era responsabilidade do Goberno central, dirixido por Pedro Sánchez, concretamente da Confederación Hidrográfica do Júcar, que depende do Ministerio de Transición Ecolóxica. O ministerio de Teresa Ribera desmentiuno cunha contundente nota: "As confederacións hidrográficas non lanzan alertas, o organismo competente para lanzar alertas hidrolóxicas son os servizos de emerxencias autonómicos".

De feito, tanto a Lei do Sistema Nacional de Protección Civil como a Lei de Protección Civil e Xestión de Emerxencias da Generalitat Valenciana, de novembro de 2010, establecen que é a comunidade autónoma a competente en materia de emerxencias. Débese ocupar tanto das alertas como da prevención e a reacción posterior ao suceso, aínda que pode reclamar axuda doutras administracións, como xa está a suceder no caso do Goberno central.

Pode o Goberno de España facerse cos mandos da Generalitat?

Ante as riadas, tanto o Goberno de España coma o da Comunitat Valenciana defenden que "ningún experto en catástrofes considera boa idea quitar o control á Administración que ten máis coñecemento do territorio"

A Generalitat valenciana non pediu ao Goberno central que as competencias de coordinación pasen a Madrid. O Executivo de Sánchez tampouco quixo de maneira unilateral retirar esas facultades a Mazón, aínda que en privado as críticas dos ministros son durísimas contra o dirixente popular e a súa administración. Si o pediu, con todo, o líder do Partido Popular, Alberto Núñez Feijóo, que este luns solicitou ao Goberno de Pedro Sánchez que asuma o mando da xestión. "Para unha declaración de emerxencia nacional, ten o noso apoio", asegurou Feijóo nunha comparecencia sen preguntas na sede do partido en Madrid.

Mazón non compareceu ante as cámaras até pasadas as 21 horas e na súa declaración non pediu que as competencias pasasen a Madrid nin a aprobación do estado de emerxencia nacional, como si traslada Génova 13. O que solicitou foi unha axuda de 31.400 millóns de euros para as zonas afectadas pola DINA, entre elas unha axuda complementaria de 15.000 euros para cubrir as perdas da riada, 1.400 millóns para a compra de vehículos ou 2.200 millóns de euros para arranxar os leitos dos ríos e que este tipo de catástrofes non volvan suceder.

O que defende o Goberno central é que "ningún experto en catástrofes considera boa idea quitarlle o control á administración que ten máis coñecemento do territorio, máis medios e máis mandos", en palabras do ministro de Transportes, Óscar Puente. "O noso país ten unha arquitectura institucional de distintos niveis na que se establece a necesidade de colaboración que se deu en todo momento. A aposta pola colaboración é clave e substituír a quen está á fronte dunha catástrofe tendo maior coñecemento do territorio obrigaría a perder moito tempo porque toda a cadea de mando tería que ser desprazada". Un argumento compartido polo Goberno de Mazón, que segue establecendo o tipo de emerxencia no nivel dous.

Cales son os tres niveis de emerxencia?

Na emerxencia de nivel tres, que declara o ministerio do Interior motu proprio ou a petición da autonomía, a dirección do operativo pasa ao Goberno de España

Unha vez activada a fase de emerxencia do plan, pódense decretar varias situacións operativas. En primeiro lugar, no nivel máis baixo, está a emerxencia cuxo ámbito é municipal ou da comunidade autónoma e pode afectar a un municipio ou a varios. A dirección é responsabilidade da comunidade autónoma.

A emerxencia dous, de ámbito autonómico, que se está aplicando na actualidade. Neste caso pode afectar a máis dun municipio ou provincia dentro da mesma comunidade autónoma. A dirección operativa exércea a autoridade autonómica en protección civil, que activa os medios persoais e materiais autonómicos necesarios. Nesta situación operativa, a autoridade competente en Protección Civil pode, en función da gravidade da emerxencia e a dispoñibilidade de medios, solicitar á Dirección Xeral de Protección Civil e Emerxencias (DGPCE), do Ministerio do Interior, a activación de medios extraordinarios do Estado, por exemplo a Unidade Militar de Emerxencias (UME).

E por último está a emerxencia tres. Considérase que está en xogo o "interese nacional" e é declarada polo ministro do Interior, ben por propia iniciativa ou a instancias das comunidades autónomas afectadas ou dos delegados do Goberno. O director da emerxencia é o propio ministro do Interior e a UME asume a coordinación operativa da emerxencia baixo a dirección do ministro. Excepcionalmente, cando os medios estatais non son suficientes para facer fronte a unha emerxencia, o Goberno pode solicitar ao Mecanismo Europeo de Protección Civil a apertura dunha emerxencia e solicitar o apoio de medios doutros países.