O CIS amosa un progresivo desprazamento cara á dereita da poboación dende o ano 2019 que afecta especialmente ás xeracións máis novas e, sobre todo, aos homes
Está a nosa sociedade xirando á dereita? En especial, a mocidade está a situarse cada vez máis preto desta ideoloxía? Dende hai un tempo diversos enquisas veñen detectando no conxunto de España un progresivo desprazamento da poboación cara a posicións máis próximas á dereita política, sobre todo entre as novas xeracións. Sucede o mesmo en Galicia?
Os estudos de opinión adoitan formular unha cuestión sobre o posicionamento ideolóxico (esquerda-dereita) da persoa entrevistada nunha escala de 1 a 10, sendo o 1 o máximo de esquerda e 10 o máximo de dereita. En concreto, o Centro de Investigacións Sociolóxicas vén realizando esta pregunta dende o ano 1985, o que permite seguir unha extensa serie para analizar cambios no tempo.
Esta serie amosa, efectivamente un progresivo desprazamento cara á dereita dende o ano 2019 (momento en que se configura un goberno de coalición entre PSOE e Unidas Podemos, posteriormente revalidado en 2023 co esquema PSOE-Sumar). Dende unha media que chegou a baixar ata 4,5 puntos, neste 2025 pasouse a rozar unha media de 5 puntos. Pode non parecer un gran cambio, pero tan só no ano 2000, momento en que o PP da Aznar acadou a maioría absoluta, se chegara a esta media de 5 puntos. Entre 2011 e 2012, cando o PP de Rajoy conseguiu igualmente unha maioría absoluta, tamén se tocou este resultado.
En Galicia tamén se detecta o fenómeno, pero en menor medida. Ademais, a pesar de que tradicionalmente a poboación do noso país se autoposicionou máis á dereita que a media, neste momento está lixeiramente máis á esquerda
Pola contra, entre 1985 e 1990 a media situábase habitualmente nos 4,5 puntos, máis próxima á esquerda. O mesmo sucedeu en 2004, cando Zapatero gaña as eleccións, e igualmente entre 2013 e 2015, momento da irrupción de Podemos e as mareas municipalistas. De novo a localización ideolóxica da poboación virou á esquerda entre 2018 e 2019, cando Pedro Sanchez accede ao poder a través dunha moción de censura e revalida o seu goberno en dous comicios consecutivos.
E que sucedeu neste tempo en Galicia? Pois hai que destacar que Galicia partía dunha situación moito máis conservadora, cunha poboación moito máis inclinada á dereita entre 1985 e 2000, mantendo durante este tempo unha media superior a 5 puntos, medio punto por riba da media española. En cambio, dende o ano 2001 Galicia foi movéndose cara a posicións cada vez máis esquerdistas, de xeito que entre 2005 e 2009, os anos do goberno de coalición PSdeG-BNG apenas se advirten diferenzas coa media do Estado.
O CIS amosa un desprazamento cara á dereita na maior parte dos territorios e grandes diferenzas entre as comunidades máis á dereita (Murcia, Baleares, Castela-A Mancha, Cantabria...) e as comunidades máis á esquerda (País Vasco, Navarra, Cataluña, Asturias e tamén Galicia)
A partir de aí Galicia segue unha evolución máis ou menos parella á do resto de España, virando á dereita entre 2009 e 2011 e de novo xirando á esquerda entre 2011 e 2020, momento en que por primeira vez se sitúa nunha posición máis esquerdista que a media do Estado.
Ben, de aí vimos, pero onde estamos agora? Entre o verán de 2019 e o verán de 2025 a poboación española foi virando rapidamente á dereita, aínda que os dous últimos barómetros do CIS (setembro e outubro de 2025) amosan un novo xiro á esquerda, xa se verá se conxuntural ou non. Os datos galegos deben ser analizados con máis coidado, pois a marxe de erro para a análise segmentada da información estatística de cada comunidade autónoma é grande, agás cando se empregan mostras maiores (por exemplo, nos estudos preelectorais dos comicios ao Parlamento galego ou ao Congreso). É máis interesante neste caso observar as tendencias e non os datos concretos dun ou outro estudo.
Fronte a un xiro á dereita dos menores de 45 anos, a posición ideolóxica das persoas entre 45 e 54 anos mantese estable e as persoas entre 55 e 74 anos amósanse cada vez máis próximas á esquerda
En todo caso, tamén en Galicia se advirte un xiro cara á dereita. Iso si, en xeral Galicia mantense máis preto da esquerda que a media do conxunto do Estado. O gráfico anterior amosa a evolución das autodefinicións ideolóxicas da poboación de cada comunidade autónoma nos últimos anos. Escolléronse os estudos preelectorais dos comicios xerais de novembro de 2019 e xullo de 2023, polo seu elevado número de enquisas, e o derradeiro barómetro con datos publicados por comunidades autónomas.
Os resultados amosan un progresivo desprazamento cara á dereita na maior parte dos territorios, así como grandes diferenzas entre as comunidades máis á dereita (Murcia, Baleares, Castela-A Mancha, Cantabria...) e as comunidades máis á esquerda (País Vasco, Navarra, Cataluña e Asturias), ás que poderíamos sumar a Galicia, que tamén xira á dereita.
O xiro conservador entre a mocidade galega é moi claro nos estudos publicados no ano 2023, nos que os datos galegos mesmo superan a media do Estado para as persoas entre 18 e 24 anos. E, en cambio, semella non existir nos publicados en 2024
A mocidade vira á dereita?
Neste desprazamento á dereita obsérvase un significativo xiro conservador na mocidade galega? O fenómeno semella tamén existir en Galicia, pero neste caso fáltannos datos para analizalo polo miudo a partir da información estatística achegada polo CIS. O instituto demoscópico público adoita compoñer os seus barómetros mensuais cunha mostra de preto de catro mil entrevistas para todo o Estado, unhas 300 en Galicia, unha cifra insuficiente para contarmos con datos fiables segmentados por idade. Os últimos estudos cunha mostra ampla para Galicia foron os preelectorais e postelectoral publicados antes e despois dos comicios ao Parlamento galego de 2024. E, anteriormente, os estudos semellantes publicados nas eleccións Xerais de 2023.
Nesas enquisas de 2023 e 2024 xa se advirte en Galicia un xiro á dereita no conxunto da poboación, pero non limitado ás novas xeracións, pois hai tamén un xiro conservador nas persoas de 35 a 44 anos. En cambio, a posición ideolóxica das persoas entre 45 e 54 anos mantese estable e as persoas entre 55 e 74 anos amósanse cada vez máis próximas á esquerda. Esta evolución, que tamén se percibe no conxunto do Estado, pode explicarse pola chegada á idade de xubilación da xeración que viviu a Transición na súa mocidade.
Os datos galegos presentes nos barómetros publicados polo CIS no último ano e medio semellan apuntar a unha maior viraxe á dereita dos menores de 35 anos e, pola contra, un desprazamento á esquerda das persoas entre 55 e 74 anos
O xiro conservador entre a mocidade galega é moi claro nos estudos publicados no ano 2023, nos que os datos galegos mesmo superan a media do Estado para as persoas entre 18 e 24 anos. E, en cambio, semella non existir nos publicados en 2024, nos que a mocidade vira de novo á esquerda.
En cambio, os datos galegos presentes nos barómetros publicados polo CIS no último ano e medio semellan apuntar a unha maior viraxe á dereita dos menores de 35 anos e, pola contra, un desprazamento á esquerda das persoas entre 55 e 74 anos. Con todo, son datos que deben ser tomados con precaución pola súa elevada marxe de erro e, por iso, non se inclúen nos gráficos.
As mozas entre 18 e 24 xiraran previamente á esquerda de forma importante, pode que coincidindo coas vagas feministas do 8M
Hai diferenzas entre homes e mulleres, entre mozos e mozas? As cuestións de xénero teñen un impacto significativo, nun momento en que se vén advertindo un crecemento das posicións ultradereitistas e neomachistas entre os varóns novos? Pois o certo é que si hai diferenzas, malia que o xiro cara á dereita tamén afecta ás mulleres, aínda que en menor medida.
Ata o ano 2020 apenas se advertían diferenzas significativas a nivel de autoposicionamento ideolóxico entre homes e mulleres en Galicia. Porén, a partir dese ano semella abrirse progresivamente unha fenda entre os dous sexos, de xeito que os homes se definen máis á dereita que as mulleres.
Dende o ano 2020 abriuse progresivamente unha fenda entre os mozos e as mozas, situándose os varóns moito máis á dereita
A dinámica é aínda máis clara nas novas xeracións, nas que o xiro á dereita dos mozos dende o ano 2019 é evidente. A viraxe conservadora, que tamén se dá nas mozas pero en menor medida, ten como consecuencia unha diferenza moi grande (case un punto) na definición ideolóxica de homes e mulleres entre 18 e 24 anos.
Mozos e mozas galegas son nisto diferentes aos dos resto do Estado? Non demasiado. O CIS amosa un claro xiro á dereita dos varóns entre 18 e 24 anos en toda España que tamén se dá en Galicia., pero en menor medida. Menos importante aínda é o desprazamento nas mozas que, ademais, xiraran previamente á esquerda de forma significativa -pode que coincidindo coas vagas feministas do 8M- e aínda que neste momento tamén están a virar á dereita, o seu autoposicionamento ideolóxico sitúase moi lonxe do dos seus compañeiros de xeración.
