A presidenta Von der Leyen, do PP europeo, retira por sorpresa a revisión da directiva de pesticidas e a oposición a acusa de tratar de gañar o voto rural

Levar os tractores ata as mesmas portas do Parlamento Europeo tivo un efecto sobre a política de Bruxelas en tempo récord. O programa Do campo á mesa que presentou a Comisión Europea en maio de 2020 de maneira precipitada debido á urxencia climática vai ser desmantelado coa mesma velocidade coa que se anunciou para contentar a un sector que leva semanas ocupando as principais estradas do continente. A mensaxe interprétase en Bruxelas como unha cesión dos conservadores a un colectivo con gran capacidade de mobilización cando quedan catro meses para as eleccións ao Parlamento, co Partido Popular Europeo (PPE) como favorito e unha extrema dereita moi forte.

A presidenta da Comisión e membro do PPE, Ursula Von der Leyen, anunciou este martes por sorpresa que retirará a proposta de reducir o consumo de pesticidas na agricultura un 50% para 2030, un dos piares do programa presentado fai case catro anos, debido a que encarece e complica o traballo dos agricultores. Este martes a Comisión tamén presentou unha proposta para reducir un 90% as emisións da UE en 2040, pero en texto final xa non establece metas para a agricultura, mentres que borradores previos recollían unha caída das emisións do 30% fronte a 2015. O terceiro exemplo é da semana pasada, cando Von der Leyen prometeu que en 2024, por terceiro ano consecutivo, non se esixirá aos agricultores manter o 4% das súas terras en barbeito, debido a que reduce a produtividade agrícola nun momento convulso para os mercados alimentarios pola guerra de Ucraína.

A proposta para revisar a directiva de pesticidas era unha tarefa pendente en Bruxelas para reducir o uso de químicos no campo debido a que o seu impacto sobre os humanos —especialmente sobre os propios agricultores—, os insectos e a terra está demostrado. Na Unión Europea hai 230 substancias activas permitidas que serven como herbicidas e praguicidas, das que só 49 non teñen un impacto apreciable sobre a saúde humana, aínda que non todas están estudadas en profundidade. Entre as 230 substancias permitidas, os seus impactos máis comúns nas persoas son as irritacións oculares, cutáneas e das vías respiratorias (37%, 25% e 22% do total, respectivamente), as alerxias cutáneas (21%) e a súa alteración na fertilidade e o crecemento (24%), segundo unha análise publicada en xullo de 2022 na revista Science Direct. O estudo tamén determina que só 57 das substancias permitidas teñen un impacto "baixo ou moderado" na saúde de mamíferos, insectos e microorganismos, mentres que a gran maioría teñen un impacto elevado.

A proposta enterrada propuña reducir un 50% o uso de praguicidas, pese a que a gran maioría deles ten un impacto importante na saúde humana

En realidade, non todas estas substancias se utilizan, xa que cada país selecciona cales da lista permite usar aos seus profesionais. En España, segundo o Ministerio de Agricultura, agora están permitidas 31, fronte ás 83 autorizacións que había en 2018. Luis Planas, o ministro desta carteira, afirmou a semana pasada que España xa reduciu un 25% a venda de pesticidas nocivos no últimos seis anos, e que o país é capaz de cumprir o 50% de redución de fitosanitarios e antibióticos en animais en 2030, mesmo sen a nova directiva [proposta pola Comisión]".

En todo caso, a revisión da directiva caeu definitivamente este martes. En decembro o Parlamento Europeo xa votou en contra de tomar unha posición sobre esta norma —posicionáronse en contra mesmo socialistas e verdes, xa que o PPE descafeinara o texto e este perdera a súa ambición—, mentres que o Consello Europeo tampouco chegou a posicionarse. Cos tres órganos en contra, a proposta de reforma terá que reescribirse, pero o novo documento non chegará antes das próximas eleccións europeas. 

Os agricultores recoñecen a agresividade destes químicos, pero critican que non puideron participar no proceso de elaboración da normativa e que a súa redacción encargouse á Comisión de Medio Ambiente, non aos técnicos de Agricultura. Andrés Góngora, responsable de Produción Agrícola na organización agraria COAG, celebra a nova posición de Von der Leyen porque a proposta de revisión "daba as costas ao sector". "Significaría reducir a produción de todos os cultivos. Non é que queremos usar fitosanitarios, de feito son moi caros, pero non podemos eliminalos da noite para a mañá", opina Góngora. Tamén sinala que a directiva só se aplica sobre as producións europeas e non sobre as importacións, que xogan con moita vantaxe.

A Comisión foi moi criticada estes días desde o sector agrícola porque en 2020 non contou co campo para negociar o paquete do Pacto Verde Europeo, o plan no que está integrado o programa Do campo á mesa e que supón transformar de arriba a abaixo a industria, o transporte, a xeración de enerxía, a agricultura e a gandería para reducir a contaminación da terra e o aire. Incluso o ministro español de Agricultura, Luis Planas, afeou a semana pasada o traballo deste órgano. "Non estariamos aquí se a Comisión Europea tivese este diálogo fai catro anos", dixo.

Con todo, este martes Von der Leyen deu un xiro á política que ela mesma impulsou e afirmou que "os agricultores séntense acurralados" pola lexislación e o encarecemento da vida, e pasarán de estar no arrabalde para ser o centro da toma de decisións. "Temos que conseguir un modelo máis sostible e pasar a un modelo máis sostible, e queremos asegurarnos de que os agricultores dirixen o proceso", sinalou a presidenta da Comisión.

Von der Leyen non ocultou que a súa ambición vai moito máis lonxe que enterrar a reforma da directiva de fertilizantes, e que aspira a reelaborar o Pacto Verde suavizando o plan que ela mesma presentou en 2020. Este mes de febreiro convocou o chamado Diálogo estratéxico polo futuro da agricultura, un foro no que participarán propietarios de terras, empresas de químicos e sementes, supermercados, ecoloxistas, científicos e consumidores. "O informe sobre diálogo presentarase a finais de verán para debater no Parlamento e será a base da Política Agraria Común do futuro", adiantou este martes.

A mensaxe de Von der Leyen ante o Parlamento Europeo foi aplaudida por Manfred Weber, presidente do Partido Popular Europeo, mentres que socialistas e verdes acusárona de usar a Comisión para facer partidismo e atraer o voto rural nos comicios de xuño. Iraxe García, presidenta da Alianza Progresista de Socialistas e Demócratas, lembrou que o PPE participou no proceso de renovación da Política Agraria Común (PAC), da que agora renegan. 

Florent Marcellesi, portavoz de Verdes Equo e antigo eurodeputado, sinala que a decisión da presidenta da Comisión "é un grave erro e unha cesión á industria agroalimentaria e á axenda política da dereita". "Necesitamos precisamente o contrario, unha lei reforzada que protexa o campo do cambio climático e garanta un futuro para o sector. A extrema dereita está a lles enganar, culpando ao ecoloxismo de problemas que non teñen nada que ver, pero cando chegan ao poder xa vemos que se dedican a favorecer aos lobbys da caza ou dos automóbiles", acusa Marcellesi.