A RAG celebra as cantareiras, "exemplo luminoso" para unha nova política de "entusiasmo" polo galego

As Tanxugueiras, cantando no inicio do plenario extraordinario da RAG polo Día das Letras Galegas no Centro Cívico e Cultural de Malpica © RAG

Hemeroteca

A Academia celebra en Malpica un Día das Letras que "celebra o pasado e mira ao futuro": "O tradicional é moderno", proclama a institución, que reclama unha "reformulación a fondo da política lingüística"

"As Letras deste ano celebran o pasado e miran para o futuro. O tradicional é moderno". Ana Boullón, impulsora da candidatura da poesía popular oral para o Día das Letras Galegas de 2025, resumiu deste xeito o espírito da celebración no acto central da Real Academia Galega deste 17 de maio, un plenario extraordinario en Malpica que, como a propia homenaxe, celebra unha tradición da que "non se procura unha difusión meramente arqueolóxica", senón "a súa apertura aos novos tempos".

"Porque aínda que poida semellar paradoxal, esta celebración está dedicada á xente nova", resaltou Boullón, encargada canda Antón Santamarina e Xesús Alonso Montero das intervencións académicas nun plenario que foi tamén escenario do primeiro discurso público do novo presidente da institución. Henrique Monteagudo recolleu ese argumento para ligar directamente as figuras homenaxeadas e a necesaria "reformulación a fondo da política lingüística".

Henrique Monteagudo, presidente da RAG, pronunciando o seu discurso no plenario do Día das Letras en presenza do presidente da Xunta, Alfonso Rueda © RAG

As cantareiras, coida Monteagudo, ben poden exercer como "exemplo luminoso" para o "novo impulso para o galego" que "poña a infancia e a mocidade no centro". Elas, evoca, "fixeron foliada co idioma a través do séculos" e ese exemplo "é seguido por moitas mozas" que "proxectan a nosa tradición cara ao futuro" e que estiveron representadas no plenario polas Tanxugueiras, que cantaron no inicio do acto e deron as "grazas ás señoras que nos ensinaron todo o que sabemos. Temos unha lingua propia que defender. E nós así o faremos sempre levando as cantareiras, Galicia, o noso idioma connosco".

"Precisamos mensaxes de entusiasmo acompañadas de compromisos tanxibles", "precisamos saír de vez do bucle interminable das polémicas estériles, resalta o presidente da RAG. Do que se trata ao cabo, resalta, é de poder "vivir tranquila e plenamente" en galego, "con alegría e sen limitacións"

"As expectativas sobre a política lingüística esmorecen", lamenta o presidente da RAG. Pero fano mentres "o idioma segue abrollando nas innúmeras iniciativas sociais, especialmente na xente moza, para promovelo, defendelo e difundilo en escolas, pantallas e escenarios, nas rúas e nos medios de comunicación, nos comercios e nas oficinas, nas redes e nos estadios deportivos". 

Velaí, coida, mostras do camiño que cómpre seguir "para desatarmos os nós que atrapallan o galego". "Precisamos mensaxes de entusiasmo" que veñan "acompañadas de compromisos tanxibles". "Sóbrannos retóricas ocas", agrega, igual que "precisamos saír de vez do bucle interminable das polémicas estériles, alleas ao alento dunha cidadanía que aspira a ver o noso idioma convertido nunha lingua normal".

As Tanxugueiras, cantando no plenario extraordinario da RAG polo Día das Letras © RAG

Porque ao cabo, advirte Monteagudo, do que se trata é de poder "vivir tranquila e plenamente" en galego, "con alegría e sen limitacións". "Para pular por isto, a Real Academia Galega mantén sempre abertos os seus brazos á colaboración, porque isto é tarea da cidadanía toda e de todas as institucións, co Goberno galego á fronte", resalta para pedir "unión, alén dos intereses de parte", se ben coida que "por desgraza, os discursos dos líderes políticos" no último ano "non aboan a esperanza" de chegar a un pacto. "A pesar disto, a nosa ilusión non se extingue".

Antón Santamarina: "Non podemos disociar a sorte da nosa lírica popular da sorte da lingua"

O inevitable contexto político en torno á saúde do idioma acompañou no plenario da RAG en Bergantiños a homenaxe ás sete cantareiras que personifican a celebración: Adolfina e Rosa Casás Rama, de Cerceda; Eva Castiñeira, de Muxía e emigrada á Coruña; e mais Prudencia e Asunción Garrido Ameixenda, Manuela Lema Villar e Teresa García Prieto, integrantes das Pandeireteiras de Mens canda Teresa Lema Varela e Adela Rei Torrado, que non integran formalmente a homenaxe por faleceren hai menos de dez anos. Elas poñen rostro a "un ano de celebración en todas as vilas onde houbo e hai cantadoras, onde se celebran foliadas e onde se cantan coplas e regueifas", sintetiza Boullón.

Neste contexto, Alonso Montero puxo o foco na necesidade de subliñar a relevancia artística desas coplas. "Só as vinte e unha cántigas populares de Cantares gallegos poñen en evidencia o desacerto dos negacionistas da poeticidade dos textos do chamado cancioneiro popular de tradición oral", resaltou.

Plenario extraordinario da RAG polo Día das Letras

Esas coplas chegaron aos nosos días grazas ao labor de estudos como Santamarina, coautor canda Dorothé Schubarth do Cancioneiro Popular Galego. Ao seu xuízo, "non podemos disociar a sorte da nosa lírica popular da sorte da lingua" e niso, agrega, "é necesaria a achega de todos, no só a das cantareiras". "Fai falta o compromiso da xente para superar dunha vez a enfermedad de nuestro carácter que nos lleva a abandonar todo lo nuestro, que dicía Cuevillas, e falta sobre todo o compromiso dos responsables de facer unha planificación lingüística que trate con decisión de deter e inverter esta deriva", advertiu na súa intervención.

Icía Varela e Xaquín Rama foron os encargados de pechar o acto interpretando o himno galego.

Canto do himno galego ao remate do plenario extraordinario da RAG en Malpica, este 17 de maio © RAG

Despece

  • Rueda pide un pacto para a promoción do galego "sen imposicións" que "afaste o idioma do debate político"

    Alfonso Rueda, dispóndose a intervir no acto da Xunta polo Día das Letras en Malpica CC-BY-SA David Cabezón / Xunta

    D.L.

    Antes do pleno extraordinario da Real Academia Galega polo Día das Letras, o Castelo Torres de Mens, tamén en Malpica, acolleu o acto institucional da Xunta por este 17 de maio. Alí o presidente, Alfonso Rueda, pediu que forzas políticas e sociais se sumen ao "pacto pola lingua" que promove o Goberno, un elemento obviamente novo na actual lexislatura que convive nos argumentos o Executivo con marcos que o PP instalou hai algo máis dunha década para confrontar, precisamente, coas medidas de normalización lingüística: a "imposición".

    No acto institucional da Xunta polo Día das Letras o presidente afirma que "a promoción do idioma galego" non virá "xamais da obrigatoriedade" e lanza un convite "solemne" ás forzas políticas para "desprenderse de apriorismos e participar na negociación que está en curso, sen vetos nin liñas vermellas"

    "A pervivencia e a promoción do idioma galego virá da man do alento e do reforzo en positivo, xamais da imposición nin da obrigatoriedade", sinalou o titular da Xunta sen evidenciar de onde viría unha eventual "imposición" ou "exclusión" ligadas ao galego en Galcia. "Acordo, consenso, negociación" son "palabras fermosas que deben acadar toda a súa dimensión" en acordos coma este, sinala.

    Porque, di Rueda, o "pacto pola lingua" que promove a Xunta apóiase no "bilingüismo cordial" e debe ter "a maior base social e política posible para afastar o idioma galego do debate político" ou cando menos "do debate partidista" que" ao final ao que leva é a utilizalo na confrontación diaria". Por iso, agrega, "convido solemnemente a todas as forzas políticas, incluída a miña, a desprenderse de apriorismos e participar na negociación que está en curso, sen vetos nin liñas vermellas".

    Rueda, co alcalde de Malpica (dereita), o presidente da RAG e o delegado do Goberno de España en Galicia, ao inicio o acto institucional da Xunta polo Día das Letras en Mens CC-BY-SA David Cabezón / Xunta

    Rueda ábrese a "explorar no sistema educativo un novo enfoque didáctico para "animar os máis novos a utilizar a nosa lingua en todos os contextos"

    A intención do Goberno galego, asegura o presidente, é "poñer foco sobre todos os espazos, coa "promoción e defensa da lingua galega como obxectivo prioritario" e mesmo "irrenunciable". "Nalgúns casos" procurará aplicar "medidas coñecidas" e noutras "novidosas", coma "o xa anunciado selo que recoñecerá ás empresas comprometidas co uso do galego". "Sen imposición", reiterou.

    Admite non obstante Rueda, ao contrario que noutras ocasións, que no eido das "novas formas" se cadra "tamén habería que explorar no sistema educativo un novo enfoque didáctico", que "sempre sexa amigable" e "en positivo". Trataríase, di, de "animar os máis novos a utlizar a nosa lingua en todos os contextos" de "maneira que falar e ler en galego xurda de xeito espontáneo e se manteña e multiplique co paso do tempo".

    Rueda lanzou estas reflexións nun día no que "rendemos merecido tributo" ás cantareiras "como fieis expoñentes da cultura popular, moitas veces esquecida e sempre inxustamente esquecida". "Noutrora, cando a cultura popular, e especialmente falar galego, non gozaba do apoio necesario, elas, coma tantos outros galegos de ben, nunca agocharon as súas raíces nin a súa cultura", eloxiou.

Grazas ás socias e socios editamos un xornal plural

As socias e socios de Praza.gal son esenciais para editarmos cada día un xornal plural. Dende moi pouco a túa achega económica pode axudarnos a soster e ampliar a nosa redacción e, así, a contarmos máis, mellor e sen cancelas.
Quero ser de Praza