É unha situación repetida desde hai anos. A pouco dunhas eleccións —autonómicas ou estatais— a multinacional Alcoa advirte da súa difícil situación económica, reclama axuda das administracións e ameaza con despedimentos ou mesmo o peche na Mariña.
Desta volta, a semana pasada e a un mes dos comicios autonómicos, a empresa advertiu que se a situación do complexo mariñao non mudaba axiña, non tería máis remedio que "tomar decisións difíciles que terán un impacto adverso e potencialmente irrevogable no emprego e a economía de Galicia", tras advertir de millonarias perdas e un contexto "ao límite". Este luns, a multinacional solicitou por escrito ao persoal de San Cibrao e ao comité "acordar atrasar" o reinicio da electrólise prevista e pactada para este mes de xaneiro da que é a única planta de aluminio primario en España.
Alcoa advertiu de "decisións difíciles" e solicitou atrasar o inicio do reinicio da actividade, pero demandou antes a Xunta e Estado analizar "todas as liñas de axudas posibles"
Alcoa pretende así incumprir o asinado e xustifícao en que o actual financiamento da fábrica quedará "esgotado durante a segunda metade de 2024", polo que "non ten sentido económico" empezar co proceso que pretendía recuperar ao 100% a produción no outono do ano que vén. Puxo mesmo data límite para unha resposta, este mércores, pero semanas antes, nunha reunión co Goberno galego, xa demandara da Xunta e do Goberno central analizar "todas as liñas de axuda posibles" para unha "solución a longo prazo" na Mariña. Unha música que lembra a outros episodios semellantes.
Xunta e Goberno central xa responderon instándoa a cumprir co acordado, pero axiña pedíronlle tamén "que concrete o plan de negocio para a factoría" e que "traslade" a ambas administracións "cales son as súas solicitudes e os apoios que precisa para reactivar e dar continuidade á actividade e á planificación
acordadas cos traballadores”, tal e como dixo o Goberno autonómico. Desde o Executivo central, a secretaria de Estado de Industria, Rebeca Torró, pediu tamén á multinacional a "concreción das súas necesidades para trazar unha folla de ruta ante a situación actual que atravesa a planta" mariñá.
Mesmo o presidente da Xunta, Alfonso Rueda, reclamou a Alcoa que diga "que ten planificado" e advertiu tamén que todas as administracións deben "pedir á empresa que cumpra os seus compromisos e non intentar sacar rédito político". O xefe do Executivo galego virou a ollada ao Goberno central, alertando do "fundamental" que é "o estatuto de empresas electrointensivas" ao consumir a fábrica "moitísima enerxía e estar pagando moi por riba do que se paga na media europea". E recoñeceuse traizoado ao lembrar que sentou con directivos da empresa "hai meses" e que "nada dixeron" sobre un posible peche.
Tamén este martes, José Ramón Gómez Besteiro, candidato do PSdeG á presidencia da Xunta, pedía ao Goberno galego que se "implique" tras priorizar o cumprimento do acordo por parte da multinacional que, lembrou, inclúe "un paquete de axudas" propostas desde o Estado. Mentres, a empresa agarda.
Todo no mesmo día, 23 de xaneiro, no que hai 26 anos, en 1998, o Goberno de España presidido por José María Aznar autorizaba a venda do grupo Inespal, empresa estatal pertencente ao INI, a Alcoa, que se facía así cun grupo con 5.000 empregados e trece plantas no Estado, varias delas en Galicia e a máis importante, a da Mariña.
Desde o BNG, pola súa banda, insisten en pedir a intervención pública de Alcoa, aposta que tamén verbalizou Podemos, iniciativa que tampouco descarta Besteiro e que dá esperanzas ao comité, que asegura que o Goberno central xa lles trasladou que é "unha opción posible" porque non se pode permitir "prescindir" desta industria.
O BNG insiste en pedir a intervención pública de Alcoa, unha proposta que tampouco descartou Besteiro (PSdeG)
A representación do persoal sinala a empresa por incumprir o asinado e amósase convencida de que "non ten a intención de seguir na Mariña", como asegurou tras a reunión co Ministerio de Industria e antes da que mantén este mércores coa Xunta e con representantes da multinacional, á que pide que "cumpra" ao igual que o fixeron os traballadores. Advirten de que a compañía non quere investir nun novo forno de cocción e que xa destruíu o antigo e que prepara un "peche encuberto". Logo de xuntanza con Alcoa, o comité advirte da "ruptura total" do acordo de viabilidade firmado por parte da empresa, aínda que descartou mobilizacións polo momento.
O MInisterio, mentres, amósalles aos operarios o "compromiso firme" do Goberno de España para "traballar pola industria do aluminio en Galicia e por unha empresa estratéxica como Alcoa" e convocou para este vindeiro venres a mesa de seguimento, onde se analizará a situación financeira da planta de San Cibrao e a execución ou non dos compromisos asinados.
Reaccións e convocatorias todas moi parecidas ás que se deron tras un proceder semellante de Alcoa en 2020, tamén pouco antes dunhas eleccións autonómicas. Daquela, a finais de maio, anunciaba a intención de despedir 534 traballadores dos 1.100 do complexo da Mariña e o peche da plana de aluminio, logo de meses advertindo da necesidade dun estatuto electrointensivo para rebaixar a tarifa eléctrica. Foi pouco antes dos comicios celebrados o 12 de xullo, meses despois do previsto tras ser adiadas pola pandemia de COVID.
En 2020, a poucas semanas das autonómicas, Alcoa anunciou a intención de despedir 534 traballadores e pechar a planta de aluminio, cun ERE que acabaría sendo tombado pola xustiza
O anuncio de Alcoa pairou sobre aquela campaña electoral, con Feijóo sinalando o Goberno central e a esquerda apuntando á inacción da Xunta, da que lembraron as súas competencias industriais. En agosto, tras pedirllo de xeito conxunto Xunta, Estado e sindicatos, a empresa aceptou aprazar a negociación dese ERE seis semanas máis para, nese tempo, negociar unha venda que, en realidade, a multinacional pretendía, pero só á Sociedade Estatal de Participacións Industriais (SEPI), co obxectivo de obter a seguridade de evitar posteriores reclamacións que a situasen nun barullo xudicial como o que tivo —e ten— tras o peche da súa planta na Coruña.
O ERE que Alcoa activou na Mariña en outubro acabou sendo tombado a final de ano polo TSXG e logo polo Supremo. O Superior galego acusou a empresa de actuar con "mala fe" e buscar o peche da fábrica e a multinacional volveu xirar a roda e mudar de táctica, ata que o persoal aprobou a proposta de pechar a planta de aluminio dous anos a cambio de manter os empregos. Un acordo que incluía uns compromisos de investimento dos que, agora, nada se saben.
En 2019, a un mes das xerais, Alcoa pedía máis medidas ao Goberno central e ameazaba con marchar; en 2016, a catro meses das galegas, anunciaba a intención de poñer en venda as plantas galegas
O que partira dunha ameaza de peche e despedimentos masivos na Mariña acabou cun pacto e unha nova forma de gañar tempo. E non era algo novo. Un ano antes, en marzo de 2019, a pouco máis dun mes para as eleccións xerais de abril, Alcoa alertaba da inviabilidade da súa planta na Mariña no caso de que o Goberno central non adoptase máis medidas que as incluídas no borrador do Estatuto de Consumidores Electrointensivos, que viña de publicarse, e logo de que tivese iniciado xa o proceso de peche e posterior das súas factorías na Coruña e Asturias, que rematou coa xustiza deitando luz sobre as artimañas da compañía para desmantelar as súas fábricas en Galicia a prezo de saldo.
A multinacional consideraba daquela "insuficientes" as iniciativas por parte do Executivo central e advertía de que o custo da enerxía eléctrica supoñíalle arredor do 40% do total do custo de produción da industria do aluminio primario en España.
Tres anos antes, en maio de 2016, e a catro meses dunhas eleccións galegas celebradas nos primeiros días de outono, Alcoa dicía que xa estaba a "avaliar todas as opcións" para todas as súas plantas no Estado, mentres que varios medios aludían a fontes da empresa que directamente informaban da posta en venda das factorías da Mariña, Asturias e A Coruña.
Días despois, compradores interesados aparecían nas diferentes plantas e a multinacional aclaraba as súas intencións: desfacerse das fábricas da Coruña e de Asturias e quedar unicamente cunha parte do complexo da Mariña, a factoría de alumina.
26 anos da venda de Inespal a Alcoa
Agora, a poucas semanas dunhas eleccións, Alcoa volve demandar axuda e ameaza con peche e despedimentos no caso de non mellorar a súa situación. Con todo o foco nas administracións e nos aspirantes a conformar un novo goberno na Xunta, que saben tamén da importancia que o complexo industrial da Mariña ten en todo o norte de Galicia, onde dá emprego, directo ou indirecto, a milleiros de persoas.
Co Estado advertindo de que prevé sacar adiante este ano dous convocatorias do denominado Perte de descarbonización aos que se podería acoller Alcoa con vantaxes e bos resultados, a intervención pública a través da SEPI non se descarta. Unha idea que chega cando este martes se fixeron 26 anos desde que se producise a privatización da empresa pública Inespal, vendida a Alcoa polo Goberno de José María Aznar o 23 de xaneiro de 1998 por 61.500 millóns de pesetas, uns 370 millóns de euros.
Foi daquela cando as plantas galegas, e as do resto do Estado se integraron na multinacional estadounidense. Unha venda por 410 millóns de dólares dos que se acabaron descontando 200 para o pagamento de débedas anteriores e outros 100 logo dunha serie de reclamacións. Un choio. Nos anos seguintes o xigante americano multiplicou amplamente a través de beneficios os cartos que gastou na adquisición das antigas factorías estatais.
Cando a SEPI vendeu Inespal a Alcoa, o grupo estatal anotábase uns beneficios na contorna dos 12 millóns de euros anuais. A estadounidense comprometérase a manter o cadro de persoal e a realizar múltiples investimentos que, segundo denuncian os sindicatos, non chegaron a concretarse segundo o prometido, tal e como denunciou tamén o Tribunal de Cuentas, que en 2006 situaba unhas perdas de 456 millóns para o Estado naquela operación.
