Tras as últimas eleccións municipais, só nun dos sete concellos máis poboados de Galicia, o de Vigo, o electorado outorgou a maioría absoluta nas urnas a unha das candidaturas que concorrían. Nos seis restantes, como en moitos outros de menor poboación, foron precisos pactos entre formacións políticas para elixir alcalde ou alcaldesa.
A diferenza do que acontece nalgúns parlamentos, nos concellos non abonda con que a candidatura á alcaldía obteña máis votos a prol que en contra
Mentres foi legal publicalos, os inquéritos relativos a Galicia para este 28M apuntaban tamén a escenarios nos que en boa parte dos concellos ningunha candidatura logrará nas urnas máis da metade dos edís que conforman a corporación municipal que corresponda. Por iso volve ter especial importancia o mecanismo para conformar os gobernos despois dos comicios, xa que o xogo de maiorías non funciona de xeito idéntico aos que operan, por exemplo, no Parlamento galego ou no Congreso dos Deputados.
Nas sesións de constitución das novas corporacións municipais, previstas para o vindeiro 17 de xuño -vinte días despois das eleccións- ou para o 8 de xullo -corenta días- no caso dos municipios nos que haxa recursos contra os resultados, calquera das forzas con representación na corporación pode presentar á alcaldía á persoa que concorrese aos comicios como cabeza de lista. Quen aspire ao bastón de mando ten dúas vías legais para logralo.
Tal e como establece a lei electoral, se a persoa proposta como candidata obtén a maioría absoluta do pleno -cando menos un edil por riba da metade do total- obtén a alcaldía. A diferenza a respecto do que sucede nalgúns parlamentos, nos concellos non abonda con obter máis votos a prol que en contra. É imprescindible lograr o apoio de, cando menos, a metade máis un dos edís da corporación para lograr a investidura por esta vía.
Se a maioría absoluta non existe a lei prevé outra posibilidade: proclamarase alcalde ou alcaldesa á persoa que encabezase a lista máis votada o día das eleccións. Deste xeito, nun contexto sen maiorías absolutas os pactos postelectorais entre forzas políticas teñen, necesariamente, que sumar maioría absoluta se entre as forzas coligadas non está a máis votada. En caso contrario, o sistema prima ter a primeira posición nas urnas e outorga automaticamente a quen encabezase esa candidatura.
Se non existe candidatura á alcaldía que logre maioría absoluta, o posto é para a persoa que encabezase a lista máis votada nas eleccións
No caso das cidades galegas, por exemplo, a tradución a escanos para lograr á alcaldía é de 14 ou 13. Na Coruña, Vigo e Ourense, onde pola súa poboación son elixidos 27 concelleiros e concelleiras, unha forza política só pode obter a alcaldía en solitario se ten como mínimo 14 edís ou, no caso de ter menos, se é a máis votada e as eventuais alianzas alternativas suman menos de 14.
En Lugo, Santiago, Pontevedra e Ferrol, corporacións de 25 edís, logrará a alcaldía a candidatura que, co apoio dunha ou varias forzas políticas, consiga un mínimo de 13 votos favorables. Se non, o bastón de mando é para a persoa que encabece a lista máis votada.
