Marcos Pérez Pena

Os galegos e galegas que naceron fóra do Estado español xa suman máis de 300 mil persoas. O seu peso é maior entre as xeracións novas (un terzo da poboación da Coruña entre 25 e 34 anos naceu no estranxeiro) e nas áreas urbanas, sobre todo en determinados barrios, pero a súa presenza esténdese por todo o territorio. Analizamos os países de orixe máis habituais en cada concello da poboación nacida fóra.

Segundo a Enquisa Estrutural a Fogares do IGE, cada vez máis xente paga un alugueiro pola súa vivenda principal e os prezos son cada vez maiores. A situación afecta de forma máis grave ás zonas urbanas, pero tamén nos concellos menos poboados o encarecemento entre o 2019 e o 2023 superou o 20%.

11.108 persoas están á espera, dúas mil máis que un ano antes. En Lugo, a cifra case se duplica en doce meses e en Ourense aumenta case un 30%. Vigo (+17%), Ferrol (+12%) e Santiago (+7%) completan un escenario de subas. En relación ao 2022, o incremento é do 37%. O Colexio de Psicoloxía leva tempo alertando da falta de persoal e o aumento das esperas, que supoñen "un risco de empeoramento e cronificación" das doenzas.

O 1 de decembro o Legado activo Beiras Cal  comezou a publicar unha serie de 24 nadaliñas enviadas ou recibidas pola parella nos anos 40, 50, 60 e 70 do pasado século. A serie rematou este 24 de decembro cunha felicitación de Celso Emilio Ferreiro en 1962. Son nadaliñas moi distintas pero comparten "o estar escritas en lingua galega nun momento no que o uso da lingua estaba aínda moi restrinxido aos rexistros orais"

Se ampliamos o foco ata as cuadrículas nas que viven cando menos cen persoas (o 10,1% da superficie total de Galicia) atopamos que nelas reside o 84,6% da poboación de Galicia. O 38% do territorio está totalmente deshabitado (nun espazo dun quilómetro cadrado non vive ninguén), unha porcentaxe en ascenso pero aínda moi lonxe das medias do Estado Español ou de Portugal

En 2017 a Academia Galega do Audiovisual puxo en marcha os galardóns co obxectivo de "fomentar a investigación sobre o audiovisual en lingua galega". Dende entón, recoñecéronse varias ducias de traballos nas súas catro categorías de ensaio e videoensaio, con achegas sobre a produción máis recente e as tendencias de futuro e tamén pescudas sobre obras e profesionais do pasado. Escolmamos aquí algunhas das investigacións máis destacadas.

O 26,6% dos galegos e galegas teñen máis de 65 anos, cunha tendencia de aumento á que se une o descenso dos menores de 5 anos (dez mil menos en tres anos). O 11,3% da poboación galega naceu noutro país, unha porcentaxe que chega ao 19% entre os 25 e 44 anos.

Este venres o Xabarín estrea 35 capítulos máis de Bibopalula, que nas últimas semanas se converteu na produción máis vista na plataforma de contidos dixitais da CRTVG. Unha das claves do éxito da serie é a música, composta por Iván Laxe e Santi Jul, con quen falamos sobre o reto que supuxo compoñer 55 cancións distintas en moi diferentes estilos

O profesor Xosé-Henrique Costas publica A fala de Vigo.Trazos diferenciais da nosa variedade dialectal, unha obra que detalla as características do galego falado en Vigo e que afirma con rotundidade que “é moito máis que o centro urbano castelanizado". O libro define 400 palabras de uso común na cidade, ademais de frases feitas e refráns

O informe no que a Academia analiza as cifras do IGE advirte do "declive cada vez máis pronunciado do galego" pero abre unha porta á esperanza e sinala que grazas ao "sólido compromiso de sectores significativos da cidadanía galega" a actual tendencia negativa é "reversible". O documento pon o foco na necesidade dun cambio do modelo educativo

Falamos con catro docentes interinas e substitutas sobre a situación que vive este colectivo, suxeito á inestabilidade e á incerteza e que, por exemplo, non cobra os meses de verán aínda que traballara durante todo o curso. Relatan un día a día con dificultades para a conciliación, afeccións de saúde mental ou problemas no acceso á vivenda e reclaman accións da Consellaría de Educación para a dotación de máis prazas e a estabilización do persoal de cara á mellora da calidade do ensino.

No ano 2020 naceu en Vigo unha iniciativa moi simple: xuntarse para falar en galego. O éxito levou os faladoiros a converterse nunha asociación que con diversas iniciativas busca "visibilizar" que na cidade "fálase galego, e moito". Dende hai uns meses, ademais, colaboran na organización de cursos de galego para estranxeiras, unha iniciativa do Sindicato de Traballadoras do Fogar e Coidados (Sintrahocu), cuxas afiliadas querían "comunicarse mellor coas persoas anciás que atenden". Falamos con Irene Romero (Faladoiros Vigo) e Elisabeth Matute (Sintrahocu)