Memoria antifranquista

Setenta anos de espolio franquista e oito de litixio finalizan simbolicamente nunha celebración política e socialmente multicolor no Museo do Pobo Galego. Nun discurso inzado de agradecementos, a alcaldesa Sanmartín sinala en compaña dos seus antecesores, Noriega e Bugallo, as pezas como "referencia da loita contra a represión": "Dinnos alto e claro que nunca máis, que o fascismo é morte, falta de liberdade da maioría fronte aos privilexios do réxime"

A chegada das pezas ao Museo do Pobo Galego, que as custodiará inicialmente e exporá dende o 11 de decembro, culmina a derrota dos herdeiros do ditador no proceso xudicial impulsado polo Concello de Santiago dende 2017. Goretti Sanmartín subliña o fito "histórico" de que lograr "que os Franco teñan que devolver os bens incautados a través do espolio, por unha sentenza por primeira vez na historia"

O 19 de agosto de 1936 foi fusilada María Vázquez Suárez en Miño. Non lle perdoaron a súa defensa da escola laica, a súa militancia republicana, socialista e a súa actividade sindical. Non lle perdoaron ser mestra. Aurora Marco publica María Vázquez, a mestra socialista eliminada polo franquismo (Alvarellos), un ensaio que percorre a súa vida e detalla a súa detención e, ademais, pon en valor o traballo de mestras e mestres durante a Segunda República.

O proxecto reivindica a memoria antifranquista da cidade e arroupa a petición para que a Casa Museo Casares Quiroga: a zona da península da Torre, Punta Herminia e Campo da Rata; e a Casa Cornide sexan declarados Lugares de Memoria Democrática polo Goberno de España.

Durante catro décadas a ditadura tomou decisións en todos os eidos; algunhas conxunturais e outras, con tal repercusión que o disposto no BOE franquista chega á realidade galega actual: dende Audasa e ENCE ata os bens apropiados

Hai medio século, o número de habitantes era semellante pero a poboación moito máis nova, máis pobre, menos mestiza e maioritariamente rural, aínda que migrando en masa ás cidades. Nacían 30.000 bebés máis ao ano, pero a esperanza de vida era moito menor para unha cidadanía onde as mulleres seguían relegadas: só meses antes da morte do ditador se aprobou a lei que lles permitía abrir unha conta bancaria sen o permiso dun home. 

Falamos con Encarna Otero, Carlos Barros e Xesús Veiga, que lembran como viviron o falecemento do ditador, as expectativas de cambio que se abriron e o desenvolvemento posterior dunha Transición que non foi ruptura pero na que a presión da cidadanía foi fundamental na conquista das liberdades. Reflexionan tamén sobre o auxe das posicións negacionistas das evidencias históricas entre a mocidade.

Aurora Marco publica en Alvarellos un ensaio sobre a mestra, detida pouco depois do Golpe de Estado do 18 de xullo de 1936, encarcerada en Pontedeume e executada. Era "unha mestra vocacional, unha renovadora pedagóxica, unha muller progresista, militante socialista, afervoada defensora dos dereitos femininos", destaca Marco, que subliña que o papel das ensinantes ficou moitas veces "invisibilizado".

A base de datos da Secretaría de Memoria Democrática detalla 96 fosas en Galicia nas que habería máis de 1.400 cadáveres. Algunhas desapareceron e outras foron xa exhumadas, pero cando menos 34 están pendentes de intervención.

O equipo científico do grupo Histagra intervén na fosa de Luou (Teo) onde quedaron os corpos de catro membros da agrupación guerrilleira que lideraba o Foucellas, caídos nun enfrontamento coa Garda Civil en 1948. O segundo Plan Cuadrienal de Memoria Democrática, no que a Xunta se limita a transferir fondos do Estado e evita figurar publicamente, comezou actuando nunha fosa de Rianxo e continuará en Mañón. O equipo de Histagra apela á colaboración da cidadanía que poida achegar datos